Morgunblaðið - 28.03.1962, Blaðsíða 13

Miðvikudagur 28. marz 1962
MORGVNBL AÐIÍf
13

rÚHCARO/Ní^
U0*’‘Ak/ry***' ')"r
BÚNAÐARÞING, sem nú
hefir nýlokið störfum, f jall
aði m.a. um frumvarp til
laga um afréttarmálefni,
ítölu, fjallskil o. fl. í til-
efni þessa átti blaðið tal
við Ingva Þorsteinsson sér
fræðing hjá Atvinnudeild
Háskólans og spurðist fyr-
ir um hvað liði rannsókn-
um á afréttarlöndum okk-
ar, en Ingvi stjórnar rann-
sóknum deildarinnar á
gróðurfari.
Ingva fórust orð eitthvað á
þessa leið:
— Það sem fyrst verður að
athuga, og brýna þörf ber til
að gert sé nú þegar, er beit-
arþod afréttarlanda okkar.
Það þarf að liggja fyrir hve
rnargt fé bændur landsins
Kortlagning og
Ingvi Þorsteinsson
mega láta ganga á afréttar-
löndum sínum. Það er enginn
vafi á því að sumsstaðar eru
afréttir ofsetnir, en annars
staðar ekki. Um þetta liggur
þó engin vissa fyrir. Það
þarf því að byrja á því að
gera gróðurkort ytfir alla af-
rétti landsins. Þegar er búið
að kortleggja þrjá þeirra,
Gnjúpverjaafrétt, Land-
mannaafrétt og Tungna-
mannaafrétt (Kjöl).
Ttekur 7—8 ár
Þessi kortlagning var hafin
undir stjórn dr. Björns Jó-
hannessonar 1955, en nú eru
rannsóknir á beitilöndum
orðnar sérstalkt versksvið við
Atvinnudeildina.
— Eg tel að það sé ekki
meira verk að kortleggja alla
afrétti landsins en svo að því
mætti ljúka á 7—8 árum, ef
tiltækt væri 10 manna starfs
lið 3 mánuði úr árinu og fjár
magn fyrir hendi. Auðvelt er
að fá menn til að vinna þetta
startf. T.d. sækjast kennarar
etftir því, sem vegna mennt-
unar sinnar eru fljótir að til-
einka sér starfsaðferðirnar.
Þegar kortlagningin hefur
farið fram er lírtið verk að
finna stærð gróðurlendanna.
Verið er að gera víðtækar
mælingar á uppskeru gróður
lenda á afréttum og nýtingu
uppskerunnar eða plöntuvali
sauðfjárins.
Á þessurn atriðum, þ.e.a.s.
stærð gróðurlendanna á
hverjum afrétti og nýtanlegu
uppskerumagni þeirra bygg-
ist síðan ákvörðun á beitar-
þoli.
Uppblástur og áburðar-
dreifing.
Gróðurkortin gefa ekki ein
asta til kynna hvar gróður er
og hvernig, heldur einnig
hvóir uppblástur á sér stað og
í þriðja lagi hvar heppileg-
ast mundi að bera áburð á
landið til þess að bæta eða
auka beitargróður.
— Áburðardreifing á beiti-
lönd hefir að undanförnu mik
ið verið rædd og talsvert
framkvæmd. Þetta verk er
hins vegar gífurlega Ejár-
frekt og væri kortlagning
beitilandanna mikil trygg-
ing fyrir sem beztri nýtingu
áburðarins.
Kortlagning á gróðri lands
ins er því af mörgum ástæð
um brýnt verkefni. Okikur
vantar nú fé til að geta hald-
ið því verki áfram. Við erum
komnir á það góðan rekspöl,
að verkið getur gengið hratt,
ef fé er fyrir hendi.
Þýðingarmikið fyrir afkomu
landbúnaðinn.
Það er ekki víist að menn
geri sér almiennt ljóst hve gíf
urlega þýðingarmikið starf
þetta er fyrir heildarafkomu
landbúnaðarins. Augljóst er
þó, að bætt beitiland leiðir til
milljónagróða fyrir búfjáreig
endur og tryggir miklum mun
betri markaðsvöru.
Mikil áherzla er nú lögð á
vetrarfóðrun fjárins. Hinu
má þó ekki gleyima að sumar
beitin er ekki þýðingarminni.
Og vert að hafa í huga að
það er nokkuð seint að ranka
við sér þegar afréttarlondin
hafa verið ofibeitt, gróður ver
ið skemmdur eða jafnvel 6-
afrétta
nýttur svo að stórtfé þarf til
að bæta það tjón.
Unnið hetfir verið að þvi að
undanförnu að safna fræjum
af íslenzkum grastegundum
til notkunar við græðslu ör
foka lands, enda er gert ráð
fyrir að þær grastegundir,
sem hér eru vaxnar við is-
lenzk skilyrði muni reynast
betur en innfluttar grasteg-
undir, sem sáð er til. Inn-
fluttar grastegundir hafa að
vísu reynzt vel við sáningu,
jafnvel á hálendi, þegar þær
hafa jafnframt fengið áburð.
Órannsakað er aftur á móti
hvernig þær þriíast við beit
og áburðarskort, því ekki er
hægt að gera ráð fyrir að bor
ið verði árlega á beitilönd.
Erlendar tilraunir hafa sýnt
að jurtir þær sem aðlagaðar
eru staðháttum þola slikar að
stæður mun betur en inntflutt
ar.
En eins og stendur eru
ekki til grasstofnar valdir við
íslenzkar aðstæður. Þess
vegna tel ég, að á rrueðan þeir
eru efcki til beri frekar að
dreifa áburði á þau gróður-
lendi, sem fyrir eru en að
græða upp örfóka land til
beitar.
En til þess að fá upplýsing-
ar um hvar slíkra fram-
kvæmda er þörtf þarf sem
fyrst að mæla beitarþol út-
haganna eins og áður er
netfnt, sagði Ingvi að lokum.

Afgirtur gróðurreitur á toppi Skálafells
Þorarinn Þórarinsson, skólastjóri:
Nokkur orð um fundarályktun
t MORGUNBLAÐINU, 28. febr.
sl. voru birtar fundarályktanir
sem 14 sögukennarar við gagn-
fræðaskólana í Reykjavílk þöfðu
gert á fundi sínum, 15, nóv. 1961.
í ályktunum þessum hafa kenn
ararnir eitt og annað að athuga
við framkvæmd sögukennslu í
gagnfræðaskólum og bælkur þær,
sem notaðar eru við sögukennsl-
una.
Harðast verður þó úti kennslu-
bók í íslandssögu eftir Þorstein
M. Jónsson, fyrrum skólastjóra
við Gagnfræðaskóla Akureyrar.
Um bók þessa gera kennararnir
Svofel'lda ályktun:
„Fundurinn telur að kennslu-
bók sú í fslandssögu eftir Þor-
stein M. Jónsson, sem kennurum
og nemendum var fengin í hend-
ur síðastliðið haust, sé ðhæf
kennsiubók fyrir gagnfræðaskóla
og óskar eindregið eftir því, að
Ihún verði lögð niður.
Atf Orðalagi ályktunarinnar,
„síðastliðið haust“, og dagsetn-
ingu hennar, 15. nóv., verður
tæplega annað ráðið, en að álykt
uu þessi sé gerð áður en kenn-
ararnir hafi fengið reynslu af bók
inni, sem nokkru næmi.
Þykir mér þessi skýring liikleg-
ust, svo furðuleg sem ályktun
þessi er og hversu i'lla hún kemur
heim við þá reynslu, sem ég hef
af umræddri kennslubók.
Hina fordæmdu bók hef ég
kennt hér við skólann í nærfellt
tvo vetur með ágætum árangri að
ég tel, betri en þegar notast
þurfti við stærri og viðameiri
kennslubækur í sögu.
Það Skal að vísu játað að bókin
Ihefði mátt vera nokkru fyllri,
einlkum þar sem fjallað er um
stóratburði á umræddu tímabili,
orsakir þeirra og afleiðingar,
fleiri og betri myndir o. s. frv.,
en ýmsuleyti tel ég bókina fyrir
myndar kennslubók fyrir ungl-
inga í gagnfræðaskólum.
Tímabil það í þjóðarsögunni,
sem umrædd kennslubók fjailar
um, frá 1374—1944 hefur orðið
mjög útundan við sögukennslu í
íslenzkum skólum þótt engin
tímabil sögunnar varði okkur
meira til skilnings á því lífi, sem
við litfum og hrærumst í nú.
í barnaskóium hefur engin fs-
lendingasaga verið kennd eftir
1874 einfaldlega af því, að
kennslubók hefur ekki verið til.
í gagnfræðaskólum hafa verið
notaðar kennslubækur í íslands-
sögu, ágætar bæikur að mörgu
leyti, en ofviða unglingum, ekki
sízt þetta umrædda tímabil, eink
um síðari hluti þess, þegar trén
eru farin að skyggja á skóginn.
Þótt sögukver Þorsteins sé í
stytzta lagi, er svo ótrúlega
margt tekið með úr sögu íslenzks
stjórnarfars, atvinnulífs, félags-
mála og menningar umrætt tíma
bil að af verður fullkomin og af-
mörkuð heild.
Mannlýsmgar eru glöggar,
dregnar með fáum og einföldum
dráttum, fr.amsetning og niður-
skipun efms, skýr og afmörkuð
og frásögnin öll sérlega lipur og
einföld, án þess þó að vera þur.
Bókin er biessunarlega laus við
þá smámunasemi og það fræða-
stagl, sem gerir margar kennslu-
bækur fyrir unglinga svo leiðin-
legar að erfiðlega gengur að
vekja áihuga á efni þeirra.
Nemendum finnst bókin
skemmtileg, enda ber hún þess
órækan vott að höfundur hennar
gerþekkir fólkið, sem nema á
fræðin ekki síður en fræðin sjálf.
Verður að telja að sú mannþekk-
ing hafi ekki minna að segja við
samning kennslubókar, en sér-
fræðileg þekking á efni hennar
ef meta skal og dæma um nota-
gildi.
Enn er ótalinn veigamikill
kostur pessarar bókar að minu
áliti.
Þótt höfundi takist furðu vel
að fá flest það með er máli
Skiptir til þess að þetta tímabil
sögunnar komist í lífrænt sam-
band við nútímann, má að sjálf-
sögðu ekki líta á ágrip þetta sem
ýtarlega og tæmandi sögu þessa
umbrotamiklu ára.
Hér er aðeins um ramma, út-
línur- og nokkra höfuðdrætti að
ræða, sem kennarinn verður að
fylla út í, skýra Og fullgera svo
af verði giögg og eftirminnileg
mynd. Við slíka kennslu færist
erfiðið að miklu leyti af n^mand
anum og yfir á kennarann en
erfiði þetta verður því léttara,
sem frumdrættir eru skýrar
dregnir.
Við þetta verður kennslan lif-
andi og jafnframt líklegri til að
vekja áhuga nemendanna á efn-
inu en staglsamar yfirheyrslur
úr otflangri bók, þar sem enginn
tími vinnst til að bregða sér út
fyrir bókina til þess að gæða
kennsluna því lítfi að vænleg sé
til árangurs.
Ég tel það ótvíræðan kost á
hvaða kennslubók sem er, að hún
vekji þá forvitni er leiði til sjálfs
náms og eigin atihugana í við-
komandi grein og mín reynsla er
sú, að það geri hin fordæmda ís-
landssaga Þorsteins M. Jónsson-
ar þótt stutt sé — eða kannski
einmitt vegna þess.
Eiðum, 19. marz, 1962
Afli Akranesbáfa
AKRANESI, 27. marz. — í gaer
lönduðu hér tólf bátar samtals
180 tonnum. Aflaihæstir voru Sæ-
fari með 38,5 tonn og Sigurður
SI með 24 tonn. Allur flotinn er á
sjó í dag utan tveir bátar. Hing-
að kom Hötrungur II. í morgun
með 175 tunnur síldar, er hann
fékk á Hraunsvík. Síldin er flök-
uð og súrsuð á sænskan markað.
Hollenzkit skip liggur við hafn-
argarðinn og lestai' saltfisk.
— Oddur.