Morgunblaðið - 21.11.1959, Blaðsíða 15

Laugardagur 21. nóv. 1959
M O R C V 1K P r 4 » 1 ©
15
8J8«»ti«iiil * m * nt §« »»* » m m iiiijii n
A
strönd-
inni...
Fresturinn líður — dauðinn
bíður. — Þrjú atriði úr
kvikmyndinni:
! - A Sal
Vísindamaðurinn sakbitni, Líður að lokum — deyfilyfjum Hinn hinzti dagur, 28. febrúar
Julian Osborn, tekur þátt úthlutað til borgarbúa til þess 1963. — Hljómsveit Hjáip-
í kappakstri í fyrsta að lina óhjákvæmilegar þján- ræðishersins leikur „útfarar-
skipti á ævinni — og sigrar ... ingar ... sálm mannkynsins".
Kvikmynd um:
Endalok
veraldar
Ava Gardner (Moira Davidson) —
enginn „Hoilywood-gIans“.
Fred Astaire (Julian Osborn)
kemur á óvart.
EF til vill hefir aldrei sézt
átakanlegri kvikmynd á
hvítu tjaldi en sú, sem
frumsýnd verður í ýmsum
höfuðborgum um næstu
jól — í >orgum eins og
New York, London, Tok-
íó, Melbourne, París og
Róm. — Hún segir frá
hinztu dögum heimsins —
eftir að orku vetnis-
sprengjunnar hefir verið
sleppt lausri ....
— 'k —
— Fyrir 48 stundum
mætti ég bandarískum
kunningja mínum á götu
í London. Hann hvíslaði
að mér: — Taktu þér fiug
far til New York og farðu
þar í bíó annað kvöld kl.
9 — í einu af úthverfum
borgarinnar — þá muntu
sjá nokkuð óvenjulegt! —
Ég gerði eins og hann ráð-
lagði mér, þótt fyrirmæl-
in væru nokkuð óljós. —
Er ég kom til New York,
'fékk ég að vita — með
mikilli fyrirhöfn — að
Stanley Kramer ætlaði að
halda „leynifrumsýningu"
á kvikmynd sinni, „Á
ströndinni". — Hin opin-
Ibera frumsýning verður
,ekki fyrr en í desember,
en Kramer vildi gjarna
„kanna landið“ með því
lað halda „tilraunafrum-
isýningu“ nú þegar. — Ég
hugsa að flestir áhorf-
enda muni mér sammála
um það, að aldrei hafi
sézt neitt hroðalegra eða
átakanlegra á kvikmynd.
• Tár . . .
Þannig skrifaði Leon-
ard Mosley, fréttamaður
Daily Express, m. a. er
hann hafði horft á kvik-
myndina „On the Beach“,
sem United Artists-kvik-
myndafélagið hefir gert
eftir samnefndrí sögu
Nevil Shutes. — Og Mos-
Ley heldur áfram frásögu
'nni:
Þótt ég noti þessi orð,
:rð ég jafnframt að
gja, að hér er ekki um
:ina venjulega hryll-
ings- eða æsikvikmynd
að ræða. Og þetta er ekki
heldur venjuleg „grát-
mynd“, eins og við skilj-
um yfirleitt það orð —
og samt munu tárin leita
fram hjá flestum, sem
sjá hana.
Fred Astaire, hinn gam
alkunni listdansari, leik-
ur aðalhlutverkið, brezka
vísindamanninn Julian
Osborn, — en hvorki er
dansað né sungið í mynd-
inni. — Ava Gardner hin
fagra fer með annað aðal-
hlutverkið, Moira David-
son, — en það er ekki
sú þokkadís, sem hún ei
vönust að sýna okkur.
Hún notar engan and-
litsfarða í þessari
mynd — nema til þess
að gera dökka bauga
undir augun. Þriðja
aáðalhlutv. Dwight
Towers, er í höndum
Gregory Pecks.
• Hinzti dagur
Kvikmyndin gerist
að mestu fyrrihluta
árs 1963 — hinn hinzti
dagur er 23. febrúar —
aðeins rúm þrjú ár
fram í tímann. Aðal-
leiksviðið er borgin
Melborne í Ástralíu.
— Hvað er að gerast?
hugsar maður, þegar
fyrstu svipmyndirnar
þjóta yfir tjaldið? —
Fólkið hegðar sér svo
undarlega — og bílar
standa ónotaðir við
gangstéttirnar, í löng-
um röðum. Það er eins og
allir séu að bíða eftir em-
hverju.
Og það er einmitt þaö,
sem er að gerast — fólkiö
bíður dauða síns, dauða
alls, sem enn hrærist á
jörðinni. — Hægt, og með
hryllingi, rennur það upp
íyrir manni, hvað þarna
er að gerast. — Kjarn-
orkustyrjöld hefir verið
háð. Bandaríkin og Sovet
ríkin hafa att kappi —
með vetnissprengjubirgð-
um sínum. Hvorugt ríkið
er lengur til, né heldur
önnur ríki á hnetti þeim,
sem við nefnum gjar la
móður jörð. — Aðeins á
litlum landskika finnst
enn mannlegt líf — í
Ástralíu. Og kvikmyndin
gerist í Melbourne, eins
og fyrr segir.
• „Dauðaskýin“
íbúar borgarinnar hafa
fengið að vita, hvað gerzt
hefir — að einungis þeir
og örfáir landar
þeirra eru enn lífs á jarð-
arkringlunni — og að
ekki munu líða meira en
3—4 mánuðir þar til hin
Moira og Dwight Towers (Gre-
gory Peck) — Þau fundu ham-
ingjuna í skugga dauðans.
geislavirku ský vetnis-
sprengjunnar, „dauðaský-
in“, berast yfir bústaði
þeirra með vindunum. —
í fyrstu vörnuðu loft-
straumar dauðanum veg-
mn til Ástralíu — en nú
hefir fólkið fengið að
vita, að breytt veðrátta
ber „dauðaskýin" óðum
nær. — Og hér er hið
hryllilega „stef“ þessarar
kvikmyndar — viðvörun-
in, sem öllum er ætlað að
muna: Engum verður
hlíft. Allir munu deyja —
ef ....
• Dauðinn — ástin [
Gregory Peck leikur
skipherra á kjarnorkukaf
bát, sem af tilviljun er
staddur í höfn í Mel-
bourne, þegar kjarnorku-
stríðið hefst. Hann og
flestir af áhöfninni hafa
átt fjölskyldur sínar
heima í Bandaríkjunum
— og þeir gera sér grein
fyrir, hvað gerzt hefir: að
þar hefir dauðinn sagt
sitt síðasta orð. — En dag
nokkurn er loftskeyta-
maður kafbátsins eitthvað
að fást við tæki sín —
til þess að „drepa“ tímann
— og þá nemur hann
merki — morse-merki,
sem virðast koma frá
Kaliforníu. — Og
spurningin vaknar, ó-
trúleg en áleitin: —
Eru einhverjir enn á
lífi í Bandaríkjunum,
e. t. v. einhverjir úr
fjölskyldum þeirra kaf
bátsmanna? Foringinn
Dwight Towers (Greg-
ory Peck), ákveður að
sigla til Kaliforníu —
undir Suðurpólinn.
Kafbáturinn kemur
uppundir yfirborðið
úti fyrir ströndum Kali
forníu — og það er
eitthvað áhrifaríkasta
andartak myndarinn-
ar. — Foringinn lítur
í hringsjá kafbátsins.
Hvað sér hann? Eydda
strönd — milljónaborg
í rústum.
Hann snýr til baka — til
Ástralíu. Og þar bíður
hans Moira Davidson. —
Og nú gera þau sér Ijóst,
að þau eiga annað og
meira en dauðann fyrir
höndum — þau eru ást-
fangin og því hamingju-
söm, þrátt fyrir ógn þa,
sem yfir vofir.
• Á síðasta hring
Það kemur engum á ó-
vart, þótt Gregory Peck
sýni áhrifaríkan leik í
hlutverki kafbátsforingj-
ans. Það eru hinar
tvær aðalpersónurnar, er
koma okkur á óvart. —
Ava Gardner, með dökka
bauga undir augunum, án
þess að nokkur „Holly-
wood-glæsibragur“ sé þar
yfir lagður, hefir aldrei
sýnt svo áhrifamikinn
leik. Og þó er það fyrst og
fremst Fred Astaire, fót-
fimasti maðurinn í banda-
rískum kvikmyndum,
sem kemur á óvart. —
Því trúðu víst fáir aðrir
en Stanley Kramer, að
Astaire gæti í raun og
veru leikið slíkt hlutverk
— en þegar til kemur, er
það hann, sem lárviðar-
sveiginn ber. Hann leikdr
enskan vísindamann, sem
átt hefir mikinn þátt í að
fullkomna vetnissprengj-
una, af þvílíkri snilld —
að sumir nefna Óskars-
verðlaunin í því sam-
bandi.
Borgarbúar reyna að
njóta lífsins þessa síðustu
daga, eftir því sem tæki-
færi gefast. Vísindamað-
urinn lappar t. d. upp á
bílinn sinn — til þess að
taka þátt í kappakstri —
slíkum, sem aldrei hefir
þekkzt í vorum heimi.
— Allir aka — eins og
þeir séu að bjóða dauðan-
um heim. — Hverju mun-
ar það líka, hvort dauðinn
kemur mánuði fyrr eða
seinna? Allt er hvort eð
er „á síðasta hring“ —
endalokin nálgast.
• Það var Einstein
Mest undrast maður það
að Fred Astaire, steppar-
inn léttúðugi, „stelur“
bókstaflega myndinni,
hvað leiksnilld snertir.
Hann þjáist af sektartil-
finningu, en sveipar sig
blæju kaldhæðninnar: —
Þegar einhver spyr: Hvet
kom þessu öllu af stað —
eyðileggingunni? — svar-
ar hann: — Það var Ein-
stein! — Mín skoðun er
sú, að öll þessi vonlausa
Frh. á bls. 23
Framh. af bls. 10
kjarngóður andlegur þroski á
því.“
Stutt er úr Menntaskólanum i
Reykjavík yfir í prentsmiðju ísa
foldar og bókageymslu. Ungu
menntaskólanemendur, farið
strax í dag og náið ykkur í þessi
100 eintök, sem enn eru eftir af
bókinni Á Sal. Ykkur mun aldrei
iðra þess. En nú megið þið ekki
ætla mig svo lítilsigldan að ég sé
að vinna að sölu bókarinnar fyrir
útgefandann. Nei, þess gerist
ekki þörf. Bókin verður brátt
ekki fáanleg, en líklega yrði hún
ykkur betri kennari en jafnvel
margir aðrir ágætis kennarar.
Ég tala um bókina vegna þess
að ég er hugfanginn af henni.
Hér á árunum átti ég því láni að
fagna að kynnast hinum ágætu
hjónum, Sigurði skólameistara
og frú Halldóru Ólafsdóttur. Ég
fékk einnig að hlusta á skóla-
meistara, en hann var líka stund-
um, ásamt kennurum og hinum
fjölroenna nemendahópi Mennta-
skólans á Akureyri, áheyrandi
minn, því að skólámeistari bauð
mér stundum af mikilli gestrisni
að flytja erindi í skólanum, og
betri áheyrendur var naumast
unnt að kjósa sér. En hefði ég
þá verið búinn að lesa bókina Á
1 Sal, sem þá var enn ekki til,
hefði ég líklega ekki átt nægan
kjark til að flytja mín vandlæt-
ingar erindi yfir slíkum tilheyr-
anda sem Sigurði Guðmunds-
syni skólameistara. Endurminn-
ingarnar um þessar stundir i
menntaskólanum vísuðu mér leið
ina að bókinni, sem ég er að tala
um, og þó ég minnist nú þannig
á bókina, sem þegar er yfir 10
ára, er mér ljóst, að orð mín eru
fátækleg um svo sérkennilega og
ágæta bók.
Ekki er unnt að viðhafa hér í
þessu litla greinarkorni neina
verulega upptalningu á efni bók-
arinnar. Hún er bæði skólaræð-
ur, íækifærisræður og erindi um
einstaka menn. En til þess að
nefna eitthvað, mætti benda á
erindi eins og Boðorðið mikla.
Ekki er þar samt um að ræða
neitt gamalt siðalærdómsboðorð,
en hvatningin er máttug og
markið ekki lágt. Inngangsorðið
er úr Völundarkviðu: „Hann sló
goll rautt við gim fastan." Höf-
undur bókarinnar vill þarna
ræða við ungu mennina eitt-
hvert eitt orð, sem gæti orðið
þeim ógleymanlegt. Fögur orð
koma í hugann, svo sem trú, kær
leikur og fleira, en skólameistari
velur orðið að yrkja, ekki aðeins
ljóð og skáldsögur. Nei, en að
gera allt starf og líf að yrkisefni,
hvort sem það er að rækta jörð-
ina, smíða eitthvað, afreka eitt-
hvað, andlegt eða verklegt. „Vinn
þú sem mest“ segir þar, „með
sama hug sem barn leikur, skáld
yrkir, söngvari syngur, smiður
smíðar listfagra smíð“, það er,
að vera skapandi í hugsun og
starfi. „Yrkjandi ævistarf er þá
þjónusta, hin sáluhjálplegasta
messa, er vér fáum sungið guð-
dómnum til dýrðar og lofs“.
Svo minnir hann á, hversu
skáldið Runeberg lætur siðbóta-
manninn Lúther svara manni,
sem kvartar undan hávaða á
morgnana, sem trufli morgun-
bæn sína. „Vera má, að sleggja
smiðsins slái fastar á port him-
insins en bænir þínar“.
Skólameistari kemst svo mjög
íærri því að draga saman merg
nálsins í þessu þróttmikla erindi
I eftirfarandi setningum: „Því
'ullkomnari sem maður er, því
iastar er honum undið í eina
irenning yrkjandi leikur, starf
-g líf“.
Ýmsum mun finnast auðvelt að
setja eitt og annað út á bók
þessa. Stíll skólameistara er
tnjög sjálfstæður og sérstakur, ef
til vill stundum um of, en er þá
ekki slíkt hressileg tilbreyting.
Efni bókarinnar er svo mikið, að
það á skilið viðhafnarbúning.
Leitið í slíkar bækur, þið ungu
menn, sem ætlið að fegra mann-
líf og grundvalla nýjan heim.
Pétur Sigurðsson.