Morgunblaðið - 30.03.1961, Blaðsíða 11

Fimmtudagur 30. marz 1061
MORCUNBLAÐIÐ
11
IVfagnús Þórðarson:
• Opin garffhlið.
Það er margvíslegt, sem er-
lendum mönnum kemur spánskt
fyrir sjónir hér. Þjóðverji einn
býsnaðist mjög yfir því, að hann
hefði á næturgöngu um Vestur-
bædnn veitt því athygli, að hvert
einasta garðhlið hefði staðið opið
upp á gátt. Hlið eiga að vera
harðlokuð á nóttunni, sagði hann
ákveðinn. í Þýzkalandi eru hlið-
in ekki aðeins lokuð, þau eru
líka læst. Svo er grimmur varð-
hundur í garðinum, og ekkert
líklegra en að heimilisfaðirinn
hafi riffil í gluggakistunni. Þessi
formáli veitti honum tækifæri til
að ráðast á ýmislegt, sem hon-
um finnst slappt og kærulaust í
fari íslendinga. Það verður að
segjast eins og er, að hann er
ekki einn um ýmsar þær skoð-
anir, sem hann heldur fram. Það,
sem hér fer á eftir, er ekki allt
álit hans heldur eru teknar með
hugrenningar ýmissa annarra
útlendinga.
• Boffiff í kaffi
í fyrsta lagi finnst þeim skorta
mjög á hagsýni og ráðdeild með-
al íslendinga. Sá hugsunarháttur
sé allt of almennur að láta allt
reka á reiðanum. Stundum sé
ekki nokkur vegur að ná til
manna í opinberum stöðum eða
einkafyrirtækjum, einkum þó í
hinum fyrrnefndu, og þegar þeir
séu loksins við, vilji þeir venju-
lega bjóða útlendingnum í kaffi,
mat eða á fyllirí. Þar sé skrafað
og þusað um menn og málefni,
i, þetta máttu ekki hafa eftir mér
Setnihgin hér að ofan er ó-
skemmtileg í eýrum blaðamanns
ins, því að oft glymur hún í
tolustum hans. Þessar þagnar-
sníkjur eru oft til leiðindabaga,
t>ví að venjulega er einmitt farið
fram á, að þagað verði yfir því,
sem mest fréttagildi hefur.
Ástæðurnar til þagnarbónarinnar
eru margvíslegar, stundum póli-
tískar en allt of oft eins konar
toræðsla við að opinbera skoðanir
sínar. Menn óttast að verða hafð
ir að spéi, ef þeir láta blöðun-
um í té álit sitt, einkum ef það
er á einhvern hátt sérkennilegt
og afbrigðilegt frá fastmótuðu og
löngu viðteknu almenningsáliti.
Þess vegna er skaði að því, þeg-
ar menn, sem hafa rifið sig upp
úr móki hugsanaletinnar, þora
ekiki að birta öllum lýðnum
Iþanka sína. Stundum er skoðun-
in, sem blaðamaðurinn er beð-
inn að þegja um, álit mannsins
á lífinu og tilverunni, sjálf lífs-
fílósófía mannsins, endanleg
niðurstaða, sem hann hefur ver-
ið að mynda sér á langri ævi.
En hún má ekki koma á prent,
oft eingöngu af því að mannin-
um finnst hann verði sér til
ekammar, hann sé að gerast hátíð
legur og spekingslegur um ein-
falda hluti, eða hann sé hreint
og beint hlægilegur.
ð Álit Finna á Svíum
Sá, sem þetta skrifar, minn-
ist margra þagnarbeiðna frá
þeim stutta tíma, sem hann hef-
tir fengizt við blaðamennsku.
Hann hefur aldrei kunnað við
ennað en að verða við bóninni,
til þess að glata ekki trausti þess,
sem við er talað. Einstöku sinn-
um hefur hann þó slakað á sam-
vizkukröfunum, þegar um ein-
hvern smávægilegan hégóma er
að ræða, sem engan getur sakað.
Þannig tók hann t. d. ekki mikið
mark á því, þegar Finni einn bað
hann að geta þess ekki, að Finn-
um þætti Svíar með leiðinlegri
mönnum, en líkaði hins vegar vel
við Norðmenn og íslendinga.
Hér á eftir verður getið ýmissa
hluta, sem erlendir menn hafa
skýrt frá í viðtölum, en beðið
tolaðamanninn að þegja um.
Glöggt er gests augað og sá er
vinur, er til vamms segir, má
segja um sumt í frásögnunum,
svo að mér leyfist að láta tvo
málshætti orða hugsunina.
• Kynþáttahatur?
Sl. sumar kom hingað fjöl-
mennur hópur skrautklæddra
stúdenta frá Kenya á leið til
námsdvalar í Bandaríkjunum í
boði Aga Khans og Kennedys.
Þeir voru mjög nákvæmir um
það, sem hafa mátti eftir þeim,
og mestallt viðtalið var fólgið í
hátíðlegri yfirlýsingu til lesenda
Morgunblaðsins. Þeir voru m. a.
spurðir hinnar sígildu spurning-
ar: Hvernig lízt ykkur á íslenzku
stúlkurnar? Mér til mestu undr-
unar voru þeir seinir til svars,
því að venjulega eiga útlend-
mgar vart nógu hástemmd orð
til að lýsa hrifningu sinni á
kvenþjóðinni. Að lokum umluðu
þeir eitthvað um það, að þeim
litist ekkert sérstaklega vel á
þær, eiginlega hálfilla. Af
kurteisi bættu þeir við, að þetta
stafaði e. t. v. af Því, að svörtu
fólki litist bezt á svart fólk, gulu
á gult og hvítu á hvítt. Það vœri
líka heppilegast. Þegar ég bjóst
til að rita svör þeirra á blað,
hristu þeir höfuðin ákaflega og
báðu mig þess lengstra orða að
gera það ekki, því að annars
yrðu þeir sakaðir um að blása
að glóðum kynþáttahaturs!
• Stúlkurnar
Annars er óhætt að undir-
strika það, að útlendingum geðj
ast yfirleitt mætavel að stúlk-
unum okkar. Sú gagnrýni, sem
ég hef helzt orðið var við, er
þessi: Þær hafa ljótt göngulag
og bera sig illa. Maður getur
átt von á því, að þær fari allt í
einu að klóra sér í höfðinu á al-
mannafæri, laga fötin sín eða
sprengja blöðrutyggigúmmí á
milli varanna.
allar nýjustu slúðursögurnar
þýddar fyrir þá o. s. frv., og
dýrmætum tíma til einskis eytt.
• Stoltir af óstundvísi
Ekki taka allir svona djúpt í
árinni, en eitt eru allir sammála
um: íslendingar eru óskiljanlega
óstundvísir, og þeir svara aldrei
bréfum fyrr en í síðustu lög.
Það tekur svo út yfir allt, að
við virðumst jafnvel stæra okk-
ur af óstundvísinni. Þegar kvart-
að sé undan henni, segja þeir
okkur svara hlæjandi, að þetta
sé íslenzkt þjóðareðli. Við höf-
um alltaf verið agalausir og
stoltir af því að láta fyrirskip-
anir um að mæta á réttum tíma
sem vind um eyrun þjóta.
• Afköst íslendinga
Þrír útlendingar, sem hér hafa
IVIargrét R Bjarnason
Samvízka
SEM ÉG sit hér — bundin vin-
samilegum tilmælum um, að segja
frá einhverju eftirminnilegu úr
eins árs reynslu í starfi erlends
fréttamanns, rennur upp sú stað
reynd, að tilviljunin hefur því
svo til hagað, að engar hinna
stærstu frétta á Reutersrúllu
ársins hefur borið upp á frétta-
vafctir mbj, og engir erlendir
fréttaviðburðir hafa framar öðr-
um haft varanleg áhri'f.
En um leið verður mér hugs
að til hinna fyrstu vikna og
mánaða í starfinu, þegar NTB-
strimlamir vöfðust um mann
eins og ormar um orm í óskiljan
legri flækju, sem engan veginn
varð séð fyrir endann á, — þeg
ar hvert skrifað smáorð fékk á
sig annarlegan blæ við tilhugs-
unina um, að þúsundir manna
kynnu að reka í það augun næsta
4ag, — hvemig minnsti mis-
skilningur eins atriðis gat vald-
ið óbærilegri hugarkvöl og
lestur Morgunblaðsins að af-
lokinni fréttavakt var hrein
martröð. Eða þegar Dagbókin
var á minni könnu — þegar ég
gekk inn í, eina matstofu bæjar
ins og sá mann nokkum niðux-
sokkinn í að lesa Dagbókina —
Undur og Skelfing — það var
ekki Júmbó, sem hann las, held-
ur viðtal á bls. 5. Ég, sem hafði
verið svo sannfærð um að enginn
læsi Dagbókina, nema ritstjór-
arnir af því þeir teldu sér það
skylt.
En tímin leið og hugmyndirnar.
fengizt við framkvæmdir, full-
yrtu, að afköst íslendinga við
vinnu væru mun lakari en
erlendis þyki eðlilegt. Einn
þeirra, verkfræðingur, sagði ís-
lenzka verkamenn hafa marga
kosti, sem þeir nýttu ekki. Þeir
væru fljótir og viljugir að nema
verktækni, og ekki kvaðst hann
efa dugnað þeirra og getu. En
þeir beittu sér hins vegar ekki
við vinnu, og taldi hann það
e. t. v. stafa af því, að þeir litu
á dagvinnuna nánast sem aúka-
vinnu, því að á kvöldin hefðu
þeir staðið í húsbyggingum af
mikilli hörku fram á rauða nótt.
Þessi maður taldi afköst is-
lenzkra verkamanna 20—30%
lægri en í löndum um norðan-
verða og miðja Evrópu.
Annar útlendingur kvartaði
einnig undan áhugaleysi, hangsi
og drolli. Taldi hann meðalaf-
köst einstaklings í ákveðinni
iðngrein um 25% lægri en í einu
Norðurlandanna, þar sem hann
þekkti til. Þetta mátti blaðamað-
urirm ekki hafa eftir því að báð-
ir útlendingarnir óttuðust, að
margir myndu móðgast, og að
þeim yrði vart vært á vinnustöð
um sínum.
• Glápt á útlendinginn
Sá þriðji var tilkvaddur sér-
fræðmgur, sem átti að gera til-
lögur um úrbætur í ákveðinni
iðngrein. Hafði hann ferðazt víða
um lönd í þessu skyni. Þannig
er mál með vexti, að maður þessi
er allsérkennilegur útlits, en
hvergi í heiminum kvað hann þó
komu sína hafa valdið verklöm-
un á vinnustað fyrr en hér. Sagði
hann, að hvar sem hann hefði
birzt á vinnustöðum, hefði allt
starfsfólkið fellt niður vinnu,
meðan það góndi á hann full-
nægju sína. Erlendis væri þessu
þveröfugt farið, þar kepptust
allir við, meðan sérfræðingarnir
gengju um.
□ □ □
Ekki er rúm til að stikla á
fleiru hér, en ég vona, að þessar
sundurlausu athugasemdir út.
lendinga um okkur geri engum
of gramt í geði. Frá þeim er
skýrt m. a. til þess að lesandinii
gerf sér Ijóst, að í samvizku
blaðamannsins er stundum háð
erfið barátta milli tveggja
grundvallarreglna í starfi hans:
Loforð, sem manni er gefið um
að þagað skuli um eitthvað, er
hann hefur sagt í viðtali eða ut-
an þess, skapar blaðamanninum
skyldu. En hann á einnig skyldu
við lesendur blaðsins um að þeim
skuli sagður allur sannleikurinn,
ekki hálfur sannleikurinn. —
M. Þ.
breyttust — enda kennir blaða-
mennskan manni fyrr en varir
að koma á sáttum, eða öllu held-
ur málamiðlun, milli samvizk-
unnar og skriffinnskunnar.
Menn hafa margar og mismun
andi skoðanir um blaðamennsku,
hvert sé eðli hennar og hverjir
eiginleikar séu bezt til henuar
fallnir.
Frá sjónarmiði reynsluleysingj
ans er starfið í fyrstunni óneitan
lega dálítið skrítið — það virðist
svoddan asi á öllum. Að ekki sé
talað um, þegar einhverjir sér-
stakir atburðir eru á döfinni, eins
og til dæmis þegar Úranus fanmst
og lí'kast var því sem sprengja
hefði fallið meðal okkar. Menn
voru svo óendanlega hrærðir.
Ritstjórinn kallaði saman fund
og skipti með blaðamönnunum
verkum. Vart hafði hann sleppt
síðasta orðinu, er sá í tuttugu
iljar — að minnsta kosti.
Einstöku sinnum eru blaða-
menn rólegir — til dæmis þegar
þeir eru timbraðir, — en það
er því miður afar sjaldan, a. m.
k. á Morgunblaðinu — um önn-
ur blöð veit ég ekki.
Afleiðingin af öllum þessum
flýti er oft og tíðum slæmar
taugar og slæmur magi, en þótt
furðulegt megi virðast, sjaldan
eða aldrei slæmt skap. Það er
því furðulegra, sem blaðamenn
eru sú stétt, er sífellt liggux
undir gagnrýni annarra. Tökum
til dæmis málfræðingana, sem
Framh. á bls. 15