Morgunblaðið - 30.03.1961, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 30. marz 1961
MORGUNBLAÐIÐ
9

gildi mikilla viðburða, slævt
torodd hörmulegra tíðinda fyr-
ir okkur. Fjarlægðin slær
gjarna ryki í augu okkar.
En næstu daga berast ýms-
ar framhaldsfréttir — um
eftirleik morðsins og við-
torögð manna í austri og
vestri, norðri og suðri. Öldur
tilfinninganna rísa víða hátt
gegn böðlum Lumumba. Fólk
safnast saman á strætum og
torgum ýmissa stórborga, fer
með háreysti, steytir hnefa og
lætur reiði sína gjarna bitna
á sendiráðsbyggingum Belga.
Það telur Belga bera ábyrgð
á því, að Lumumba var flutt-
ur í fangelsi erkióvinar síns,
Moise Tsjombes í Katanga —
og þar með að nokkru með-
seka um morðið. Fólkið kast-
ar grjóti, það brýtur og
toramlar, hvað sem fyrir verð-
ur, í vanmáttugri — e. t. v.
réttlátri —■ reiði sinni og
liatri á Belgum. En myrtur
maður verður ekki vakinn til
lífsins, þótt haft sé hátt og
TÚður séu brotnar með grjót-
kasti ....
um vegg. Margvísleg öfl
berjast um yfirráðin yfir
hugsunum, tilfinningum og
kenndum, en reynsluleysi og
vanþekking leggja hinu
versta lið, — og sveinninn
hnígur lémagna í helmyrkt
skaut ógæfunnar.
¥
IV
MYNDIN er tekin að skýr-
ast í huganum — atburð-
irnir færast nær og leita á.
En það tekur tíma að vinna
á fjarlægðinni.
Fréttirnar halda áfram að
streyma inn gegnum fjarrit-
ann, með vélrænum, óper-
sónulegum hætti: — Rússar
skella skuldinni á Dag Hamm
ÞANNIG kemur myndin af
hinni syrgjandi Pauline
Lumumba með veruleikann
til mín, veruleika, sem ég
hafði áður í rauninni aðeins
séð djarfa fyrir gegnum
móðu fjarskans. Hún ber mig
á vit hinnar stuttu, en átak-
anlegu sögu Kongóríkis, flett-
ir blöðunum hægt og bendir
mér á aðalatriðin. — Og þessi
saga er jafnframt í megin-
dráttum persónuleg saga
manns hennar, Patrice Lum-
umba.
Hann var unglingurinn,
sem skyndilega losnaði undan
oki vanrækts og vanhugsaðs
uppeldis, fagnaði frelsinu á-
kaflega — og raunar af lítilli
hófsemi — stefndi hátt, en
var svo naumt að heiman bú-
inn, að hin langa ganga frá
kotinu til kóngsríkisins reynd
ist honum ofraun — og hann
féll í tröllahend'Ur. Ekki hafði
hann heldur til að bera gæfu
yngsta karlssonar í ævintýr-
inu, sem vann svo hylli Trít-
ils, Lítils og fuglanna, að þeir
hjálpuðu honum síðar, er í
harðbakka sló, að sigrast á
arskjöld, heimta hann rekinn
úr embætti franikvæmdastj.
Sameinuðu þjóðanna — há-
reysti og ryskingar á áheyr-
endapöllum öryggisráðs SÞ.
— Og það berast myndir af
Lumumba í fjötrum, með
þjáningarsvip á andlitinu, —
og mynd af ungu konunni
hans, Pauline, þar sem hún
situr flötum beinum með nak-
inn, svartan barm (sorgartákn
Kongó-búa) og drúpir höfði
í orðvana ómælisharmi. — Ég
íhorfi lengi á þessa mynd —
get ekki haft af henni aUgun.
Hún er fögur, í ógn hins hyl-
djúpa harms — eins og mál-
verk mikils listamanns. Og
úsjálfrátt skýtur nafni snill-
ingsins Gauguins upp í hug-
ann. Hefði hann ekki orðið
stoltur af slíku mótívi? —
„Sorg í svörtu hjarta“ hefði
málverkið getað heitið, hugsa
ég.
' En þótt þessi mynd sé svo
„malerísk", ef horft er á hana
írá því sjónhorni hugans, er
liún þó fyrst og fremst blá-
'köld, nakin staðreynd —
realisminn, bitur og sár. Hún
fleygir bókstaflega framan í
mig staðreyndunum og lýsir
það upp fyrir mér í einni svip
an —• betur en ótal ópersónu-
legar, fjarritaðar fréttir und-
anfarinna mánaða — hvernig
komdð er fyrir hinu unga
Kongólýðveldi, þessu þjóð-
arbami, sem sjálfskipaðir
forsjármenn hafa vanrækt að
ela upp og mennta og búa
undir óblíð átök lífsbarátt-
unnar að öðru leyti. Svo
skal sveinninn skyndi-
lega standa á eigfn fótum,
mitt í hringiðu alls kyns
magnaðra ytri áhrifa — þar
sem harðsnúinn og ísmeygi-
legur áróður úr austri og
vestri bylur á vanþroska
hans, eins og óveður á ótraust
þrautum þeim, sem skessan unum að bráð — eins og hinir
stóra lagði fyrir hann, svo eldri karlssynir, sem vísuðu
að hann eignaðist kóngsdótt- fyrrnefndum hollvættum á
Hún.... fómaði höndum til himins í nístandi angist — en með
eðiislægan þokka náttúrubarnsins í hreyfingunni. Eins og í
sorgardansL
í huga mínum nú — er ég lít
til baka. En svona skrifar
maður ekki hinar daglegu
fréttir. — Fréttir eru frásagn-
ir af staðreyndum — ekki
hugleiðingar....
★
Sorg í svörtu hjarta — það
er nafnið, sem ég hefi gefið
myndinni af Pauline Lum-
umba í huganum. En hennar
„svarta" hjarta er ekki hið
eina suður í Kongó, sem sorg-
in hefir kramið undanfarna
mánuði. Bræður hafa borizt
á banaspjót, hungursneyð
hefir geisað. Saklaus, svört
börn hafa tærzt upp, soltið til
toana við horaðan barm
mæðra sinna. Ógnir, skortur
og hvers kyns eymd hef-
ir orðið hlutskipti þessarar
sundruðu þjóðar, sem fagnaði
fengnu frelsi á miðju liðnu
sumri og skyggndist vonglöð
fram á veginn. — Veruleikinn
er harður og miskunnarlaus,
þegar hann bregður fæti fyrir
björtustu vonir okkar, hvort
sem við erum hvít eða svört
— hvort sem okkur er skákað
niður við heimskautsbaug eða
miðbaug jarðarinnar, þessa
sandkorns, sem skal vera
heimili okkar allra, en við
getum aldrei komið okkur
saman um að deila í friði.
VI
Hungursneyð hefir geisað. Saklaus, svört börn hafa tærzt
upp, soltið til bana.
urina — og loks allt kóngs- bug og töldu, í einþykkni
ríkið. sinni og sjálfsþótta, að sér
Patriee Lumumba náði væru allir vegir færir.
aldrei að vinna kóngsríki hug
sjóna sinna. Hann varð tröll- Já, þannig er þetta „svið“
FARLÆGÐIN er komin til
mín, vegna sterkra áhrifa
„Gauguin-málverksins“ af
Pauline Lumumba. Og ég
minnist nú annarrar myndar
af henni, sem áður hafði birzt
víða. Sú mynd var líka þrung
in sorg og kvíða. Hún sat flöt-
um beinurn utan við heimili
sitt í Leopoldville og fórnaði
— Svo skal sveinninn skyndi-
lega standa á eigin fótum mitt
í hringiðu alls kyns magn-
aðra ytri áhrifa — þar sem
harðsnúinn og ísmeygilegur á-
róður úr austri og vestri byl-
ur á vanþroska hans, eins og
óveður á ótraustum vegg.
höndum til himins í nístandi
angist — en með eðlislægan
þokka náttúrubarnsins í hreyf
ingunni. Eins og í sorgar-
dansi. Hjá henni stóð snot-
ur, svartur drenghnokki —
Roland litli, tveggja ára sonur
þeirra hjónanna. — Konunni
hafði borizt fréttin um, að
maður hennar hefði verið
fluttur í fangelsi í Katanga,
þar sem erkióvinurinn réð
ríkjum, Moise Tsjombe. —
Skyldi henni ekki þá þegar
hafa boðið í grun, að hverju
fór? Og ef litli drengurinn
hefir nú spurt: — Mamma,
hvar er hann pabbi? Hverju
skyldi hún þá hafa svarað? —
Þótt hún héfði reynt að út-
skýra það fyrir honum, hefði
barnssálin varla skilið annað
en það, að pabbi var ekki
heima. Að hann væri langt í
burtu, og kannski væri langt
þangað til • hann kæmi heim.
En ef Roland litli hefir nú
haldið áfram að spyrja, eftir
13. febrúar, — hvað hefir
konan þá sagt? Hafi hún get-
að stunið einhverju upp, hefir
það sennilega verið: — Rol-
and minn, hann pabbi er kom
inn til guðs — og honum líð-
ur nú ósköp vel. Er það ekki
þetta, sem flestar kristnar
mæður segja litlu barni, er
missir föður sinn? Og ef barn-
inu hefir á annað borð verið
sagt frá guði, þá skynjar það
furðufljótt, með vissum hætti,
í sinni ungu sál, hvað það þýð
ir, að pabbi sé hjá guði. —
En kannski er Pauline Lum-
umba alls ekki viss um, hvar
maðurinn hennar er nú. Ef til
vill veit hún það eitt, að lík-
ami hans liggur grafinn á
leyndum stað — einhvers
staðar í frumskóginum í ríki
Tsjombes.
VII
N'
þrjú svört börn frá
Kongó og njóta gistivináttu
Nassers híns egypzka. Þau
heita Francois, Patrice og
Juliane — og bera öll eftir-
nafnið Lumumba. — Þau eru
orðin það stálpuð, að það þarf
ekki að segja þeim, að patobi
sé kominn til guðs. Þeim er
full-ljós, já allt of Ijós, sá
ógnar-sannleikur, að pabbi er
dáinn — að hann pabbi er
ekki lengur hér, og þau fá
aldrei framar að sjá hann.
Hvort sem hann er hjá guði,
eða bara einhvers staðar —
eða hvergi.
Hér vakir líka helmyrk sorg
í svörtum hjörtum.
H. E.
: