Morgunblaðið - 03.04.1959, Side 3

Fösfudagur 3. aprfl 1959
Moncrwni. aðið
3
Fyrirlestur um lífskjör
fólks austan járntjalds
Prót. Köhler talar á vegum Frjálsrar
menningar í háskólanum í kvöld
f FYRRAKVÖLD kom til lands-
ins þýzki prófessorinn dr. Hans
Köhler í boði Frjálsrar menning
ar og mun hann í kvöld kl. 20,30
flytja fyrirlestur í fyrstu kennslu
stofu háskólans um Berlínar-
vandamálið og örlög Austur-Þjóð
verja. Kristján Albertson mun í
upphafi kynna prófessorinn með
nokkrum orðum. Fyrirlesturinn
verður fluttur á þýzku, en á eftir
mun sr. Jón Auðuns gefa stutt
ágrip af fyrilestrinum á íslenzku,
vegna þeirra sem ekki skilja
þýzku. Efni það sem prófessorinn
fjallar um er nú ofarlega á baugi
og ekki að efa að marga mun fýsa
að hluta á fyrirlestur hans.
Köhler er prófessor í heim-
speki og guðfræði. Hann kenndi
við :guðfræðideild háskólans í
Leipzig á árunum 1945—19*51, þá
flúði hann til Vestur-Þýzkalands
og starfaði við heimspekideild há-
skólans í Vestur-Berlín næstu 7
árin. Síðastliðið ár hefur hann
verið prófessor í sömu greinum
við háskólann í Erlangen í
Bayern. Á stríðsárunum starfaði
hann pm hríð sem prestur.
Berlínarvandainálið og örlög
A-Þjóðverja.
Fyrirlesturinn, sem prófessor
Köhler flytur hér, kallar hann
Berlínarvandamálið og örlög
Austur-Þjóðverja, eins og áður
er sagt, en hann hefur flutt fyrir
lestra um svipað efni víðsvegar í
Mið-Evrópu.
Fréttamenn áttu í gær tal við
prófessorinn og spurðu hann nán
ar um hvað fyrirlestur hans
mundi fjalla. Kvaðst hann ekki
fyrst og fremst ætla að halda
póiltískan fyrirlestur um Austur-
og Vestur-Þýzkaland, um það
væri svo mikið talað, heldur
reyna að ræða um líf fólksins,
líðan þess og hag. Hann mundi
fjalla um það sem gleggst kæmi
fram í Austur-Þýzkalandi, þar
sem öll lífskjör fólksins væru
háð pólitískum áhrifum. Áhrifa
flokks og stjórnvalda gætti hvar-
vetna, 1 kennslu, réttarfari og
allsstaðar þar sem andleg starf-
semi færi fram. Við þetta bætt-
ist það, að fólkið fengi ekki að
vita hvað er að gerast í umheim-
inum. Ef til vill væri þetta ekki
svo slæmt fyrir hina eldri, sem
hefðu áður vitað hvernig heim-
urimj er, en það væri mjög slæmt
fyrir yngri kynslóðina eða þá
sem nú væru allt að 36 ára og
voru 10 ára gamlir, þegar Hitler
kom til valda árið 1933. Þá hófst
slíkur niðurskurður á almennri
fræðslu og síðan hefur þetta fólk
aldrei átt því að fagna að geta
aflað sér áreiðanlegrar fræðslu
um það sem gerist í veröldinni.
Hvernig bregzt þjóðin við?
Og hvernig bregzt svo þjóðin
við þessum lífsskilyrðum? sagði
prófessorinn. Hvað það snertir
skiptist fólkið í þrjá hópa. í fyrsta
flokknum er roskna kynslóðin,
sem hefur þekkt eitthvað annað
Og veit hvernig er að búa við
Próf. dr. H. Köhler.
frelsi. Það er á móti þessu stjórn-
arfari.. Einníg er fólk í þessum
hópi sem er farið að taka þessu
eins og einhverju óhjákvæmilegu,
eftir að hafa búið svo lengi við
það.
í öðrum flokki er yngri kyn-
slóðin,, eða þeir sem byrjuðu
sína skólagöngu eftir 1945. Hún
er alin upp undir þessum nýju
áhrifum og allt hefur verið gert
til að lokka hanna. Hún er bein
línis alin upp í að vera hrifin af
þessu.
Þá er það þriðji hópurinn og
hann er e.t.v. merkilegastur. í
honum eru þeir menn, sem voru
orðnir fullorðnir þegar stríðinu
lauk og voru fullir velvildar til
hins nýja stjórnarfars og reiðu-
búnir til að trúa loforðum um
betri tíma. En þeir urðu fyrir
vonbrigðum. Þeir trúa ekki leng
ur því sem að þeim er haldið, en
vita ekki hvert þeir eiga að snúa
sér eða hvað þeir eiga að gera.
Úr þessum hópi fólks eru þeir
sem hafa risið upp í hinum Aust-
urevrópulöndunum. Vonbrigðin
hafa orðið þeim of mikil og þeir
hafist handa.
Ekki fór prófessorinn lengra
út í efni fyrirlestursins, sem hann
flytur í kvöld. Það verður eini
fyrirlesturinn, sem hann mun
halda hér á landi í þetta sinn,
því hann fer af landi brott aftur
á laugardagsmorgun.
Kirkjunnar heill
vor allra heill
og sæmd er
og blessun
Ávarp hins nýkjörna biskups, séra
Sigurbjörns Einarssonar, i fréttaauka
i útvarpinu i gærkvöld
í GÆRKVÖLDI flutti hinn ný-Jyfir sviðið allt, þar sem þeir
kjörni biskup, prófessor Sigur
björn Einarsson, ávarp í frétta
auka útvarpsins. Fer ávarp hans
hér á eftir:
Sú fylking manna, sem borið
hafa biskupsnöfn á fslandi, er
orðin stór, hún er mikil á alla
grein. Og þó er sagan meiri, sem
ér bak við nöfnin í þeirri fylk-
ingu, kunn saga og ókunn, jarð-
nesk, hulin saga, himnesk og eilíf.
Einstaklingurinn verður ekki
fyrirferðarmikill, þegar horft er
f Idfœrin
Ný barnasaga hefst i blaðinu
Á NÆSTUNNI verða birt í blað-
inu nokkur af ævintýrum H. C.
Andersens í myndum. Fyrsta
ævintýrið hefst í blaðinu í dag,
og er það hin gamalkunna saga
um eldfærin. Eldfærin voru
meðal fyrstu ævintýranna, sem
gefin voru út eftir Andersen árið
1835, og um þessi fyrstu ævin-
týri skrifaði Andersen vini sín-
um:
„.... Ég hefi skrifaði þau eins
og ég myndi segja barni þau.“
En Andersen lætur þess einnig
getið annars staðar, að hann hafi
hugsað sér, að foreldrarnir hlust-
uðu einnig á ævintýrin með
barninu. Með þetta í huga samdi
hann ævintýrin, sem hvert barn
skilur, en einnig fela í sér dýpri
merkingu, sem ætluð er full-
orðna fólkinu.
Hvert mannsbarn þekkir ævin
týri Andersens, og er því þarf-
laust að fara um þau mörgum
orðum. Andersen orti ljóð, samdi
skáldsögur og leikrit, en ódauð-
legt skáld varð hann framar öllu
vegna ævintýranna, og snilli-
gáfa hans naut sín til fulls í þeim.
Andersen skrifaði alls 156 ævin-
týri og smásögur, jöfnum hönd-
um góðlátlegar gamansögur og
harmsögur. Ævintýrum skósmiðs
sonarins frá Óðinsvéum var ekki
vel tekið, fyrst í stað, og þeir
gagnrýnendur voru fáir, sem
gerðu sér strax ljóst, hvilíkar
gersemar þau voru.
Má því segja, að spákona nokk-
ur í Óðinsvéum hafi verið gagn-
rýnendum glöggskyggnari. Hún
spáði þvi, er Andersen var á
unga' aldri, að sá dagur myndi
renna upp, að íbúar Óðinsvéa
myndu sýna syni skósmiðsins
mikinn sóma. Þessi spádómur
varð til þess, að móðir Ander-
sens hætti við að láta hann ger-
ast klæðskera, og Andersen hélt
til Kaupmannahafnar í leit að
frægð og frama. Það mun hafa
verið einhver mesta hamingju-
stund í lífi Andersens, er hann
var kjörinn heiðursborgari fæð-
ingarbæjar síns árið 1867.
Ævintýri Andersens hafa verið
þýdd á a. m. k. 35 tungumál.
ganga hver í annars slóð, ísleifur
fyrstur og síðan hver af öðrum.
Jafnvel þeir verða smáir á víð-
áttu sögunnar, sem þó gnæfa yfir
aðra.
Og þó gengust þeir allir undir
það hlutskipti hver á sínum tíma,
sem var eitt hið ábyrgðarmesta.
Hver mundi sá, er fær þann hirðis
staf í hendur, sem gengið hefir
úr einni sterkri greip til annarrar
í rás nálega þúsund ára, að hann
hljóti ekki að spyrja sjálfan sig:
Hver er ég þess að takast þetta
á hendur? Engum eðlilega gerð-
um manni getur verið það per-
sónuleg aufúsa. Slíku kjöri tekur
maður ekki nema í djúpri auð-
mýkt frammi fyrir því valdi, sem
stjórnar örlögum vorum og vér
berum ábyrgð fyrir, því meiri
ábyrgð, sem oss er meira á hend-
ur falið og til meiri valda trúað
Enginn settist svo í biskupsstól
á fslandi, að hann væri óvefengj-
anlega hinn rétti maður þegar
hann var til þess ráðinn, pó að
sagan meti svo um einstaka þeirra
eftir á, enda bjó kirkjan oftast
svo vel, að fleiri komu eins til
greina eða jafnvel fremur, og það
er mér engin uppgerð að telja,
að svo hafi verið að þessu sinni,
þó að um hafi skipazt sem orðið
er.
Nú á þessari stundu hef ég þess
eins að biðja löndum minum, að
þeir minnist þess, að kirkjan er
móðir vor allra og að hún má
engu gjalda barna sinna hvorki
eins eður annars, hversu sem
þeim kann að vera áfátt.
Kirkjunnar heill og sæmd er
vor allra heill og blessun.
Ég bið landa mína minnast
biskuþs síns í þessum hug.*
Hann er fyrst og fremst einn
meðal annarra barna sömu móður
og sama föður. Hann er einn með-
al annarra þjóna þess Drottins,
sem kom ekki til þess að láta
þjóna sér heldur til þess að þjóna
og verja lífi sínu og láta lífið
fyrir aðra. Hans skyldi líf vor
allra vera hvaða stöðu sem við
skipum, að gefa honum lífið eða
fir.na lífið.
Ég bið alla bræður í helgri
þjónustu að meðtaka bróður
kveðju. Ég sendi kveðju mína og
konu minnar öllum þeim, sem
mál mitt heyra, inn á heimilin
hvarvetna, inn í skiprúm og ein-
rúm, að sóttarsæng, og bið öllum
náðar, friðar og blessunar.
Drottinn styrki, efli og blessi
kirkju sína á íslandi, vora hjart
kæru móður, og veiti henni náð
til þess að gegna köllun sinni ætt.
jörð og þjóð til tímanlegrar og
eilífrar blessunar.
Aflabrestur í síldveið-
um Norðmanna í
ÞRÁTT fyrir góð veðurskilyrði
til síldveiða við Noreg síðustu
vikurnar hefur aflinn verið
mjög tregur. Virðist síldin vera
að mestu leyti horfin af miðun-
um. Ekki er búist við því að
rætast muni úr með aflabrögðin
úr þessu, enda vorsíldarvertíð-
inni að ljúka.
Síldveiðarnar við Noreg hafa
því brugðizt hrapallega, bæði á
vetrar- og vorvertíðinni, nú eins
og í fyrra.
Hinn 21. marz sl. nam aflinn
frá áramótum:
1959 4.446.000 hektólítrum
1958 3.630.000 —
1957 8.410.000 —
Af þessum afla hafa farið í
ar
bræðslu hjá síldarverksmiðjum:
1959 2.253.000 hektólítrar
1958 1.657.000 —
1957 6.192.000 —
Áætlað er að úr bræðslusíld-
inni hafi komið þessar afurðir:
1959
1958
1957
18.000 t. lýsi
13.000- —
30.000-----
41.0001. mjöl
30.000 - —
113.000 - —
★ WASHINTON, 31. marz. NTB-
Reuter. — Utanríkisráðherrar
Bandaríkjanna, Bretlands, Frakk
lands og Vestur-Þýzkalands hófu
í kvöld viðræður um undirbún-
ing hinnar væntanlegu ráðstefnu
utanríkisráðherra austurs og vest
urs í Genf 11. maí n. k.
STAK8TEIIMAR
Spilling Framsóknar
íslendingur birti hinn 25. man
grein um kjördæmamálið, þar
sem svo segir um áljktun
flokksþings Framsóknar:
„Þessi ályktun Framsóknar-
þingsins sýnir það svart á hvítu,
að Framsókn hefir engu gleymi
og ekkert lært. Hún treystir sér
að vísu ekki til að standa gegn
því að fjölbýlið fái nokkuð auk-
inn rétt frá því sem áður var,
og er að því leyti ekki ágrein-
ingur milli stjórnmálaflokkanna.
En þegar kemur að kjördæma-
skiptingu og kosningatilhögun
miðast viðhorf Framsóknar viS
þetta og þetta eitt:
Hvernig getum við náð handa
okkur sem flestum þingmönnum
á kostnað annarra flokka. Fögur
lýðræðishugsjón það!
Stefna hinna flokkanna i kjör-
dæmamálinu miðast hins vegar
við það, hvernig tryggja megi, að
Alþingi verði skipað í sem nán-
ustu samræmi við fylgi hinna
einstöku flokka, þannig að það
verði ekki sú skrípamynd af
þjóðarviljanum, sem það hefir
lengi verið. Að því marki verð-
ur að keppa, því að allt annað
leiðir af sér hvers konar spill-
ingu.“
Þetta er hverju orði sannara.
Ofurveldi og hið dæmalausa auð-
safn SÍS, sem Framsókn misnot-
ar að vild, er bezta sönnun þess.
Minnsti flokkurinn
fái meirihluta!
fslendingur heldur áfram:
„En athugum nú nánar, hvað
fyrir Framsóknarflokknum vak-
ir með samþykktinni. Við skulum
hafa hlutfallskosningu í Reykja-
vík, segir hann, því þá er von
um að við komum þar að manni,
en yrði henni skipt i einmenn-
ingskjördæmi, er hætt við að
Sjálfstæðisflokkurinn fengi þá
alla. — En ef við fáum einmenn-
ingskjördæmi um allt land utan
Reykjavíkur, er von til þess að
við græðum á þvi. Ef t. d. Eyja-
fjarðarsýslu, Skagafjarðarsýslu
og Árnessýslu yrði hverri um sig
skipt í einmenningskjördæmi, er
ekki útilokað, að við fengjum
þrjá nýja þingmenn. Ef við get-
um komið því til leiðar, að Borg-
arfjarðarsýslu (með Akranesi)
yrði skipt i tvö, þá kynnum við
að fá þar einn þingmann, ef
skiptingin er okkur hagstæð,
o. s. frv. Og ef við fáum upp-
bótarþingsætin afnumin (sem við
höfum raunar ekkert með að
gera, fyrst Hræðslubandalagið
leystist upp), verða þau öll til að
svifta hina flokkana þingmanna-
tölu. Og niðurstaðan gæti þá
jafnvel orðið sú, að við næðum
meiri hluta á þingi sem minnsti
stjórnmálaflokkur landsins, eins
og okkur hafði nær því tekizt
árið 1931. Við verðum því að
halda sem fastast i hina „sögu-
lega þróuðu“ kjördæmaskipan og
kosningalöggjöf, sem veitt hefir
okkur allt frá upphafi tvöfaldan
og þrefaldan rétt við aðra flokka
til Alþingiskjörs!
Slikur er „mórallinn“ hjá
Framsóknarflokknum, sem jafn-
framt gerir kröfu til að kallast
lýðræðisflokkur. Hvílíkt hyldýpl
eymdar og fyrirlitningar á mann
réttindum. Jafnvel Þjóðviljinn,
sem lítið vildi um kjördæma-
málið segja undanfarnar vikur,
gat ekki orða bundizt, eftir að
samþykkt Framsóknarþingsins
var birt. Nefnir hann ályktun-
ina „ferlegar afturhaldstillögur",
þar sem „flokksveldi Framsókn-
ar“ sé „eina sjónarmiðið“.“
Sannleikurinn er sá, að rang-
indi Framsóknar hafa nú sv#
eitrað allt þjóðlífið, að leiðrétt-
ing má ekki dragast. Þetta skilja
allir aðrir en starblindir Fram-
sóknarmenn, þess vegna einangr-
ast þeir nú meira og meira.