Vísir - 24.12.1949, Blaðsíða 17

JÖLABLAÐ VISIS
17
fír. Jfón Sirftí n ssnn
Tilraunir Danakonunga til ai seljá ísland.
l'ra það leyti, er Hinrik' Kristján annar korn Uljog bréf það, er hann hcfur
áttundi kom til i'íkis, var ó-
friðáröld á Islandi. Tyche
Vichent, sendilx. Dana, segir í
hrcti til Jakobs IV. Skota-
konungs, dágs. I.ondon 11.
okt. 1507, að hann háfi
kvartað munnlega við Hin-
rik sjöunda, sérstaklega yfir semja um þetta.
þvi, að fyi'ir 6 árum hafi Kvaðst láta sér
ríkis 1513. Hann vildi ving-iupp á landið, skal leggja
ást vlð Ilinrll: últunda og fram þar og skila Danakon-
hnfa aðstoð hans fil að hrjóta I ungi aftur. Ef Englakonung-
verzlunarok Hansastaðanna ur vill eignast landið, skal
af Danmöi'ku. Sendi haiin hann horga drottni (kon-
Hans Holm og Ditlev ungi) mínum féð á áreiðan-
Smither til Englands að legum stað í Antwerpen eða
| Amstcrdam, og þar mun kon-
ef ungur hafa til taks slík
nægja,
er nægja.
„Hans Holm.
Vorið 1518 fór Holm til
Hollands og gekk illa að
koma út Islandi. Auðséð er
að Kristján vildi heldur
selja hollenzkum horgum
Englendingar Ixrotið upp eiiskur maður á Islandi hefði skýrteini
læsla kirkju á íslandi og fararhréf- fi’á yfirvaldi sínu
í’sent könungsskatti, sem var heima fyrir, og borgaði tolla. j
gevmdur þar. Tyehe virðist Hinrik fór undan í flæmingi,
enga rétting mála sinna og lét John Bácker semja
fehgið hafa, því í janúar fyrir sína hönd í Iföfn. En er
1508 riíar Hans konungur haim hafði gert frið við
mjö" hart bréf frá Helsingja- Frakka og unnið Skota,
horg til Englakonungs um kvað hann upp úr með, að ísland ep Englakonungi,
Jxetta. skaðahæturnar væru hæði of enda var hægara að ná Jxví
Hinrik áttundi hvrjar ríkis- haai* og orökstuddai*. Skaut aítui' írá Jxeinx. \ ihli liann
stjórn sína með því að nema hann skiddinni a emhættis- því lata ]>a?r tá J>að fyrir
úr lögum, 21. janúar 1510, menn Dana, cr vildu banna minna verð en England.
fiski- og vei'zlunai’bann gegn þegnuin sínurn viðskipti við Holm hélt áfram til Eng-
Englendingum við ísland, Islendinga, scm væru Jieim til lands, exi samkvæmt hi'éfi
sem fáðii' haxis Iiafði gengið 8‘'>ðs. Sendi þá Kristján, lrá Frantsis Eohel til Ivrist-
að. Er auðséð á orðaíaginu, Sören Norhy, til að herja á jáns annars, dags. í Haag 25.
að Englaþingi þótti þetta Englendingum og skyldi ágúst 1510 (Fasc. Ghr.
mikils vert. Jókst nii verzlun J,eisa vii'ki gegn Jieim hæði se.cundi, Rigsarkivet ),• hef-
og fiskiveiðar Englendinga í Yestmannaeyjum og á ir hann samið við hoigirnar
við Island svo mjög, að 3-400 Bessgstöðum. *) I við Oberyssel, auk fyrr-
Englendingar komu við í Ax'inl517—18 var Kristján ^ nct ndra hæja, um Islands-
Hafnarf. árlega. Færðu þcir 1 peningaþröng og tekur | kaupin. Fcr Cohel til Hafnai'
sig upp á skaptið, tóku sér hann þá það til hragðs, að að semja við konung
Grein sú, sem hér fer á eftii', er tekin úr Tímaiiti
Bókmenntafélagsins árið 1898. Höfundurinn er dr. Jón
Stefánsson, sem Iei gstuin hefir dvalizt á Bretlandi og
starfað að vísindaiðkunum í Bi'itish Museum. Hann er
nú rúmlega hálfníiæður og er fyrir skemmstu fluttur
hingað til lands. — Hefir Ixann ritað ævisögu sína í
sumar og má fara nærri um, að þar verður urn
fróðlega og skemmtilega bók að ræðii, því að jafnframt
því sem dr. Jón cr með fi'óðxistu núlifandi Islendir.gum,
er hann einnig í hópi hinna víðföi'lustu. Keiuur ævisaga
dr. Jóns út mi fyrir jólin.
bólfestu í landimi og rcistu hann scndi Hans Ilolm,- ex' fyrir hönd þessai'a hæja.
virki. Scgir Hvílfeld í sögu éður er getið, og var hæjai’- Segir hann, að bæii’ þess-
Ki'istjáns annars, Kh. 1596, | stjóri í Holstein, kaupmaður ir vilji fegnir standa
hls. 34—39, að þeir hafi °8 skiþáútgei’ðai'maður, til við Jxað, sem hcfir samizt
slegið eign sinni á Island, svo J Hollands og Englands í þeim j með þeim í Höfn, og ljúka
bændur vildu ekki hoi'ga crindum að selja eða veðsetja málinu, konungi til gagns og
Dönum skatta og skyhlur. | Island. | heiðurs. En Kristján var þá
Hann getur um vii'ki (Fæstn-1 Hið lágj)ýzka hréf, cr|alllu' í Svínin. Svo virðist,
ing) þeirra, og að þeir liafi Iiolm liafði meðferðis til SCIU sendiherra Dana við
ræht nautgripum og sauðfé minnis, er svo merkilcgt, að Niðurlandshirðina, Jörgcn
ég set það Iiér: j Scotborgh hafi tckið við mál-
Erindi Hans Holms við-' inu al’ Holm. Hann ritar í
víkjandi Islandi. I bréfi til Kr. 2. frá Amster-
„Fyrst á hann að bjóða <iain ■ íllii 1510: „Um Is-
Hollendingum í Amsterdam ian<i hcf cg engu iramgengt
og Waterlanschc (norður-! fenSið> l)vi hér cr ekkert sam-
hollenzku) bæjunum, líka i-'n<li miiii borganna. Amst-
Antwerpen, cins og crindis-.crdam-horgai'ar vilja íggnir,
hréf hans sýnir, iandið 1S-! cn skortir efiii til J)ess.“*)
land að veði fyrir 30.000 gyll-! Aftnr ritar liann l'rá Ant-
inum eða að minnsta kosti wci'pen 13 sept. lnlO fil
Kristjáns annars: S. st. II.
alls ekki taka þessum lioð-
um, ])á skal hann, or hann
Englands, hjóða
var a, og mikiö at vorum,1 Konungi þar landið fyrir
en drápu konungsskrifara 100,000 gyllini eða að
123. „Viðvíkjandi hoðum vð-
ar hátignar um lsland hef ég
lagt mig í líma og framkróka
frá landsmönnum. Kristján
var þá undirkonungur föður
síns i Noregi, og sendi liann
Hans Rantzow til íslgnds að
stökkva þeim úr landi. —
Tókst það, og var eitt skip
tekið af þeim en öðru sökkt.
Hugðu þeir til hefnda og
komu liðfleiri næsta ár.
George King og Yarmouth
var helzt fyrir J)eim, og
Richard Tomasson frá Lond- 20.000. Ef Hollendingar vilja
on, Thomas frá Norwich o.
fl. Létu j)eir greipar sópa um
skip J)að, er konungsskattur kemur til
á, og mikið af vörum,! konungi
drápu konungsskrifara 100,000
Svein Þorjeifsson og 8—10 minnsta kosti 50,000. Hann
af mönnum hans. Hvítfeld á ekki að'hjóða ])að, fyrr en CS þ° engu á leið komið.
segir reyndar, að þeir hafi rætt hefur verið um önnur Amsterdamshorgarar herja
drepið hann við tólfta mann erindi hans. Á konungur að við fátækt sinni og vilja þó
(selff tolffte)*) Það voru gefa Danakonungi sannarlcgt fegnir, með öðrum horgum,
Danir, dönsk yfirvöld, sem sknldai'skjal, svo að hans cn 8eia eiiki komið sér sam-
þeir áltu í sífelldum hrösum liátign nái aptur tálmalaust an 11111 liað» eins og áður er
við. Danir mátu tjón sitt ó j landi sínu með öllnm réttind- riiað- — fIér vilja borgarar
10,000 pund sterling, enjiun og kvöðum, óskertum og heldur ganga að því. Mundi
þorðu eklci vegna uggs heilum, þegar teð er endur- e8 1111 fara 0' Hollands aftur
við Svía og Hansastaðina, að horgað honum eða erfingj- að seni ja við |>a, en má ekki
styggja Hinrik áttunda, og um hans, Englandskonung-
um, á áreiðantegum stað í
Amsterdam cða Antwerpen,
ritað Jóhanni Renninck ýtar-
Iegn iim málið, hvernig hezt
fcr á að semja við þá' enn
á ný. liann mun efalaust gera
])að, sem unnt er að gera í
því máíi.“
Johan Benninck var ráð-
herra í Haag, merkiskaup-
maður, sem Niðurlandsstjóm
oft leitaði til í peningaefn-
nm. Amsferdam var eini ba>r-
inn i Hollnndi, sem hafði
snefil af verzlun á Islandi
1518, svo ekki var von að
Antwerpen vildi eiga við
kaupin. En minni bæirnir
vorii hræddir um að Amster-
dam holaði ])á út, þó
þcir værn með í kaupunum.
Ráða mó af hréfunum, hve
fast Kristján sótti kaupin.
Nú víkur sögunni til Eng-
lands. Erindisbréf Kristjáns
til Hinriks áttunda, scm
Holm hefir meðfcrðis, cr
dagsett 4. marz 1518. Segir
í því að hann cigi að semja
v iðví k j a ndi spellvirk j u m
Englendinga á Islandi. Auk
þess hafi hann skjal með-
ferðis, og eru þar nefnd mál
þap er hann, „vor elskaði
Jóhannes Hohn“, á að semja
um á Englandi. Englendingar
hafi farið með ránum á Is-
landi i langan tíma. „Það
er alkunnugt að Englending-
ar, með fyrirlitningu fyrir
tign vorri, hafi valið sér stað
á landi voru Islandi (Isz-
landia) og víggirt hann móti
vilja vorum til þess þeir ættu
hægara með að kúga þegna
vora og skorast undan vorum
konunglegu sköttiun og
skyldum.“ Átti Holm að
heimta 10,000 pund í skaða-
hætur fyrii' dráp Sveins
skrifara og ýmsar gripdefld-
ir. Kristján kveðst mundu
láta rannsaka gagnkærur
Englendinga. Skjalið er of-
langl til að sctja það hér, en
ekki er minnst á Islandskaup-
að megni, hæði í Amsterdam
og hér. Jolm Renninsk hefir
hjálpað mér og verið við. Hef
gengu lint eftii' skaðabótum.
*) Sbr. Rjörn á Skarðsá,
sem kallar hann Svein Þor-
leifsson; Hvítfeld: Sven
Thorsson.
íara úr Brabant, og veit
Jens hvað ])ví veldur. Hef eg
. *) Heinrich
itong Kristian
Belrmann:
dcn Andens
*) Sbr. Jón Egilsson urn
bardaga í Vestm.cyjum 15141 Ilistorie, Khavn, 1815 2 Dele
(Safn til s. Isl. I. — 45 hls.)|ll. bls. 108.
Hér sést hin raunverulega Nizzaborg, ekki sú, sem ein-
kennist af fögrum framhliðum hús, sem snúa að götu,
heldur bakgörðum og öngstrætum. Þar er hægt að komast
í kynni við hina raunverulegu íbúa.