Morgunblaðið - 17.10.1961, Side 17

Þriðjudagur 17. okt. 1961
MORCV1SBL4ÐIÐ
17
Sextugur í dag
Marel Eríksson
í DAG er Marel Eiríkssön, fyrr
verandi formaður og útgerðar-
maður, frá Byggðarenda í
Grindavík 60 ára. Þeim sem
hann þekkja persónulega finnst
Jietta að vísu ótrúlegt, svo ung-
legur og léttur í spori sem hann
er, en staðreyndirnar tala sínu
máli, því Marel er fæddur hinn
17. október árið 1901, að Byggð-
arenda í Grindavík, en þar
bjuggu foreldrar hans þau Rósa
Samúelsdóttir og Eiríkur Guð-
mundsson. Þau Rósa og Eiríkur
eignuðust 7 börn, sem öll eru á
íífi Og er Marel þeirra elztur.
Eins og tíðkaðist í þá daga fór
hann snemma að létta undir með
íöður sínum við forsjá heimilis-
ins, Og þótt Eiríkur faðir hans
væri annálaður dugnaðarmaður
mun ekki hafa veitt af, enda
börnin mörg og veraldarauður
af skórnum skammti hjá þeim,
eins Og flestu alþýðufólki á þeim
tímum. Marel lá heldur ekki á
liði sínu, því 14 ára gamall fór
hann að stunda sjóróðra á vetr-
arvertíðum, og þá fyrst á opnum
árabátum, því um aðra farkosti
var ekki að ræða. Frá þeim degi
má segja að líf Og starf Marels
hafi verið tengt sjósókn og út-
gerð um 40 ára skeið.
Er Marel komst til vits og ára
fékk hann fljótt áhuga fyrir út
gerð, sá hann réttilega að þar
/voru auknir möguleikar fyrir
öuglega menn að koma sér áfram.
Ekki byrjaði hann þó stórt því
árið 1926 kaupir hann 6. part í
(báti Guðjóns Einarssonar á Hliði,
'þannig að Guðjón átti helming
á móti þeim Þorsteini Símonar-
syni, Sigurgeir Jónssyni og Mar-
el. Var hann í félagsskap með
þeim 4 vertíðir, en selur- þá
sinn part og stöfnar útgerðarfé-
lag með þeim Guðjóni Gíslasyni
frá Vík og Lárusi Jónssyni frá
Bræðraborg. Allir voru þeir fé-
lagar ungir, en mjög dugandi sjó-
menn og framsæknir.
Haustið 1929 kaupa þeir sér
hýjan bát, 7 tonn að stærð, var
þetta opin bátur með vél, en
þilfarsbátar þekktust þá ekki í
Grindavík. Báturinn var hinn
vandaðsti að allri gerð Og hlaut
hann nafnið Sæborg, átti hann
eftir að reynast hin mesta happa-
fleyta.
Guðjón var fórmaður fyrstu ár-
in og reyndist mjög aflasæll, t.d.
var hann aflakóngur þær ver-
tíðir, sem hann var með bátinn,
en að þrem árum liðnum seldi
hann Bjarna Guðmundssyni sinn
part í útgerðinni Og sagði skilið
við þá félaga.
Nú var úr vöndu að ráða, eng-
inn þeirra félaga var formaður.
enda þótt allir væru prýðis sjó-
menn, það varð þó að ráði að
Marel tæki við bátnum, og þótti
það meiri vandi en vegsemd, þar
sem sæti Guðjóns var vandfyllt.
Þetta lánaðist þó afbragðsvel, því
næstu vertíð urðu þeir félagar
aflahæstir, sem fyrr, og var Marel
síðan aflakóngur samfleytt í 7
vertíðir, eða þann tíma, sem
þeir félagar áttu bátinn saman,
þá hafði Sæborgin verið afla-
hæst 10 vertíðir í röð og þótti
það einstakt.
Sem dæmi um aflasæld Marels
skal það tekið fram að mesti
afli, sem hann fékk, á einni ver-
tío var 500 skippund af fullverk-
uðum fiski, þetta er þeim mun
athyglisverðara þegar það er haft
í huga, að báturinn var aðeins
7 tonn að stærð. Þennan afla all-
an verkaði skipshöfnin sjálf, sem
þá var 9 menn, má nærri geta
að þar hafa handtaksgóðir menn
verið að verki, enda hafði Marel
alltaf úrvalsmannskap.
Því var viðbrugðir í formanns-
tíð Marels hversu árvakur hann
væri og svefnléttur og var það
vissulega rétt, því oft svaf hann
ekki mikið meðan stóð í róðr-
um, enda oftast fyrstur á sjóinn,
en hann taldi mikilvægt að geta
lagt veiðarfæri sín ótruflaður
þar sem helzt var aflavon. Mun
hann eiga árvekni sinni samfara
góðum sjómannshæfileikum að
þakka velgengni sína sem for-
maður.
í Grindavík er brimasöm lend-
ing, sem kunnugt er, og verða
bátarnir oft að bíða tímum sam-
an eftir skarði í brimgarðinn til
að kömast í höfn, er þá þung
ábyrgð, sem hvílir á formannin-
um að ákveða rétt lag, eins Og
það er kallað, því mistök geta
varðað líf allrar skipshafnarinn-
ar.
Marel var mjög farsæll formað-
ur, bæði hvað snertir aflabrögð
og ekki síður það að aldrei kom
neitt óhapp fyrir bát eða mann-
skap undir hans stjórn, enda þótt
hann sækti sjóinn af kappi eins
og þeirra er vandi er mikið
afia.
Árið 1934 réðust þeir félagar í
það að setja þilfar í Sæborgina
og varð hún fyrsti þlifarsbátur,
sem gerður var út frá Grinda-
vík. Þetta framtak þeirra veitti
bátnum aukna sjóhæfni og skips-
höfninni þar af leiðandi meira
öryggi, en erfiðleikar fylgdu því
jafnframt, því þá voru allir bát-
ar dregnir á land að lokinni sjó-
ferð og til þess notuð handknú-
in spil, en í þá daga var ekkert
öruggt bátalægi til í Grindavík.
Enda þótt báturinn væri ekki
stækkaður.þá þyngdist hann að
sjálfsögðu við yfirbygginguna og
varð erfiðari á höndum, var jafn-
vel talið vafamál að takast mætti
að róa honum frá Grindavík við
þær aðstæður, sem þar voru og
að framan er lýst.
Þetta tókst þó giftusamlega, að
vísu með auknu erfiði, en það
töldu þeir félagar ekki eftir sér,
og ekki leið á löngu þar til þilfars
bátar fóru að ryðja sér til rúms
í Grindavík.
Útgerðarfélag þetta var svo
leyst upp kringum 1939, eftir 10
ára farsælt samstarf þeirra fé-
aga.
Ekki var Marel samt af baki
dottinn hvað útgerð snerti, því
árið 1943 stofnsetur hann annað
útgerðarfélag ásamt þeim bræðr-
um Ágústi Og Kristjáni Sigurðs-
sonum og Magnúsi Guðmunds-
syni, þeir keyptu sér 9 tönna þil-
farsbát, hina traustustu fleytu.
Það skal haft til marks um hafn-
arskilyrði í Grindavík á þeim
tíma, að þessi bátur þótti alltof
stór fyrir þau litlu hafnarmann-
virki, sem þá voru á staðnum.
Þessi stórhugur þeirra félaga kom
þó ekki að sök Og gekk útgerð
þeirra vel.
Marel var ekki fórmaður á þess
um báti, en tók að sér fjármál
félagsins og alla umsjón í landi
Og fórst honum það vel úr hendi,
sem vænta mátti, formaður var
aftur á móti Ágúst Sigurðsson
hinn duglegasti sjómaður og
reyndur formaður. Útgerð þeirra
félaga gekk vel, enda Ágúst afla-
sæll.
Hafnarskilyrði fóru nú óðfluga
batnandi í Grindavík og þá
stækkuðu bátarnir að sjálfsögðu,
þeir félagar fylgdust með þróun-
imii og keyptu sér stærri bát
1950, var hann 24 tonn að stærð,
þennan bát gerðu þeir út 1 4 ár
en þá slitu þeir félagsskapnum.
Marel var þá búinn að vera út-
gerðarmaður með góðum árangri
í um það bil 28 ár.
Síðan Marel hætti útgerð og
sjósókn hefur hann verið starfs-
maður í Hraðfrystihúsi Grinda-
víkur h.f. og er þar vel látinn
af öllum.
Marel var heppinn formaður,
en ég tel hann ekki síður hepp-
inn í einkalífinu, því árið 1955
giftist hann Guðbjörgu Guðlaugs
dóttur, hinni ágætustu konu og
eiga þau eina dóttur, einnig al-
ast upp hjá þeim tveir synir
Guðbjargar frá fyrra hjónabandi.
Marel er dulur í skapi og flík-
ar lítt tilfinningum sínum, en
hann er ófeiminn að segja mein-
ingu sína ef því er að skipta og
heldur þá fast fram sínu máli,
stiiltur er hann og traustvekj-
andi.
Eg vil að endingu óska Marel
hjartanlega til hamingju með dag
inn, megi gæfan fylgja honum
hér eftir, sem hingað til. — G.E.
Einar Risberg
málarameistari
SÚ KYNSLÓÐ, sem sleit barns-
skóm sínum handan aldamótaár-
anna, er sem óðast að hlýða kalli
klukkunnar og hverfa út í garð-
inn með þeim nafnlausa fjölda,
sem lyfti þjóðinni á fáum ára-
tugum, frá steinöld í verklegum
efnum upp í véla- og atómöld.
Eflaust sú dugmesta kynslóð sem
hefir byggt þetta land.
Einn þessara manna, var Ein-
ar Guðmundsson Risberg, sem
var jarðsundinn í Fossvogi sl.
mánudag.
Hann var fæddur að Hóli í
Lundarreykjadal, 30. júlí 1880
Hann var þríburi. Voru hin börn-
in stúlkur, og lifðu þau öll, og
náðu háum aldri. Var það víst
fátítt á þeim árum.
Einar var af góðum borgfirzk-
um bændaættum, en foreldrar
hans voru jarðnæðislaus, og var
þetta stór hópur fyrir efnalítið
fólk að sjá fyrir á þeim hallær-
isárum, þegar sumarið gleymdi
að koma og fimbulveturinn ríkti
miestallt árið.
Föðursystir Einars tók hann í
fóstur, og með henni fluttist hann
út á Akranes og var þar fram um
fermingaraldur, síðast hjá móð-
ur sinni, en föður sinn missti
hann ungur.
Strax eftir fermingaraldur réð-
ist hann á skútu og stundaði sjó-
mennsku fram yfir tvítugt. Ekki
voru það alltaf sældarkjör fyrir
óharðnaða unglinga, og ekki all-
ar sögur fagrar sem hann sagði
frá þeim árum.
Þegar Völundur byrjaði starf-
semi sína 1904, réðist Einar þang
að sem trésmíðanemi, og var þar
þegar fyrstu trésmíðavélarnar
sem til Reykjavíkur komu, voru
teknar í notkun. Ekki líkaði hon-
um samit sá starfi, og eftir árs
dvöl þar, réðist hann sem nemi
til Lange málarameistara og tók
hjá honum sveinspróf í iðninni.
SvO var hann tvö ár í Noregi
við málaraiðn. Hugðist hann
ílengjast þar, en huguririn þráði
heim og brennandi áhugi á, að
verða sínu landi til einhverra
nöta.
Rétt fyrir heimsstyrjöldina
fyrri settist Einar að í Hafnar-
firði og stundaði þar málaraiðn
þar til hann fluttist til Reykja-
víkur 1930. Var hann nær tvo
áratugi aðalmálarinn í Hafnar-
firði, og hafði oft marga menn í
vinnu.
Einar Risberg var vandvirkwr
og smekklegur málari svo af bar,
jafnframt því sem hann var frá-
bær afkastamaður. Hann lagði sig
allan fram til að vinna verk sitt
sem allra bezt, en hirti minna um
þó hann alheimti ekki sín dag-
laun að kveldi. Hann var gleði-
maður og hrókur alls fagnaðar
hvar sem var. Það kom öllum í
gott skap að hitta hann og tala
við hann. Það sem amaði að hon-
um bar hann einn. Hann var til-
finningamaður mikill, trúmaður
þó hann bæri ekki trú sína á
torg, og alltaf boðinn og búinn
að gera öðrum greiða. Hann var
greindur vel og bókamaður mik-
ill. Sérstaklega þótti honum gam
an af ljóðum, jafnt hnittnum tæki
færisvísum ög ljóðum sem tala til
dýpstu tilfinninga mannlegrar
sálar.
Þó mörgum hafi fundizt, að
þær örlagadísir sem snúa örlaga-
vef einkalífs manna, hafi ekki
verið sérlega örlátar við Einar
Risberg, þá er mér þó í grun að
þær hafi gefið honum margar
bjartar stundir, þó skuggar vildu
stundum falla á leið.
Arin eftir 1930 er hann fluttist
til Reykjavíkur voru honum erf-
ið ár, þegar kreppan lagði dauða
hönd á allt til lands og sjáfar.
Hann var einmana og fann
skugga ellinnar færast nær.
1939 var Einar svo heppinn að
kynnast konu sem hann var hjá
æ síðan, sem gerði honum elliárin
björt og farsæl, og hugsaði um
hann til hins síðasta. Hann hjálp-
aði henni til að ala upp drenginn
hennar þá ungan, og hann gekk
honum í föður stað og fékk þar
uppbót fyrir að hafa sjáifur
aldrei eignast barn.
Síðasta ár ævinnar var Einar
Risberg á sjúkradeild í Hrafn-
istu. Hann var glaður og hress
þrátt fyrir sín veikindi. Það sem
þjáði hann mest var að sjónin
var farin, og hann var þar með
sviptur félagsskap góðra bóka.
Það er bjart yfir minningu
Einars Risbergs, og þar hefur
góður drengur gengið sitt skeið.
V. K.

.ÆM ?S glfev
ý- V H
fe k iE

^S****^*^,
''******>*# I
$

!<>S*
w
AXMINSTÉR — vefnaðurinn er heimskunnur AXMINSTER
— gólfteppin eru eftirsótt hér á landi sem annarsstaðar.
Pantið AXMINSTER — gólfteppið sem allra fyrst því senn
líður að jólaannríkinu. Veljið yður mynstur Og liti úr hinu
ótrúlega fjölbreytta úrvali hjá AXMINSTER.
Þér veljið RÉTT ef þér veljið AXMINSTER.