Morgunblaðið - 30.03.1961, Blaðsíða 16

16
MORCUNVT 4MH
Fimmtudagur 30. marz 1961
UM þetta leyti árs fyrir fimmtán
árum lagði ég upp í mitt fyrsta
blaðamannsferðalag á vegum
Morgunbiaðsins. Ég hafði aflað
mér nauðsynlegra leyfa til þess
að fara til Þýzkalands, sem þá
var lokað land vegna styrjaldar-
ástandsins, sem þar ríkti, — enda
ekki liðið ár frá styrjaldarlokum.
I roki og rigningu var lagt upp
frá Keflavíkurflugvelli í apríl-
byrjun 1946 í þeirri gerð flugvéla,
*em þá þóttu hvað mestar, elztu
gerð Skymastervéla. Það var tek
in stefna suður til Parísar. Við
vorum yfir London í myrkri.
Ljósadýrðin var ekki tilkomu-
mikil, en víðáttan var ótrúleg.
Ég man ég velti því fyrir mér,
«ð öflugur hefði þýzki flugherinn
þurft að vera til þess að leggja
öll hús Lundúna í rústir. Allt
í einu vorum við í flugvélinni
SS-mönnum, sem verið höfðu
fangabúðaverðir í búðum einum
í Austurríki.
Mig minnir endilega, að í járn-
grindarhliði fangabúðanna hafi
staðið „Vinnan gerir yður
frjálsa“.
☆
Sverrir Þórðarsosn:
Þýzkalandsferð
fyrir 15 árum
komnir til móts við vorið, sem
var á leiðinni norður. Loftið, sem
streymdi inn 1 flugvélina, var
ekki lengur kalt heldur hlýtt.
Flugmennirnir kölluðu til okkar
að París væri fríimundan og Orly
flugvöllur. Áður en ég kvaddi
áhöfnina fékk að uppáskrifaðan
Bandaríkjadal hjá flugstjóranum,
sem sannaði að ég hefði lokið
flugi yfir Atlantsála, en það þótti
meira að segja viðburður í þá
daga.
☆
l»lð skuluð drífa ykkur í land,
var sagt við okkur i flughöfninni,
því að tollarar aðrir embættis-
xnenn hér eru fyrir löngu farnir
heim að sofa. Hinn ágæti fulltrúi
hins frjálsa Frakklands á íslandi
Voiliery sendiherra, hafði skrif-
að heila síðu í passann minn
Átti nú allt það tilskrift
til franskra að engu gagni koma.
— Flugvitinn á Orly-flugstöð-
inni snerist í sífellu og annar
beindi Ijósgeisla sínum beint upp
var komið vor, vegtrén á leiðinni Nokkrum dögum seinna voru
í heiðan himininn yfir París hér háttar.
til borgarinnar voru að byrja að
laufgast, en borgin var í svefni
því klukkan var langt gengin í
þrjú. Eldsnemma naesta morgun
vaknaði ég við hávaða utan af
götunni. Þetta var fyrsti morgun
inn í stórborg. Hér var allt svo
nýtt og framandi. Þegar ég kom
út á breiðgötuna Rue Lafayette,
fannst mér það vera eins og að
ganga spariklæddur á ótryggum
ís, hætta fannst mér fylgja hverju
spori; týnast, hverfa í manngrú-
ann, jafnvel þótt hádagur væri
Ég fór inn í lítinn skrúðgarð til
þess að hvíla mig, mér fannst ég
vera dauðþreyttur orðinn. Ég sat
þarna lengi vel eins og til þess að
klimatíserast. Konur sátu með
prjóna sína og konu man ég eftir
með krakka sinn, þar sem þau
sátu með heljarlangt „bakettý",
franskbrauð, sem þau frekar rifu
í sig en borðuðu. í þá daga var
þröngt fyrir dyrum hjá mörgum
Parísarbúanum. Þar sem ég sat
komu bæði sakleysislegir menn
og skuggalegir fírar og spurðu
hvort ég myndi hafa til sölu gjald
eyri, sígarettur eða eitthvað þess
Enskuskóli
LEO MUNRO
Fyrir börn
Fyrir fullorðna
VORNÁMSKEIÐ frá 6. apríl til 30. maí
Athugið: TVISVAR f viku
AÐEINS 10 í FLOKKI.
Tímar fyrir fullorðna síðdegis og á kvöldin.
Kennsla í daglegu talmáli án bóka.
Kennsla fyrir börn hefst 4. apríl.
(þrisvar í viku).
Stundaskrá, innritun og upplýsingar
í SÍMA 19456 DAGLEGA.
ferðapappírarnir til Þýzkalands
tilbúnir, ég átti að fara með
næturlest til Frankfurt.
Ég var alllengi í Þýzkalandi,
ferðaðist víða og sagði frá því í
bréfum heim, að það myndi taka
að minnsta kosti hálfa öld að
byggja upp á ný stórborgir eins
og Berlín, Hamborg, Miinchen,
Frankfurt, svo nokkrar séu nefnd
ar. Þá vissi enginn um „Þýzka
ævintýrið."
Árið 1946 voru nöfn þýzkra
stjórnmálamanna eftirstríðsár-
anna eins og Adenauer, Schu-
macher, Erhardt og Wiily Brandt
óþekkt með öllu. Það rauk enn
úr húsarústunum í Frankfurt, og
enn var verið að grafa rotnuð
lík undan múrsteinsbyngjum
borgarinnar. Yfir öllu hvíldi ógn
styrjaldarinnar með þeim ægi-
þunga, sem lagðist á hina gjör-
sigruðu þjóð og brenndar borgir
hennar. Eymd fólksins við hlið
sigurvegaranna verður vart með
orðum lýst. Það var sjaldgæf
sjón að mæta ungum frjálsum
mönnum á leið til vinnu. Ungir
menn voru í þá daga flestir illa
klæddir, langhraktir og niður-
brotnir á sál og líkama, Stafirnir
PW voru málaðar á buxnaskálm-
arnar, þeir voru margir á leið
heim úr fangabúðum, en stafirnir
PW táknuðu Stríðsfangi. Það var
því helzt í kringum járnbrautar-
stöðvarnar, sem þá gat að líta.
Sumir þessara pilta voru hrylli-
lega bæklaðir eftir sprengjukúl-
ur á vögvöllunum. Gjaldmiðillinn
var sígarettur, sápustykki og i
hverskonar feitmeti. Það var eng
inn vandi að kaupa bíla fyrir 30
pakka af sígarettum, fína Ópela,
sem staðið höfðu inni í bílskúr-
um allt stríðið. Allt, sem tungan
tjáði að nefna, var falt fyrir siga
rettur eða sápustykki í Þýzka-
landi.
☆
f jeppanum á leiðinni frá
Frankfurt til Niirnberg lá leiðin
eftir sundurskotnum autobönum
og eyðilögðum brúm, um fagrar,
kyrrlátar sveitir og sveitaþorp,
en jafnvel þau höfðu orðið styrj-
öldinni að bráð, og fegurðin fékk
ekki notið sín vegna eyðilegging-
arinnar.
í Núrnberg voru þeir þýzkir
stjórnmálamenn og herforingjar,
sem heimurinn þekkti, í hinum
fræga réttarsal. Þar sat næstur
mér Hermann Göring, og þá
Rudolf Hess, sem var eins g
dauðinn uppmálaður. Síðan komu
þeir hver af öðrum; gamli gyð-
ingahatarinn Julius Streicher,
sem alltaf var að maula fransk-
brauð og landsstjóri Þjóðverja í
Tékkóslóvakiu. Þar sat Keitel
hershöfðingi, lítt bældur þrátt
fyrir ógöngurnar. Þar var Hjalm-
ar gamli Schacht bankastjóri og
hinn slungni sendiherra Von Pap
en, en þeir lifðu báðir þessi rétt-
arhöld af. Enn má nefna Reder
og Dönitz, menn þýzka flotans.
Allt eru þetta nöfn, sem í þá
daga voru nærri því daglega í
fréttum blaðanna. AUir voru þess
ir menn yfirlýstir stríðsglæpa-
menn. í hinni stúkunni gegnt
þeim sátu hinir völdustu meðal
löglærðra — frá Bretlandi, Banda
ríkjunum og Rússlandi. Þeir
saumuðu smám saman að hinum
föllnu foringjum Þriðja ríkisins,
unz dómur gekk.
Meðal þessara lögfróðu manna
var Bretinn Shawcross, sem síðar
varð dómsmálaráðherra í stjórn
Attlees,
ingja.
Samtímis þessum réttarhöldum
var verið að fjalla um mála ann-
arra minni stríðsglæpamanna fyr
ir amerískum herrétti suður í
Dachau fangabúðunum illræmdu.
Þangað var ekið til þess meðal
annars að vera viðstaddur upp-
kvaðningu dóms yfir nær sextíu
Við vorum skítugir eftir ferð-
ina í opnum jeppanum frá
Núrnberg. í rakarastofu í fanga-
búðunum sagði rakarinn frá því,
að kona hans hefði verið Gyðing-
ur — þeir eyðilögðu hana hér
— kaput! sagði hann, og síðan
t'ar hún brennd í einum lík-
brennsluofni fangabúðanna.
Blaðamannastúkan i Dachau var
þéttskipuð þegar dómsuppkvaðn
ingin hófst í máli SS-mannanna.
Forseti dómsins kallaði upp nafn
hvers sakbornings á fætur öðr-
um og las honum dómsorðin.
Yfir rúmlega fimmtíu mannanna,
hljómuðu dómsorðin eitthvað á
þessa leið: — Þér eruð dæmdur
til dauða og verðið hengd-
ur, þegar nánar hefur verið ákveð
ið um stað og tíma. Allir voru
þessir menn taldir eiga sök á
dauða fleiri eða færri fórnar-
lamba fangabúðanna, þar sem
nazistar fangelsuðu nærri hundr-
að þúsund manns. Ungur maður
var í þessum hópi SS-manna.
Hann hafði látið grimma hunda
rífa í sig varnarlausa og máttvana
fanga. Og þessi ungi maður var
talinn bera persónulega ábrygð á)
dauða nokkurra tuga manna.
SSmennirnir gátu allir staðið upp
hjálparlaust, er dómforseti nefndi
nöfn þeirra. Ef til" vill hefur
vonarneisti leynzt með hverjum
þeirra um að hann myndi sleppa
við dauðadóm. Marga varð að
styðja út í sólskinið þennan
bjarta dag, eftir að' dómar
höfðu gengið — flytja þá í fanga-
klefana þar sem enn gafst tími
til að rifja upp atburði liðins
tíma. Skammt frá þessu litlaí
dómhúsi fangabúðanna, var stórt
spjald fest á tré, þar sem skráð
var stuttlega saga Dauhau-fanga
búðanna, þar sem drepið hafði
verið hálft fjórða hundrað þús.
und manns, og í snöru úr þessu
sama tré höfðu nokkur þúsund
fangar verið hengdir, enda var
far í greininni eftir snöruna.

Íulllz
cminn álanýul
Og það var þegar næsta dag
tekið til við annan hóp SS-
manna, er kærðir voru fyrir
stríðsglæpi. Þeir höfðu átt að
drepa tvö hundruð óvopnaða
amerískra fanga á akri einum
í Belgíu.
Og til þess að hvíla sig litla
stund frá öllum ógnum og hörm.
verkamannaflokksfor-1 ungum og daglegum önnum
| brugðu blaðamenn sér tíðum suð
ur á bóginn til hins þekkta olym-
píuþorps í Garmisch. Þangað náði
eyðilegging styrjaldarinnar ekki
og skriðdrekahersveitir Fattons
hins sigursæla þurftu ekki að
skjóta einu einasta skoti af byss-
um sínum, er drekarnir brunuðu
um þau fögru héruð. í fangabúð.
um í Garmisch voru sérstakar
búðir fyrir ýmsa embættis-
menn. Meðal fanganna var dr,
Gerlach, sem hér var sendiherra,
þegar Bretar komu hingað. Hann
var allur annar að vallarsýn en
ég mundi eftir á götum í Reykja.
vík í Mercedes-bílnum gráa.
Gerlach var þreytulegur og von.
I leysi var í svip hans.
r
☆
Það má cetíö
treusta
Royal
Tempelhof var stimplað á
töskumiðann minn dag einn i
júnímánuði, réttu ári eftir að
Þýzkaland gafst upp. Eftir hinni
mjóu loftbrú milli V-Þýzkalands
og Berlínar var flogið. Eftir um
það bil tveggja stunda flug blöstu
rústir höfuðborgarinnar við okk.
ur. Nokkru síðar ókum við upp
að miðstöð blaðamanna þar i
borginni, en í því húsi hafði
Funk, fyrrum ráðherra, sem þá
stundina sat í Númbergsréttar.
höldunum, átt heima. í garðin.