Forvitin rauð - 01.06.1981, Qupperneq 9

9
dín. forréttindi?
Bergþóra Gísladóttir:
ófaglærðar, lágt launaóar,
óirenntaóar,- þessar kcnur
munu síst njóta þessara
forrrétt±ndaák\æóa. Forr-
éttindaákvæóin ein sér
munu fyrst og fremst þjóna
þeim kcnum sem eru sankepp-
nisferar vió karlnenn á
vinnumarkaðinum. Sankepp-
nisferar t.d. vegna irenn-
tunar eóa starfsþjálfunar.
BSestar kanur eru sankepp-
nisferar vegna aldagamallar
kúgunar á kcnum. Þess
vegna ber brýna nausyn til
að berjast fyrir róttækum
hliðarráóstöfunum til aó
jafna aðstöðu kwnna og
karla á vinnumarkaóinum.
Viö þurfum sérstök starfs-
þjálfunamámskeið fyrir
allar konur san vilja ööl-
ast starfsréttindi i hefö-
bundnum karlastörfum og
san tryggja þeim aðgang að
þeim störfum.
Það er engin tilviljun
aó atvinnurekendur mega
ekki heyra á forréttindi
minnst. Þeir mega yfir-
leitt ekki heyra á rajrn-
verulegt jafnrétti minnst.
Atvinnurekendur vita að
timabundin forréttindi
hugsuð, - en lítum nánar
á. Það eru engin sams
konar kiigunarmynstur í
samfélaginu san meina körl
um aógang að hefóbundnum
kvennastörfum og sem úti-
loka konur frá hefóbundnum
karlastörfum. Þegar við
skoðum hvaó hefðbundin
kvennastörf eru, þá má
gróflega skipta þeim i tvc
hluta. Annars vegar eru
það störf san kref jast
sérmenntunar, svo san
hjúkrunar og fóstrustörf.
Þá sérmenntun annast sér-
skólar og karlmenn hafa
greiðan aðgang aó aó þess-
um skólum, ég hef m.a.s.
heyrt því lýst yfir af
skólanna hálfu aó þeir
vilji fá fleiri karlmenn
inn. Hins vegar höfum við
ófaglærð, lágt launuð
kvennastörf. Það eina sar
raunverulega kanur í veg
fyrir aó karlmenn fari inn
í þessi störf, eru launin,
meðan þeir hafa völ á
betri launum, þá velja
þeir auóvitaö þau.
Þess vegna mun aðeins
reyna á það ákvæði san
felst í hreytingartillögu
gætu neytt þá til að taka
tillit til þess, að vinnu-
aflió á börn, t.d. á
vinnustöðum þar san þeir
hafa aldrei þurft að hugsa
neitt un það. Andstaóa
gegn heilsuspillandi vinnu
aðstæðum gæti aukist. Þaó
yrði kannski ekki eins
auðvelt að fá fólk í eftir
vinnu. Laun kvenna myndu
almennt hækka og konur
myndu síóur taka því með
þögninni aö axla byróamar
af lélegri félagsiegri
þjónustu. Við þetta eru
þeir hra3ddir . Þaó aö
segja aó forréttindi séu
misrétti, er bara leikur
meó orö, það san þeir eru
raunverulega hræddir við
er'þetta san ég nefndi.
Spurningin san konur
verða að svara, er því
þessi: Viljum vió raun-
verulegt jafnrétti og
tryggja það með lögum,
eftir því san hægt er?
Að lokum vil ég vikja
nokkrun orðum aó breyting-
artillögu Guðrúnar Helga-
dóttur og kana með punkt
san mér hefur fundist
vanta í unræ3una. Tillag-
an er því miðúr vitlaust
Guðrúnar, þegar þessi val-
möguleiki karla er skert-
ur, þ.e. á atvinnuleysis-
tímabilun. Þá væri um
leið atvinnuleysi í hefð-
bundnum kvennastörfum og
forgangsréttindi karla í
þau störf myndu þá útiloka
konur sem verst eru settai
á vinnumarkaðnum frá at-
vinnu yfirleitt.
Breytingartillaga
Qaórdnar þjónar því eng-
un skynsamlegum tilgangi
og er gagnslaus til að
stuðla að auknu jafnrétti
1 versta falli gæti hún
aóeins snúist gegn þeim
konum san síst skyldi.
Framsaga flutt á fundi Rsh. 21. maí sl.
Þó ég hafi kanið hér til að
ræðá um jákvæða mianunun,
eins og hun birtist okkur
í frumvarpi Jóhönnu Siguró-
ardóttur, verður ekki hjá
því kcmist aó ræóa almennt
um jákvæða mianunun, mark-
mióið með henni og hvernig
hún hefur gefist þar san
hún hefur verið reynd.
I opinberri umraaðu hér
og manna á meðal, hefur
þetta gjarnan verið kallað
timabundin forréttindi,san
er meira en lítið óheppi-
legt orð og til þess gert,
að valda misskilningi og
skapa neikvæð viðbrögð.
Því jákvæð mianunun hefur
mér vitanlega aldrei verió
boóuó eða reynd, nana san
tilraun til að bæta stöðu
þeirra san, svo illa eru
settir aó þeir geta ekki
nýtt sér þau réttindi san
þeir þó hafa formlega, það
er aó nafninu til.
Til að setja þetta enn
skýrar fram, vil ég taka
dæni af fötluðum manni.
Formlega séð hefur hann öll
sömu réttindi og annað fólk
En vegna fötlunar sinnar
getur hann ekki nýtt sér
nana hluta þeirra. Hann á
því ekki sana val og aðrir.
Er þá hægt að kalla það for
réttindi að veita honum ein-
hvern forgang inn í þau fáu
störf, sem hann hefur um að
velja.
Þessu er svipað farið
meó konur. Formlega liafa
þær öll hin satu réttindi
og karlar, en í reynd geta
þær ekki nýtt sér þessi
réttindi til jafns við þá
svo er m.a. um réttinn til
vinnunnar, san að mínu mati
er sjálf undirstaðan undir
öll önnur mannréttindi.
Til þessa liggja flóknar
og margslungnar ástæður og
ætla ég ekki að ræóa það
frekar aó svo stöddu. Og
flestir vita hvemig stöðu
kvenna er háttað á atvirmu-
markaðnum, þótt enn sé hróp
að á nýjar kannanir til að
eitthvað sé hægt að gera.
Scmu sögu er að segja rrr
störf kvenna á heimilinum
og að uppeldis og líknar-
málum. Við vitan alveg
nógu vel hverjir annast
uppeldið og gamla fólkið,
en svo þegar á að gera
eitthvað virðist enginn
vita neitt.
Ég er því ekki, alls
ekki á móti jákvæðri mis-
rrurun, ef hún er hugsanleg
leið, til að bæta einhverj-
un þjóðfélagshópi upp
fötlun eóa aórar hcmlur,
sen á hann eru lagóar svo
hann er ófær um að nýta
rétt sinn til jafns við aðfa
Ég vil endurtaka þetta,
ég er ekki á móti jákvæðri
misttunun san leið til jafn-
réttis ef hún er faar.
En athugum nj þessa leið
Fyrst langar mig til að
víkja lítillega að sjálfum
jafnréttislögunum, san sett
voru 1976, i kjölfar líf-
legrar ( tiltölulega ) um-
ræðu um stöðu og réttindi
kvenna. Gerist þetta á
Öllum Norðurlöndunum á
svipuðum tíma og með svip-
uðum hætti, þótt vissulegar
sé munur á san vert er aó
íhuga.
Tilgangur laganna var aó
hnykkja um betur á um jafn-
an rétt karla og kvenna, og
kcma á eftirliti un að lög
har að lútandi vaaru virt.'
Því ýmis lagaákvaói san
sett höfðu verió, svo san
lögin frá 1911 xm rétt
kvenra til embætta oq lögin
frá 1961 um launajöfnuð
höfðu ekki haft þau álirifsen
til var ætlast. Merkt nýmæl:
í jafnréttislögurum var
skipun jafnréttisráðs og
ákvæði um rekstur skrir -
stofu. Að vísu er þessari
starfsani hlægilega þröngur
stakkur skorim - f járhags-
lega - mióað við öll þau
hlutverk san hemi er ætlað
aó sima - en ekki meira um
þaó.
1 14. gr. þessara laga
eru ákvæði um að "félags-
málaráðherra skuli setja
reglugerð um framkvænd lag-
anna, að fergnum tillögum
jafnréttisráðs". Þessi
reglugerð hefur em ekki
verió sett og bióur trúlega
héðan af eftir heildarerd-
urskoðun laganna. Reyrdar
á ég bágt með að skilja
hversvegna ekki hefur verið
sett a.m.k. til bráðabirgða
reglugerð.
1980 - 81 flytur siðan
Jóhanna breytingartillögur
sinar, þegar hemi fimst
seint mióa í jafnréttisátt.
Eóa eins og stendur í grein
argerð með frumv. " Ljóst
er að framkvænd laganna
hefur ekki tekist san
skyldi".
Þaó sem mest umraaða hef
ur spumist um í þessum
lagabreytingum er jákvæð
misnunun kynjanna og vil ég
ni ræða hana nánar og þá
sérstaklega út frá hvaóa
áhrif slik lagasetning
hefði í reynd.
Eins og ég vék að áðan á
margt i jafnréttisbaráttu
okkar sér hliðstæóur og
kemur tvamt til.
1. líkar félagslegar aóstæó-
ur kalla á svipaðar leiðir
til félagslegar umbóta.
2. Bein formleg áhrif.
Tillaga Jóhömu un jákv-
æða mistnnm á sér sínar
hliðstæóur á Norðurlöndun-
um þó hvergi sé hægt að
draga jafnaóarmerki á milli
aðgerða i þessum efnum. Já-
kvæð mismunun hefur víðast
hvar verió reynd í einhverri
mynd. Þótt litil reynsla
sé kanin á framkvaandina
víóast hvar, held ég aó
flestir san af alvöru vinna
að jafnréttianálum séu
hlynntir bvi sem qert hef-
úr verið, t.d. "kvóteringu"
- hlutfallaskiptingu im i
störf og skóla o.s.frv.
En athugum nú íslenskar
aöstæður - ekki er vert að
rasa að neinu - og berum,
bear saman við aðstctóur i
gramlöndunum.
Forsendur þess að hægt se
að kcma jákvæðri miamrun
vió, er að fyrir hendi séu
almemar reglur - lög um
auglýsingu á starfi, ráón-
ingu i starf og uppsögn úr
starfi.
Hér á íslandi hefur þette
allt orðið úturrianbótt stór-
lega hafi mióað fram á við
á öórun sviðun vimuréttar
Vafalitið á næg atvinna eóa
tiltölulega mikió rúm á
vinnumarkaði sim þátt i að
þessir þættir hafa orðið út-
undan.
I öðrum löndum bar sen al-
mennt atvinnuleysi hefur
verió lengi viðloóarrii og
atvinnuleysi i vissum at-
vimugreinim cg landshlutum
alþekkt, hafa á siðustu ár-
um þróast lög og fastar
reglur um hvernig staðió
skuli að ráðningu. Hér á
eftir vitna ég fyrst og
frenst til Sviðjóðar, þar
sem ég þekki best til og að
sjálfsögðu dreg ég fyrst og
franst fram það san ég tel
jákvætt og til að v.ið getum
eitthvaó lært af.
Þar er nd litið á ráðn-
irgu i starf, san ooinbert
mál, san varóar alla, en
ekki einkamál vinnuveitarri-
ans og starfsnams.
Skylt er þar af leiðarrii
að auglýsa hvert einasta
starf sem ráóiö skal i hvart
san er til langs eða skatms
tima.
Sérstakar reglur gilda
um hvemig umsóknir skulu
meðhörrilaðar og farið er
eftir punktakerfi, san er
tilraun til að meta urriir-
hinirg og hæfni einstakling:
undir starfió.
Einstaklingar hafa rétt
og möguleika til aó fylgj-
ast meó þvi hvemig um um-
sóknina er fjallað.
Meðákvörðunarréttur -
"Medbestarmande lagen"-
gera verkalýðsfélögum
kleift og skylt að fylqjast
Frh. á bls. 22
\
\