Morgunblaðið - 13.12.1960, Qupperneq 13

Þriðjudagur 13. des. 1960
MORGUNVLAÐIÐ
13
um hæfileikum og grózku. Tvö
megineinkenni þessara málverka
eru þróttur og næstum furðulegt
ímyndunarafl. Að sjálfsögðu er
þrótturinn ekki óvæntur frá
þessu furðulega eylandi ísa og
Greinarhöfundur ræðir við ungverska listfræðinginn dr. C. L. Fabri, sem kunnur er fyrir
bækur sínar um indverska list. Hann er listdómari dagblaðsins „The Statesman" i Dehli.
Sigurður A. iViagnússon:
íslenzk list í Indiandi
ÞAÐ var mikið um að vera í sem hafa komið mér á óvart með ur Indian Council for Cultural
Azad Bhavan, aðalstöðvum Indi- j þekkingu sinni á íslenzkum fornj Relations fyrir að sýna þrjátíu
an Council for Cultural Relati- bókmenntum. Þessir menn hafa I einstaklega velprentaðar eftir-
ons, síðustu vikuna í nóvember.
Hin nýja og glæsilega bygging
hafði verið vígð með miklu til-
standi 11. nóvember að við-
stöddum helztu leiðtogum Ind-
verja. Forseti Indlands, Rajendra
Prasad, og forsætisráðherrann;
Jawharlal Nehru, höfðu haldið
ræður og lagt ríka áherzlu á
mikilvægi aukinna menningar-
tengsla þjóða á milli. Þeir höfðu
báðir minnzt hins ástsæla
menntamálaráðherra, Maulana
Azads, sem féll frá fyrir tveim
árum. Maulana Azad átti frum-
kvæðið að stofnun Indian Counc
il for Cultural Relations, og að-
alstöðvarnar bera nafn hans,
Azad Bhavan: Azad-hús.
Og nú viku eftir vígsluna var
fyrsta opinbera sýningin haldin
í hinum fögru salarkynnum Az-
ad Bhavan. Auðvitað var það
tilviljun að þessi fyrsta sýning
var íslenzk, en óneitanlega var
sú tilviljun skemmtileg. í fyrsta
sinn í sögunni var myndlist frá
hinu fjarlæga eylandi í norðri
sýnd opinberlega á þessum suð-
lægu breiddargráðum, í öðru
fjölmennasta ríki heimsins.
eldfjalla, hrjúfra kletta og rop-
andi hvera, sólbjartra sumar-|
nátta og náttsvartra vetrardaga.
Og ímyndunarafl málara eins og
t. d. Jóhannesar Kjarvals, sem|
er stórkostlegur málari, kastar
okkur aftur í furðuheim Edd-!
unnar, heim Þórs og Freyju og
Sigurðar Fáfnisbana, og hina
margslungnu veröld ragnaraka. j
í síðustu verkum sínum er Jó-
hannes Kjarval meistari fu'tl-
komins frumleika og sýmbólism-
inn í myndum hans býr yfir
dýpt sem jafnast á við ótrúlega
hæfileika hans í myndbyggingu. I
Á sýningunni verður vart áhrifa
frá þýzkum expressjónistum og
frá Cézanne, en það mikilvæg-
asta er, að ekkert, ekki eitt ein-
asta málverk er eftiröpun eða
annars flokks listaverk. Elztu
myndimar frá upphafi aldarinn-
ar minna rétt aðeins -á Böcklin
og kanadiska málara, eh á síð-
ustu tuttugu árum hafa íslenzk-
ir málarar skapað sinn eigm ex-
presssjónisma með ljómandi iita-
skyni; jafnvel í afstrakt .nynd-
unum leiðir þessi litaþörf til h'st-
sköpunar sem er í senn frumleg
og full af verðleikum. Þetta er
mjög óvenjuleg og vrðmæt sýn-
ing. Enginn sem hefur áhuga á
góðri myndist ætti að láta hjá
líða að skoða hana“.
Listdómari Hindustan Times
segir m. a.: „Hinar ágætu prent-
anir íslenzkra málverka, sem nú
Listaverkin á sýningunni voru
að vísu ekki frumverk, heldur
þær 30 málverkaprentanir sem
Helgafell hefur látið gera á
undanförnum árum, en allir sem
ég átti tal við í Delhi fyrstu daga
sýningarinnar luku upp einum
munni um ágæti þessara eftir-
mynda. Allmargir fóru að dæmí
Tómasar og þukluðu á myndun-
um áður en þeir létu sannfær-
ast um að þær væru eftirmynd-
ir!
Sýningin var opnuð laugar-
daginn 19. nóvember að við-
stöddu fjölmenni. Meðal gest-
anna voru starfsmenn ýmissa er-
lendra sendiráða í borginni. Það
var dr. N. K. Sidhanta, rektor
háskólans í Delhi, sem hélt opn-
unarræðuna. Lét hann í ljós á-
nægju yfir því að Indverjar
ættu þess nú kost í fyrsta sinn
að kynnast nútímalist íslend-
inga. Hann kvaðst sjálfur vera
mikill aðdáandi íslenzkra mið-
aldabókmennta, og væri sér því
sérstakt gleðiefni að kynnast
einni grein íslenzkrar listar á líð
andi stund. Listaverkin á sýn-
ingunni bæru vitni miklum
þrótti og frumlegri skynjun á
umhverfinu, þau vektu manni
löngun til að kynnast þessu
fjarlæga eylandi nánar.
Dr. Sidhanta er einn þeirra
mörgu indversku menntamanna
Frá sýningunni í Nýju Dehli. — Verk Kjarvals hanga á bakveggnum.
flestir lagt stund á enskar bók-
menntir við brezka háskóla og
með því móti komizt í snertingu
við bókmenntir íslendinga. Það
er ekki lengra síðan en í gær-
kvöldi að ég hitti kunnan rit-
höfund á förnum vegi í Cal-
cutta: hann var á hraðri ferð en
gaf sér samt tíma til að fara
með upphafshendingarnar úr
Þrymskviðu á íslenzku!
Ummæli gagnrýnenda
Fyrir sýninguna í Delhi hafði
verið prentaður lítill mynd-
skreyttur bæklingur, þar sem ég
gerði í mjög stuttu máli grein
fyrir þróun íslenzkrar myndlist-
ar á þessari öld og rakti helztu
æviatriði þeirra sextán lista-
manna sem verk eiga á sýning-
unni.
Gagnrýnendur allra helztu dag
blaða og listatímarita í Delhi
voru viðstaddir opnunina, og
birtust dómar dagblaðanna sirax
daginn eftir. Voru þeir allir
mjög lofsamlegir, þó mat þeirra
sumra á einstökum listaverkum
kunni að koma íslendingum ein-
kennilega fyrir sjónir. Ég birti
hér glefsur úr fjórum dómum.
Listdómari The Statesman
(ungverski listfræðingurinn dr.
C. L. Fabri) segir m. a.: „Ég
vissi ekkert um nútímamyndlist
á íslandi, og ég er mjög þakkiát-
myndir íslenzkra listaverka;
eitt þeirra er höggmynd ....
Þetta er fagurt úrval, hver mynd
vekur athygli og hefur ótviræða
verðleika, og gefi þetta úrval
rétta mynd af íslenzkri nútíma-
list .... þá ber það vitni mikl-
eru til sýnis í Azad Bhavan á
vegum Indian Council for Cult-
ural Relations, sanna þau um-
mæli Sigurðar A. Magnússonar
í sýningarskránni, að „málara-
listin er tiltölulega ungt listform
á íslandi". Flest verkanna má
flokka með meiri eða minni ná-
kvæmni undir list síðari hluta
19. aldar og fyrri hluta 20. ald-
ar. En ekki eitt einasta þessara
verka verður gagnrýnt fyrir
máttleysi eða veikgeðja mýkt
eða kæruleysi. Hlutirnir á mynd
fletinum eru yfirleitt efnismiklir
og þungir í sér.
Léttleiki, sem er annað en
kæruleysi, verður kannski að-
eins fundinn í verkum Jóhann-
esar Kjarvals, sem er rómantísk-
ur málari. Hann á flest verk á
sýningunni, alls sjö talsins, og í
þeirri dálítið furðulegu mynd
sem kölluð er „íslands er það
lag“. Áhrifaríkast allra 30 lista-
verkanna er sennilega „Vífilfell
úr Kópavogi" eftir Jón Engil-
berts. Þunnar hvítar iínur
drjúpa niður yfir þykka iita-
massa eins og snjór drýpur nið-
ur gjárbarma, og myndin í
heild snýst um gula sígandi sól.
Málverkaprentanirnar munu
nú vera í eigu Indian Council
for Cultural Relations og verða
síðar sýndar í Bombay, Calcutta
og Madras“.
Gagnrýnandi The Times of
India segir m. a.: „Fyrir okkur
er ísland eitthvað í ætt við Xan-
uda eða Shangrilla — við vit-
um hreinlega ekkert um það. —
Við tökum þvi tveim höndum
sýningu á íslenzkum málverka-
prentunum sem opnuð var af
dr. N. K. Sidhanta í Azad Bha-
van á laugardagskvöldið. Fyrst
af öllu verðskulda sjálfar prent
anirnar hrós. Ágæti þeirra vek-
ur aðdáun. Þá ber einnig að
þakka íslenzka rithöfundinum
Sigurði A. Magnússyni, sem gert
hefur sýninguna mögulega. Úr-
valið er einstaklega gott og birt
ir okkur verk 16 listamanna, sem
eru sundurleitir í tækni og stíl.
Af þessum 30 verkum er auðsætt
að myndlistin í hinu litla ey-
landi er tiltölulega þróttmikil.
Verkin, sem mest ber á, eru
gædd þeim eiginleikum karl-
mannlegrar einbeitni sem eru
sérkenni norrænnar listar. Beztu
dæmin eru landlagsmyndir Þór-
arins Þorlákssonar, Ásgríms Jóns
sonar, Jóns Stefánssonar, Jóns
Engilberts og Jóhannesar Kjar-
vals. Þetta eru málarar sem hafa
verið innblásnir af’ stórfengleik
náttúrunnar umhverfis þá og af
yfirskilvitlegu andrúmslofti him
ins og jarðar í margbreytilegu
ljósi íslenzku árstíðanna. Kjar-
val býr yfir talsverðri lýrískri
dulúð. Hann sér anda og verur
í steinum, lækjum og trjám og
hann magnar þessar sýnir fram
á léreftið. Auk hinna sérkenni-
legu landslagsmynda og „furðu-
mynda“ eru á sýningunni nokkr
ar kyrralífsmyndir og myndir úr
daglegu lífi. Af kyrralífsmynd-
unum er „Blóm“ Ásgríms bezt.
Af málverkum úr daglegu lífi
er „Matarhlé" Gunnlaugs Schev
ing hugnæmast. Þá eru nokkur
afstrakt verk. Bezt þeirra er verk
Nínu Tryggvadóttur. Ljósmynd-
in af höggmynd Asmundar
Framh á bls 23
Fra syningunm í Nyju Dehli. I baksyn myndir Jon Stefanssonar og Asgríms Jónssonar.