Forvitin rauð - 08.03.1979, Blaðsíða 16

16
Það má skoða fyrirbærið barnamisbyrm-
ingar frá félagslegu, lagalegu og sál-
fræóilegu sjónarhorni. Ég álít barna-
misþyrmingar eða ofbeldi gagnvart börn-
umvera vítt hugtak og alls ekki hægt að
takmarka það við áþreifanlegt eða líkam-
legt ofbeldi sem á sér stað inn á heim-
ilum. En, það er einmitt það sem fólki
dettur oftast fyrst - og kannski ein-
göngu - í hug þegar minnst er á barna-
misþyrmingar eða ofbeldi. Þetta hug-
tak nær hins vegar til réttar- og fél-
agslegrar stöðu barna og einnig þeirrar
siðferðilegu afstöðu þjóðfélagsins, sem
speglast I framkomu og aðbúnaði er
varða hagsmuni barna almennt. Þaó væri
hægt að skrifa langa grein um andlegar
og llkamlegar barnamisþyrmingar, um
orsakir, eðli og meðferð þeirra út frá
kenningum atferlisvísindanna. I grein
sem þessari finnst mér hins vegar eiga
betur vió aó fjalla um fyrirbærið á
víðari grundvelli, þ.é. I félagslegu og
pólitísku samhengi.
EÐLI OFBELDIS.
Ofbeldi hefur stundum verið skilg
greint sem það ofurefli sem sterkari að-
ili getur beitt veikari aðila. Við
sjáum slíkt eiga sér stað á hinum ýmsu
stigum pólitlskra, félagslegra og mann-
legra samskipta. Sterk þjóðfélög kúga
eða beita ofurefli önnur þjóðfélög, sem
eru smærri og/eða veikari, valdastétt
kúgar valdalausa stétt, karlmenn kúga
konur, fullorðnir kúga börn. Ofbeldið
getur komið fram I hinum ýmsu formum,
allt frá beinu gerræöislegu ofbeldi til
þaulhugsaóra, slípaóra, sálfræðilegra
kúgunaraðferða.
Ofbeldi eins og það birtist I svo
kölluðum vestrænum menningarrlkjum er
oft talið benda til bældrar reiði,
hræðslu eða kúgunar þess sem ofbeldið
fremur. Það sé frumviðbragð sem teng-
ist því að hagsmunum (I víðustu merk-
ingu) og þarfafullnægingu sé ógnað.
Otrás þessa meðvitaða eða ómeðvitaða
andsvars felst I þvl að beita ofbeldi.
Þetta getur bæói átt við um skipulögð
árásaröfl (skilgetin afkvæmi ofbeldis-
þjóðfélagsins), sem fá á sig pólitísk-
an stimpil (Baader-Meinhof hópurinn),
glæpastarfsemi af ýmsu tagi (mafíur I
U.S.A.) og ofbeldi sem einstaklingar
beita aðra einstaklinga, hvort sem það
nú er á götum úti eða innan hins frið-
helga heimilislífs. Kjarninn er sá
sami: Ofbeldi er andsvar við ofbeldi,
kúgun kallar á kúgun. En þvl miður
beinast þessi viðbrögð manneskjunnar
ekki alltaf á skynsamlegan og rökrænan
hátt að réttu marki, heldur jafnvel
gegn sjálfri sér og sínum.
Þjóðfélögin setja lög sjálfum sér
til varnar og viðhalds. Sömuleiðis eru
sett lög með tilheyrandi refsikerfi til
að vernda einstaklingana og eignarétt-
inn gegn ofbeldi annarra óviðkomandi
einstaklinga. En hvað um það ofbeldi
sem viðgengst innan friðhelgi einkallfs-
ins? Yfir það ná engin lög á sama hátt,
ÞÓtt einstaklingum sé refsað harölega
samkvæmt lögum fyrir svo lltið sem að
dangla I náunga sinn á götu, þá getur
karlmaður lúskrað á eiginkonu sinni,
nauðgað henni og kúgað hana og foreldr-
ar beitt börn sín hinum ótrúlegustu
kúgunaraðferðum og jafnvel llkamlegu
ofbeldi innan friðhelgi einkallfsins án
þess að yfir slíkt nái nokkur lög eða
að þjóðfélaginu beri nokkur skylda til
að vernda þar einstaklingana fyrir hvor
öðrum. Verndun og hagsmunir þjóðfél-'.
agsins ná ekki til þess ofbeldis sem
skeður á forsendum þessara tengsla og
innan friðlýstra fjögurra veggja heim-
ilisins. Lagaleg staða hjónabandsins
og fjölskyldunnar og hugmyndafræðileg