Forvitin rauð - 01.01.1974, Qupperneq 9

frá tveimur læknum. Þýðir það vitanlega að
þessir tveir læknar séu á einu máli um það að
öðrum skilyrðum laganna sé fullnægt, þeas. að
mikil hætta s4 búin konunni ef fóstureyðing
er ekki heimiluð. Annar þessara lækna skal
vera yfirlæknir þess spítala þ£ir sem aðgerðin
verður framkvæmd, hinn sá læknir, sem vísar
konunni á stofnunina, eða eins og lögin orða
það, sá, "sem ráðlagt hefur konunni að leita
sjúkrahússins i þessum erindum."
I þessu felst tvennt: hver túlkar lagaheim-
ildina og hver tekur ákvörðun um framkvæmd
eða ekki framkvæmd samkvæmt þeirri túlkun.
Læknarnir tveir gegna þessutviþætta hlut-
verki og er annar þeirra jafnframt yfirmaður
þeirrar stofnunar, sem visað er til af hinum
i þeim tilgangi að aðgerðin sé framkvæmd.
Þeir taka ákvörðunina sinn i hvoru lagi en
hafa ekki jafn mikið vald, vegna þess að
yfirlæknirinn fjallar eðli máls samkvæmt
um málið á eftir heimilislækninum eða sér-
fræðingnum. Yfirlæknirinn er þvi ekki aðeins
einn af tveimur, sem samþykkja þarf að til-
teknar ástæður séu til staðar. Hann kveður
lika upp fullnaðar úrskurð sem embættismaður
rlkisstofnunar, sem er falið það hlutverk að
framkvæma aðgerð ef skilyrðum laganna er full-
nægt og að gæta hagsmuna konunnar á þann veg að
hún njóti fyllsta öryggis og aðbúnaðar við
framkvæmd aðgerðarinnar. Ef við virðum almennt
sjálfsákvörðunarrétt manneskju - ekki hvað
sist i málum, sem varða hana miklu, virðist
það ekki aðeins eðlilegt heldur beinlinis rétt
að kona i slikri aðstöðu (sem hefur verið
nauðgað) ákveði hvort hún gengur með eða elur
þetta barn. En samkvæmt núgildandi lögum
16/38 verður aldeilis annað uppi i teningnum.
Samkvæmt 1.16/1938 er leyfisveitingu hagað á
annan og flóknari hátt, skal ákvörðun tekin af
landlækni sjálfum (ð.gr.s.l.) enda hafi hann
áður kynnt éér álitsgerð þriggja manna nefndar,
sem skipuð er af dðmsmálaráðherra, og skulu
helst eiga i henni sæti geðlæknir og dómari.
Orskurður landlæknis skal vera rökstuddur og
i honum getið um álit nefndarinnar. Gangi
hann i berhögg við álit meiri hluta nefndar má
skjóta synjun til viðkomandi yfirvalds (dóms-
málaráðherra), sem getur falið nefndinni að
veita leyfið.
Þær skýrslur sem fyrir liggja um framkvæmd
þessara mála (sbr. "Fóstureyðingar og ófrjó-
semisaðgerðir, nefndarálit, greinargerð og
frtimvarp til nýrra laga". Rit heilbrigðis-
og tryggingamálaráðuneytis 4/1973.) eru frekar
ófullkomnar og virðist i fljótu bragði að ein-
hver ruglingur hafi átt sér stað við leyfis-
veitingar vegna þess að tvenns konar löggjöf
er i gildi - að kona, sem synjað er leyfis skv.
1. 16/1938 hefði i sumum tilvikum átt að fá
það skv. 1. 38/1935. Kemur hvergi fram að
henni hafi verið bent á að sú leið væri opin.
Ef þessi tilgáta er rétt virðast embættismenn—
irnir sem i hlut eiga ekki hafa rækt skyldu
slna til fullnustu.
Annað og ólikt atriði er hið mikla vald, sem
fáir eða eiginlega einn maður (yfirlæknir að-
gerðarspitala) hefur yfir sköpum annarar óvið-
komandi manneskju. Er vafasamt að slikt fái
staðist ef krufið væri til mergjar.
Vikjum nú aftur að þeirri staðhæfingu aðila,
sem eru andvigir rýmkun löggjafarinnar, að nú-
gildandi lög þurfi ekki neinnar verulegrar
breytingar við — löggjöfin sé nægilega mann-
úðleg. Eg hef áður vikið að göllum heimildar-
ákvæðisins vegna nauðgunar sbr. 1. 16/1938 -
það er skilyrðislaus siðferðiskrafa að kona
hafi ákvörðunarrétt um fóstureyðingu i sliku
tilviki og óforsvaranlegt að hún sé auðmýkt
með núgildandi málsmeðferð á jafn persónulegu
máli. Tökum þá erfða-og fósturskaða ástæður,
I slikum tilvikum myndi konan oftast leita
ráðlegginga læknis áður en hún tæki ákvörðun
sína. Eg segi oftast þvi hún getur vitað
fyrirfram jafnvel og hver læknir að yfir—
gnæfandi likur ééu fyrir þvi, að hún eignist
vanskapað barn td. vegna þess að hún hefur
áður reynt slikt einu sinni eða oftar eða
hún hefur óyggjandi tekið sjúkdóm eins og
rauða hunda á fyrsta þriðjungi meðgöngutim-
ans. En hvort sem hún leitar læknis eða ekki
til að fá staðfestingu á að likur séu til að
harnið verði alvarlega vanskapað, þá er endan-
leg ákvörðun eftir sem áður hennar, og fjöl-
skyldu hennar - ekki læknisins. Hér er bæði
um að ræða lífshamingju móðtir, föður (einkum
ef I sambúð) og annarra barna sem um er að
• ræða sem og þess einstaklings sem þessir að-
ilar og þá að stærstum hluta konan, eins og