Morgunblaðið - 30.03.1961, Blaðsíða 13

Fimmtudagur 30. marz 1961
lUORCVyBlAÐIÐ
13
Oft upplýsinga meðan á þófinu
etóð. Mest bar á Egerzev, blaða-
fulltrúa Rússa og Hagerty,
blaðafulltrúa Bandaríkjaforseta.
l?að var augljóst, að bandarísku
blaðamennimir þekktu hann
margir. Þeir kölluðu hann Joe;
*— Hæ Joe, sögðu þeir og klöpp-
uðu honum á öxlina og spurðu
frétta, stundum var hópur í
kringum hann. Það var gaman
að sjá, hve vel hann kunni að
umgangst þá: „Heldur Ike blaða
mannafund?" spurðu þeir. „Er
, það rétt hann ætli að fara heim
fá fyrramálið? Hvernig lízt
bandarísku sendinefndinni á
framkomu Krúsjeffs? Sjáumst í
[Washington á morgun, Joe“.
': En Hagerty tók öllum þess-
um spurningum og upphrópun-
um með jafnaðargeði. „Ég hitti
ykkur seinna", sagði hann og
smeygði sér út úr þröngum
hring blaðamannanna, sem síð-
an leystist upp. Til blaðafull-
trúanna gátum við sótt yfirlýs-
ingar, sem leiðtogarnir gáfu út
og þar var nokkurn veginn
hægt að fylgjast með ferðum
þeirra. Annars er vert að geta
þess, að ómögulegt er að fylgj-
ast vel með stórveldaráðstefnu
sem þessari nema með 5—10
manna æfðu starfslíði, enda var
það svo að stærstu blöðin höfðu
ekki færri menn í París um
þessar mundir. Mér var jafnvel
sagt að Reuters-fréttastofan
hefði sent 20 eða 30 blaðamenn
á vettvang. Ef vel átti að vera
var nauðsynlegt að fylgjast með
hverju fótmáli „hinna stóru“.
Til þess var nauðsynlegt að
hafa blaðamenn á öllum „víg-
stöðvum": einn við brezka
sendiráðið, annan við banda-
ríska sendiráðið, þann þriðja við
rússneska sendiráðið, minnst
fjóra að staðaldri í Chaillot,
því vel gæti svo farið að Krús-
•jeff birtist þar skyndilega, de
Gaulle, Macmillan eða Eisen-
hower —allir á sama tíma. Og
þá reið á að vera ekki „skúbb-
aður“ eins og við segjum á
blaðamannamáli, þ.e. að missa
ekki af fréttunum. Svo þurfti
að hafa nokkra blaðamenn til að
fylgjast með ferðum leiðtog-
anna í París og víðar. Hver
'hreyfing, hvert orð þeirra varð
heimsfrétt. Var Eisenhower
þreytulegur eða var hann
kannski í góðu skapi? Var Krús
jeff þungur á brúnina? Eða
hvað sögðu utanríkisráðherrar
þessara höfðingja? Um margt
þurfti að hugsa, fyrir öllu að
sjá. Malinovsky fór út fyrir
borgina til að heimsækja fornar
slóðir, þar sem hann hafð dval-
izt ungur hermaður, Krúsjeff
slóst í förina og blaðamanna-
skari á eftir. Fylgzt var með
hverju orði, ef það gæti varpað
einhyerju ljósi á pólitísku átök-
in í Sovétríkjunum.
Auðvitað gat ég ekki séð við
öllu þessu sjónarspili; dvaldist
lengst af í Chaillot og beið þess
að þar gerðust stórir hlutir. Oft
var gaman að fylgjast með
blaðamannafundum Hagertys. Á
einum þeirra svaraði Bohlen,
fyrrum sendiherra Bandaríkj-
anna , i Moskvu, spurningum
fréttamanna og að fundinum
Joknum hlupu flestir þeirra
Strax út úr salnum til að síma
blöðum sínum. Ég varð eftir
'ésamt ðrfáum öðrum blaða-
inönnum og þegar Bohlen gekk
út fengum við tækífæri til að
rabba við hann stundarlangt.
Hann var mjög vinsamlegur og
óhræddur að segja meiningu
sína og það var augljóst að
hann hafði mikið vald á bak
við sig. Bandarískir stjórnmála-
menn og diplómtar eru ekki
eins hræddir við blaðamenn og
starfsbræður þeirra hér heima.
Bohlen sagði okkur m.a. frá
því, sem hafði gerzt á undir-
búningsfundum leiðtoganna. —
Hann átti ekki orð yfir fram-
komu Krúsjeffs. Mér þótti
heppnin hafa verið með mér
þetta sinn. Daginn eftir birtist
þessi klausa hér í blaðinu:
„Bohlen aðstoðarutanríkisráð-
herra sagði við mig og nokkra
aðra blaðamenn að allt væri í
óvissu.
— Haldið þér að Krúsjeff hafi
komið til Parísar fyrirfram
ákveðinn í því að gera fundinn
árangurslausan?
Bohlen svaraði aðeins: — Það
er ekki gott að segja, — hvað
haldið þér? Það mátti sjá að
hann hefði ekki mikla von um
árangur.
Boh\en sagði, að Krúsjeff
hefði hagað sér mjög einkenni-
lega á fundinum í morgun.
Hann hefði ekki heilsað Eisen-
hower með handabandi. Bohlen
sagði að Krúsjeff hefði verið
mjög órólegur á fundinum, hefði
hann litið ýmist á Malinovsky
eða Gromyko, sem sátu við
hlið hans“.
Allt kom þetta heim við
framkomu Krúsjeffs síðar á
blaðamannafundinum. Bohlen
hafði búið okkur undir að for-
sætisráðherra Sovétríkjanna
væri ekki sjálfrátt. Við grædd-
um mikið á því að hitta Bohlen
að máli.
En þannig er starf blaða-
mannsins; hann verður £ senn
að vera heppinn og kunna að
kalkúlera.
Daginn eftir var öllum Ijóst
að stórveldafundurinn hafði far-
ið út um þúfur. Sumir töluðu
um ráðstefnuna, sem aldrei
hafði byrjað, aðrir um hina
diplómatísku Pearl Harbour-
árás Krúsjeffs. Hagerty sagði að
Eisenhower væri að undirbúa
brottför sína, hann færi heim
næsta morgun. Macmillan fer
líklega heim líka, sögðu menn.
En hvað um Krúsjeff? Mimdi
hann halda blaðamannafund?
Rússneski blaðafulltrúinn kváðst
ekkert vita um það: „Það gæti
þó verið“, bætti hann við. Hinir
reyndari í hópi blaðamanna
sögðu: Krúsjeff gefur út yfir-
lýsingu, svo fer hann heim. Það
er ómögulegt að hann haldi
áfram að andskotast hér. Mér
fannst þetta allt unnið fyrir
gíg. Að hugsa sér hvílík niður-
læging: að fara alla leið til
Parísar að fylgjast með stór-
veldafundi sem ekki er haldinn!
Mér leið eins og strandaglóp,
sem horfir á tækifærið sigla út
flóann. Ef fólk hefði minnstu
hugmynd um öll vonbrigði
blaðamannsins, vissi um þennan
lýjandi ótta við að standa ekki
í stöðu sinni, missa af strætis-
vagninum. Það er kannski ekki
allt gott sem stendur í blöðun-
um, en hitt er oft verra: sem
stendur þar ekki. Sem betur
fer er lesendunum oftast hlíft
við vonbrigðunum og ég vona
að þeir afsaki við mig, þó ég
minnist á þau hér, Þessi lam-
andi kvíði, sem stundum fylgir
þessu starfi er ekki þeirra mál.
Það er margt verra í blaða-
mennsku en margvíslegar ásak-
anir um klaufaskap, prentvillur,
málvillur, pólitískt ofstæki, ó-
nákvæmni. En sleppum því.
Ég sat í veitingasalnum í
Chaillot og hrærði í teinu og
hlustaði á bollaleggingar nokk-
urra fréttaritara frá New York
Times við næsta borð: „Þeir
segja Krúsjeff fari til Berlínar
að tala við Ulbricht“, sagði
einn þeirra. „Já, einhverjir
okkar verða að fara þangað“,
sagði annar. „Þetta er búið
hér“, sagði sá þriðji, en hann
hafði varla sleppf* orðinu þegar
glumdi í hátalaranum: „Atten-
tion please, attention. Það er
tilkynning frá blaðafulltrúa
rússnesku sendisveitarinnar. —
Krúsjeff, forsætisráðherra Sov-
étríkjanna, mun halda fund með
blaðamönnum í Palais de
Chaillot á morgun klukkan 1“.
Tilkynningin var endurtekin, en
heyrðist ekki fyrir hávaða.
Blaðamennirnir voru sprottnir
á fætur, sumir hlupu upp á
loft, aðrir hrópuðu á félaga sína
og enn aðrir ræddust við, svo
glumdi í salnum. Ég borgaði og
gekk út, ákveðinn í að missa
ekki af tækifæri, sem aldrei
mundi gefast aftur. Það var
sól og grasið var grænna en
áður. Næstum því eins grænt
og heima.
IV. Net þessara herskáu orða
Miðvikudagurinn 18. maí rann
upp heiður og bjartur. Ég hafði
beðið hóteldömuna að vekja
okkur klukkan 8 um morgun-
inn, en hún gleymdi því af
skiljanlegum ástæðum: kvöldið
áður yndislega fagurt og róm-
antísk birta yfir Parísarborg.
Það hefði varla verið hægt að
fyrirgefa nokkurri konu með
franskt blóð í æðum að láta sér
slíkt veður úr greipum ganga.
En sambland af kvíða og til-
hlökkun hélt huganum við efnið
alla nóttina og ég vaknaði af
sjálfsdáðum rúmlega 8 um
morguninn. Þegar ég var að
setja á mig bindið, hringdi sím-
inn. Það var hóteldaman. Hún
kallaði í sifellu: „Monsieur,
ég bið yðúr afsökunar á að ég
skuli hringja of seint, en þér
verðið að flýta yður monsieur,
ef þér ætlið ekki að verða of
seinn. Það er langt héðan í Rue
de Clichy niðúr að Signu, já
allt of langt, þér verðið að flýta
yður ef.... Og heilt lagarfljót
af óskiljanlegum orðum
streymdi inn í eyrað á mér og
á þessari stund fannst mér ein-
kennilegt það sem fræg leik-
kona hafði sagt í minningar-
grein um Ali Khan skömmu áð-
ur, að franskan hans hefði
hljómað eins og músík í eyrum
manns. En það var sko engin
músík í símanum þennan morg-
un!
Þegar ég var kominn niður í
Chaillot, voru þar nokkrir
blaðamenn fyrir. Ég gekk upp
á loft og þá var verið að raða
stólum í efri salinn. Sjónvarps-
menn komu tækjum sínum fyr-
ir, útvarpsmenn líka; auðfundið
að eitthvað óvanalegt var á
seyði. Barinn var jafnvel horf-
inn úr sínu horni. Nú fóru blaða
mennirnir að streyma í salinn
og ég sá, að nauðsynlegt var að
fá sér gott sæti og sitja fast
til að geta fylgzt sem bezt með
fundinum. Fyrstu tíu bekkirnir
voru ætlaðir sendinefnd Krús-
jeffs, en nokkrum röðum þar
fyrir aftan tókst mér að fá
ágætt sæti. Þar varð ég að dúsa
í 2 eða 3 tíma áður en fundur-
inn hófst, til að missa ekki af
sætinu. Salurinn fylltist smám
saman og um það bil sem fund-
urinn byrjaði var talið, að þar
væru saman komnir milli 2—
3000 blaðamenn hvaðanæva að
úr heiminum. Er þetta óreiðan-
lega einn fjölmennasti blaða-
mannafundur, sem haldinn hef-
ur verið. Meðan við biðum,
reyndu blaðamennirnir að gera
að gamni sínu, einhver á næsta
bekk fyrir aftan mig sagði:
„Það væri huggulegt ef gólfið
dytti niður með allan skarann
og Krúsjeff í ofanálag". „Heims-
frétt“, sagði annar, „en það yrði
bara enginn eftir til að skrifa
hana“. Þannig gerðu menn að
gamni sínu meðan þeir biðu,
sumir fóru úr jökkunum en
ekki vissi ég til að neinn færi
úr skónum. Ég leit í kringum
mig og útspíóneraði nafn-
spjöldin. Af þekktum blaðamönn-
um sem ég kannaðist við sá ég
Gilmöre frá AP, en síðar frétti
ég að þarna hefðu verið menn
eins og Edward Crankshaw,
sérfræðingur Observers í Rúss-
landsmálum, sem lesendur Morg
unblaðsins þekkja vel af grein-
um hans, Rússlandssérfræðingur
Newsweek, Leon Volkov, sem
sagði síðar í blaði sínu að túlk-
arnir hefðu mildað mál Krús-
jeffs í þýðingum sínum. Gil-
more sat framarlega. Hann
var órólegur, fannst mér. Hann
kom hingað þegar landhelgis-
deilan hófst á sínum tíma og
lýsti mótmælafundinum fyrir
utan brezka sendiráðið, meðan
Gilchrist spilaði Chopin á píanó
eins og frægt er orðið. Við
hliðina á mér sat ritstjúri Sun-
day Times, ágætur maður, sem
vissi margt um landhelgismálið
og ísland. Við röbbuðum saman
meðan við biðum og ég man
hann sagði, að málstaður Is-
lands í landhelgismálinu mundi
sigra. En hann sagði meira, því
------------------------------*
hann gaf í skyn að Sunday
Times væri bezta blað Bret-
lands. Mér fannst þetta hárrétt
hjá honum, því ritstjórar eiga
að hugsa um útbreiðslu blaða
sinna og lengi er von á einum.
Nú allt í einu varð mikill
kurr í salnum, sumir fóru upp
á stóla og horfðu út um glugg
ann. „Hann er að koma, hann
er að koma“, kölluðu blaða-
mennirnir og skömmu síðar
gekk Krúsjeff inn í salinn með
föruneyti sínu. Hann brosti og
klappaði og baðaði út höndun-
um, ballið var byrjað:
„Andspænis okkur stóð að
ýmsu leyti geðfeldur maður í
útliti, nauðasköllóttur að visu
með kuldaglott, sem gat breytzt
í allt að því hlýlegt bros, sem
krepptur hnefinn leysti af hólmi
fyrr en nokkurn varði. Hann
var mælskur og fljótur til and-
svara; þurfti aldrei að hugsa
sig um nokkra stund. Mér
þótti augljóst að hann hafði
ekki í upphafi fundarins hemil
á tilfinningum sínum og geisaði
stundum eins og vitfirrtur væri,
ég held það hafi ekki verið
uppgerð eða leikur, veit það
samt ekki, en í mestu látunum
fannst mér ég sjá inn fyrir
skelina, þangað sem stóð ritað
skýrum stöfum, að þessi maður
sem þarna stóð væri fangi gerða
sinna, vígorð hans úm friðsam-
lega sambúð hefði beðið ósigur
heima fyrir og hann væri
neyddur til að taka upp nýja
ítefnu, því framhald þessa
leiks yrði honum engin skemmt-
im ella. Þarna var maður sem
kunni að halda í úlfs eyru og
vissi upp á hár að nú mátti
engu taki sleppa......“ (Mbl.,
laugard. 28. maí 1960). Enn hef
ég ekki breytt um skoðun. Það
voru margir atburðir, mörg öfl,
sem neyddu Krúsjeff til að
hegða sér eins og hver annar
ruddi á blaðamannafundinum.
Ég er þess sannfærður að fram-
koma hans hafi verið ill, en
óhjákvæmileg pólitísk nauðsyn.
Noreg lætur enginn skjóta úr
hendi sér, möglunarlaust.
Eftir ræðu Krúsjeffs hófust
spurningar fréttamannanna. Á
víð og dreif um salinn voru
hljóðnemar, svo þeir ættu auð-
veldara með að koma spurning-
um sínum á framfæri. Það
væru ekki ýkjur þó ég segði að
blaðamennirnir hefðu slegizt
um hljóðnemana. Og þegar
fréttamenn lítilla blaða náðu
hljóðnemunum handa sér og
sögðu: Jón Jónsson, Texas Daily
News eða eitthvað því um líkt,
hlógu fréttamenn stórblaðanna.
Það eru lífea til prímadonnur
meðal blaðamanna.
Að fundinum loknum og þeg-
ar ég hafði sent skeyti til
Morgunblaðsins, gekk ég upp á
hótel. Af einhverjum ástæðum för
ég um Place de la Concorde.
Þar á torginu hafði dauðinn
mælt sér mót við engan annan
en Loðvík XVI. Einu sinni voru
orð hans lög, einu sinni réðu orð
hans örlögum þjóða. Nú var
hann allur og í stað hrópa bylt-
ingarmanna heyrðist aðeins
hvisl í rökkri, sem var að síga
yfir borg þessa franska stolts,
þessa rússneska hroka. Og ég
hugsaði við þessi dimmumót:
Guð minn góður, hvers vegna
leyfirðu ekki þessu fólki að
elskast í friði; hvers vegna læt-
urðu þeim haldast uppi að veiða
gleði þess í net sinna herskáu
orða?
M.
A T H U G I Ð
að borið saman 5 útbreiðslu
er langtum ódýrara að auglýsa
i Morgunblaðinu, en öðrum
blöðum. —