Morgunblaðið - 28.03.1962, Blaðsíða 17

Miðvikudagur 28. marz 1962
MORGVlSBLÁÐIto
17
Matthías Þórðarson
fyrrverandi þjóðminjavörður
Fæddur 30. október 1877.
Dáinn 29. desember 1961.
Þegar ég fréttí lát Mattíhíasar
Þórðarsonar, þjóðminjavarðar,
vinar rníns, fannst mér ég mega
tiil að minnast hans með nokkr-
nm orðum, þó búið sé að rita
ýtanlega, vel og virðulega um
starf hans. — Geri efeki ráð
fyrir að auika þar við eða bæta.
Við Matthías vorum, ef svo
miætti að orði komast, á sömu
línu. En línur Mattihíasar voru
miú margar. — En þetta var heim-
ilisiðnaðurinn.
Við vorum eiginlega búin að
vinna saman í 50 ár, eða frá því
sýningarsumarið 1911, að undir-
búin var stofnun Heimilisiðnað-
arfélags íslandis. — Öil þessi ár
var Matthías sverð og skjöldur
beimilisiðnaðarins, ekki ráð ráð-
ið nema hann væri spurður.
Hann var svo vitur, svo fróður
Og ráðagóður.
Ég hef dáðst að Matthíasi ötll
þessi ár, dáðst að brennandi á-
Ihuga hans og þekkingu á ö'llu,
sem ísland varðaði. — Maður
!kom þar ekki að tómum kof-
unum. — Ég dáðist að reglusemi.
hans og tilhögun á safninu á
loftinu í' þrengslunum. — >ar
var hann að finna, seint og
snemma. — Þarna í litlu, þröngu
ekrifstoifunni sinni kom hann
fyrir sæti og vinmustað fyrir þá
safnaðargesti, sem þurftu að
teikna eða sauma eftir safnmun-
um. — Notuðu sér það margir.
Stundum flutti Matthías er-
indi fyrir almenning í safninu og
um safnið. — f>au erindi voru
vel sótt, enda fróðleg og skemmti
leg, og Matthías í essinu sínu. —
Mannfjöldinn fylgdi honum um
safnið -og hlustaði á skýringar
hans.
Eitt sinn hafði Matthíais fengið
að láhi, í Konungsbókhlöðu, sjálf
sagt Jónsbók, lögbókina frægu,
Skrifaða listaverkið.
„Það er fengið að láni,“ sagði
Matthías. — „Skilið því aldrei“,
gali við rödd utan úr mannþröng
inni. Matthías brosti í kamipinn.
Kannske Lögbókin hafi verið
eitt af því marga, sem Matthíasi
tókst að draga á land. Margt
tókst homum að endurheknta af
listaverkum Xslands, sem hrifsað
hafði verið úr höndum okkar. —
Þökk sé honum!
Það var almennt viðikvæði
1961, þegar ég var ytra að svip-
ast eftir fágætum íslenzkum vefn
aði í söfnum á Norðurlöndum:
„Það er farið, það er komið heim
til íslands." — Gott og vel! —
En n.argt er samt eftir, og það
dýrmætasta.
Matthías fékk m,iklu áorkað
©g það var tekið tillit til hans.
f— Því fannst okkur, vinum hans,
að hann mætti vel beita áhrifum
eírnum og valdi í þá átt að fá
Styirkinn til heimiflisiðnaðairims
hækkaðan, því alla Jð átti hann
í vök að verjast fjárhagslega,
evo eitthvað væri l.ægt að gera.
Námskeið, sýningar o.fl. — Sér-
Staklega var það tilfinnanlegt
eftir að Samband ísilenzkra
heimilisiðnaðarfjárlaga var
Stofnað með lögum frá Aliþingi.
—- Þá voru stofnuð félög í flest-
um kaupstöðuim landsins og
margt á döfinni. — En Matthías
var sparnaðarmaður, sparaði
fyrir land og þjóð. —
En aldrei sá ég hann glaðari
en þegar hann frétti um framtak
og framför á einhverju sviði.
Matthías var gleðimaður í góð
um vinahóp og sagði vel frá. —
Eimhverntíma sagði hann okkur
sögu af sér á unglingsárunum,
þegar hann var látinn troða ull-
ina í ballana til útflutnings,
stóð þar upp í mitti og tróð og
tróð. — Ætli það hafi ekki verið
í Hafnarfirði, mig minnir það. —
Þetta minnir dálítið á Skú'la
fógeta og verzlunarstörf hans á
Húsavík, sællar minningar. —
Matthías vildi heldur, að ullin
væri unnin á íslenzkum heimil-
um, en troða benni í Danskinn
— Og mikið átti Matthías saman
við íslenzku ullina að sælda,
sem safnvörður í 40 ár, í klæðum
og skrautmunum.
Þjóðminjasafninu, Matthíasar
ástkæra safni, var líka þröngur
stakkur skorinn, oft í fjárþröng.
— „Það er ekki efni á því,“ var
ust allra viðfangefna, það fann
maður alltaf og það bar heimiii
hans vott um.
Það var gaman að vera gastur
þeirra góðu hjóna, þau voru svo
gestrisin og svo skemmtileg og
frú Guðríður hin elskulegasta
húsmóðir.
Matthías elskaði starf sitt og
fékk miklu afkastað. — ísland
sýndi honum líka allan þann
sóma, sem það átti yfir að ráða:
Prófessors- og doktorsnafnbót,
hlaut hann, og æðstu heiðurs-
merki, og það átti hann marg-
faldlega skilið. — Hann kunni að
meta það, en var yfirlætislaus
sveitamaður alla tíð í eðli slnu,
en um leið virðulegur alheims-
borgari.
Um það bil sem lýðveldið var
stofnað kom fram opinberlega
ákaflega skemmtileg tillaga,
sumsé: Að ríkið gæfi þjóðinni
afmælisgjöf.
Jú, en hvað ætti það að vera?
Ekkert væri þarfara og betur
viðeigandi en virðulegt hús yfir
Þjóðminjasafnið. — Matthís átti
hugmyndina.
g það var eins og öllum fynd-
ist þetta sjálfsagt, alliir voru
sammála, og þarna mátti ekki
sjá í skildinginn!
Það var haifizt handa með
bjartsýni, dugnaði og stórhug.
Og húsið komst upp innan tíðar,
íslandi og þjóðinni allri til sóma.
Halldóra Bjarnadóttir.
Sigurður Sigurðsson
Keflavík sjötugur
alltaf viðkvæðið hjá Matthíasi,
þegar við vildum láta safnið
gefa út vandaða uppdrætti af
listmunum safnsins, þó ek'ki væri
nema einn á ári, handa almenn-
ingi, skólum og námsskeiðum,
því ekki gátu allir notað sér
safnið. „Bkki efni á því,“ og við
það sat, því varð ekki þokað. —
Þessvegna varð það hlutverk fé-
laganna, innan Sambandsins, að
gefa uppdrætti út, fátæfclega, að
vísu, en betra en ekkert. Koma
í veg fyrir, að allit væri útlent.
Þegar Samband ísilenzkra
heimilisiðnaðarfélaga var stofn-
að, var Matthías sjálfkjörinn
formaður, og var það þau 20—30
ár, sem það starfaði.
Hin síðustu ár hefur heimilis-
iðnaðurinn dregizt noklkuð sam-
an, af ýmsum ástæðum, en man
rétta úr sér aftur. — Tíminn
mun leiða það í ljós. —
Þegar Sambandið, vegna þess-
ara hluta, hætti störfum og var
lagt niður, var mér tjáð, að
Matthías hefði grátið. — Þvi trúi
ég vel, svo sárt var honum um
hag þess og gengi, og um leið
sóma og heiður íslands, sem
hann bar jafnan fyrir brjósti.
Það er eflaust rétt álitið, að
listin hafi verið Matthíasi kær-
SIGURÐUR Sigurðsson er einn
þeirra manna, sem ekki gleym-
ist þeim, er einhver kynni hafa
af honum haft. Það er líka eng-
an veginn óeðlilegt, af því að
hans líkar eru áreiðanlega vand-
fundnir á okkar dögum, og ber
þar margt til.
Sigurður er borinn og bam-
fæddur Horostrendingur. Hann
er fæddur að Læk í Aðalvík.
Poreldrar hans voru hjónin Sig-
urður Priðriksson og Kristín
Arnórsdóttir. — Missirisgamall
var hann tekinn í fóstur af móð-
ursystur sinni, Guðfinnu Arnórs-
Lögtök
Eftir kröfu Sjúkrasamlags Reykjavíkur og sam-
kvæmt úrskurði, uppkveðnum í dag, fara lögtök
fram á kost.naS gjaldenda fyrir vangreiddum iðgjöld
um til Sjúkrasamlags Reykjavíkur að átta dögum
liðnum frá birtingu þessarar auglýsingar.
Borgarfógetinn í Reykjavík, 23. marz 1962.
Kr. Kristjánsson.
dóttur og manni hennar Krist-
jáni Jónssynd. er þá bjuggu að
Höfn í Hornvík. Með þeim flutt-
ist hann svo árið 1900 til Hæla-
víkur og ólst þar upp I»að var
mikið lán fyrir Sigurð að eign-
aist slíka fósiturforeldra sem þau
KrLstján og Guðfinnu. Kristján
var fróðleiksmaður mikill á al-
þýðu vísu og átti góðan bóka-
kost. — Sigurður var ekki gam-
all eða hár í loftinu þegar hann
fór að hnýsast í bækur fóstra
síns — og hvergi undi hann sér
betur en í návist Kristjáns. Hinn
margvislegi fróðleikur, er hann
teigaði af vörum hans, veitti hon
um innsýn í óþekkta ævintýra-
heima.
Veturin* 1913—1914 dvaldist
Sigurður í Noregi og vann á
skipasmiðastöð í Bergen. Norð-
maður einn, er hann kynntist á
hvalveiðistöðinni * á Hesteyri
bauð honum með sér.
í Noregi átti Sigurður kost á
skólanámi. En úr því varð þó
eigi. Hin rama taug dró ha-nn til
föðurtúna. Heima í Hælavík
beið hans sú framtíð, sem hann
hafði kosið sér.
Árið 1917 kvæntist Sigurður
Stefaníu Guðnadóttur leiksystur
sinni og æskuvinkonu — frá
Hælavík. — Þau hófu búskap á
bernskuheimili sínu og bjuggu
þar til ársins 1936. Þá fluttusit
þau til Hesteyrar og áttu þar
heima til ársins 1946. Þá kvöddu
þau heimabyggð sína fyrir fullt
og allt og héldu suður til Kefla-
víkur og þax hafia þau átt heima
síðan.
Þau Sigurður og Stefanía eign-
uðust 13 börn. Tvö létust í
bernsku, en 11 eru á lífi. Tvö
þeirra eru ógift í heimahúsum,
en hin öll gift og búsett víðsveg-
ar á landinu. Öll ex-u þau mann-
bostafólk hið mesta og góðum
gáfum gædd. Við skólanám hafa
mörg þeirra skilað frábærvim
námsárangri.
í byrjun ársins 1952 varð Sig-
urður algjör öryrki, Síðastliðin
10 ár hefir hann lengst af verið
rúmfastur — og oft sárþjáður.
Tvö síðustu árin hefir hann þó
getað haft nokkra fótavist inn-
anhúss.
Hér hefir aðeins verið stikl-
að á stærstu atriðunum á hdnum
sjötíu ára æviferli Sigurðar. En
bakgrunnurinn er saga hetju-
legrar baráttu við svo óblíð og
erfið kjör, að fæstir gætu nú
gert sér grein fyrir hvílík þau
voru En baráttan sú var aldrei
háð í vonleysi, — ekki heldur í
blindu trausti á eigin mátt. Hún
var háð í fullri vitúnd — og vissu
um þá handleiðsiu og blessun,
sem kemur að ofan — frá gjaf-
aranum allra góðra hluta. Þess
vegna hafa ávextirnir orðið
slíkir, sem raun ber vitni um.
— Undirritaður kynntist Sig-
urði fyrst ef'tir að hann var orð-
inn rúmfastur. Eigi að síður varð
mér það brátt ljóst, að þar var
eng'r.n meðalmaður á ferð. Um
margt var rætt þegar fundum
okkar bar saman — og ávallt
var hann veitandi. Meðan ég
hlýddi á mál hans og horfði á
han,n, þá hljómuðu í huga mér
þessi orð Matthíasax Jochums-
sonar:
Sigluskógur
togaranna
ALLTAF fjölgar togurunum,
sem bundnir eru við bryggj-
ur af völdum verkfalls tog-
arasjómanna. Búizt er við, að
seinustu togararnir selji er-
lendis í næstu viku, en síðan
koma þeir heim til þess að
leggjast við landfestar, nema
deilan leysist áður. Þessa
mynd tók Ólafur K. Magn-
ússon, ljósmyndari Morgun-
blaðsins, niðri við Reykja-
víkurhöfn á þriðjudag, og
sýnir hún nokkra togara,
sem Xagt hefur verið í bráð.
„Og andans legi, þar lýsti á brá,
sem friðarbogi Guðs festingu’ á“
Þessi maður var í sannleika lif-
andi vitnisburður um kraft trú-
arinnar.
Margur mundi við fyrstu yfir-
vegun freistast til að álíta Sig-
urð mæðumann, svo mjög sem
lífið hefir reynzt honum and-
streymt og mótvindasiamt, oft á
tíðum.
En því fer fjarri að svo sé.
Miklu fremur hygg ég að megi
telja hann ham in gj uma nn — og
iþað mundi hann sjálfur hiklaust
gera. Hamingja hans er fyrst og
fremst hans góða og göfuga eig-
inkona, sem staðið hefir við hlið
manns síns í blíðu og stríðu, —
hinn glæsiiegi barnahópur þeirra
—- og síðast en ekki sízt hin
trausta og einlæga Guðstrú, sem
hefir verið ljósið á öllum þeirra
vegum. —
I»essi fátæklegu orð eiga að
flytja mínum kæra vini, Sigurði,
hlýjar og einlægar afmælisósk-
ir.
Góður Guð blessi þig og þína,
vinur minn, héðan í frá eins og
hann hingað til hefir gjört.
Bj. J.
Fór aftur til
Rússlands
Haag, 27. marz NTB-Reuter
RÚSSNESKI lífefnafræðingurinn
Tlexei Golub. sem leitaði hselis í
Hollandi í okt. sl. hélt flugleiðis
til Rússlands í dag af frjálsum
vilja. Hollenzk yfirvöld ræddu
einslega' við Golub, tiil þess að
ganga úr skugga um að tryggt
væri að dr. Golub sneri aftur til
Rússlands af frjálsum viilja.