Morgunblaðið - 08.08.1962, Síða 15

Miðvikudagur 8. ágúst 1962.
MORGVHBr. JBIto
15
UNPAftCdTU 25 IIM) 1374-1
Um gjaldeyrisforðann
og nauðsyn hans
eftir dr. Jóhannes Nordal bankastjóra
Eftirfarandi grein er tek-
in úr Fjármálatíðindum:
GJAL.DEYRISFORÐI þjóða er
yfirleitt talinn einn mikilvæg-
asti mælikvarðinn á stöðu þeirra
út á við og efnahagslegan styrk.
Breytingar á honum segja að
vísu ekki beint til um, hver
greiðslugöfnuðurinn við útlönd
er á hverjum tíma, þar sem lán-
tökur og aðrar fjármagnshreyf-
ingar hafa þar einnig áhrif. Hins
vegar sýnir varasjóður þjóðar í
erlendum gjaldeyri og gulli bet-
ur en nokkuð annað greiðslugetu
Ihennar út á við og möguleika til
eð taka á sig efnahagsleg áföll
án greiðsluerfiðleika.
Af þessum ástæðum er gjald-
eyrisforðinn sá þáttur, sem öllu
öðru fremur ákvarðar traust
þjóða erlendis og þá einkum það
lánstraust, sem þær njóta. Sterk
gjaldeyrisstaða er því ekki sízt
Tnikilvæg fyrir þjóðir eins og ís-
lendinga. sem þurfa á erlendu
lánsfé að halda til efnahagslegr-
®r uppbyggingar. Engu að síður
er ekki undarlegt, iþótt sú skoðun
sé almenn í löndum, þar sem alls
Staðar blasa við óunnin verkefni,
sem kalla á fjármagn, að það sé
illa farið með verðmæti að binda
Btórfé í gjaldeyrisinnstæðum er-
lendis. Þetta er þó á missikiln-
ingi byggt. Það lánstraust, sem
eterk gjaldeyrisstaða hlýtur til
lengdar að skapa, er einmitt sér-
etaklega mikilvægt fyrir þjóðir,
eem eru á öru þróunarskeiði og
þurfa á trausti og erlendu lánsfé
að halda til uppbyggingar. Þessi
évinningur einn mun því áreið-
enlega gera betur en vega upp á
móti þeirri efnahagslegu fórn,
sem í því er fólgin að leggja
hluta af sparnaði þjóðarinnar í
gj aldeyrisvar asjóð.
Sterk gjaldeyrisstaða er þó
ekki eingöngu mikilvæg vegna
þess trausts, sem hún skapar
þjóðarbúinu út á við. Hún er
ekki síður mikilvæg fyrir stefn-
una í efnahagsmálum inn á við.
Frjáls gjaldeyrisverzlun og inn-
flutningur er því aðeins fram-
kvæmanlegt til lengdar, að fyrir
hendi sé nægilegur gjaldeyris-
varasjóður til að tryggja, að ætíð
verði hægt að standa við allar
6kuldbindingar út á við þrátt fyr
ir tímabundnar sveiflur í gjald-
eyristekjum og útgjöldum. Jafn-
framt hefur gjaldeyrisforðinn
því hlutverki að gegna að skapa
traust meðal innflytjenda og alls
almennings á því, að ekki þurfi
að grípa til hafta, þótt á móti
blási um stund. Glatist þetta
traust hlýtur afleiðingin að
verða spákaupmennska Og óeðli-
leg eftirspurn eftir gjaldeyri, sem
á skömmum tíma getur sett efna-
hagskerfið úr skorðum.
Fyrir þjóð eins og íslendinga,
eem eiga afkomu sína undir mis-
jöfnum sjávarafla og erlendum
mörkuðum, þar sem verðlag er
oft miklum breytingum háð, er
sterkur gjaldeyrisvarasjóður sér-
Sæmdir Fálka-
orðunni
HINN 3. ágúst 1962 sæmdi for-
seti íslands, að tillögu orðunefnd
ar þessa íslendinga riddara-
krossi hinnar islenzku fálkaorðu:
1. Lúðvig Hjálmtýsson, fram-
kvæmdastjóra, Reykjavík, fyrir
störf að veitinga- og gistihúsa-
málum.
2. Hallstein Hinriksson, fim-
leikakennara, Hafnarfirði, fyrir
félags- og íþróttastörf.
Fréttatilk. frá orðuritara.
staklega nauðsynlegur. Sé hann
ekki fyrir hendi, geta frjáls við-
skipti við aðrar þjóðir áreiðan-
lega ekki staðizt til lengdar, þar
sem tiltölulega smávægilegar
sveiflur í gjaldeyrisöflun mundu
knýja bankana til að grípa til
gjaldeyrisskömmtunar til að
koma í veg fyrir greiðsluerfið-
leika erlendis. Traust gjaldeyris-
staða forðar þannig stjórn efna-
hagsmála frá því að vera leik-
soppur hverrar breytingar, sem
á sér stað í útflutningsframleiðsl
unni og eftirspurn eftir erlend-
um vörum. í stað þess er hægt
að miða stefnuna í efnahagsmál-
um við að halda heildarjafnvægi
í þjóðarbúskapnum til lengdar
og að skapa um leið þá festu og
almennt traust, sem er forsenda
heilbrigðrar fjárfeistingar og
vaxandi þjóðarframleiðslu.
Hér á landi hélt gjaldeyris-
staða bankanna áfram að batna
fyrstu fimm mánuði ársins, og
í lok maímánaðar nam nettó-
gjaldeyriseignin 963 milljónum
króna. Alls hafði þá gjaldeyris-
staðan batnað um 813 milljónir
króna frá því á sama tíma á síð-
asta ári. Nokkur hluti þessarar
aukningar eða um 283 milljónir
króna á rót sína að rekja til
notkunar á óafturkræfu framlagi
frá Bandaríkjunum, aukningar
stuttra vörukaupalána og rýrn-
unar birgða, en að langmestu
leyti stafar þessi bati af hagstæð-
um greiðslujöfnuði við útlönd.
Nettógjaldeyriseign bankanna
jafngildir nú að verðmæti um
þriggja mánaða innflutningi, og
má þá segja, að gjaldeyrisvara-
sjóður þjóðarinnar sé nú búinn
að ná þeirri lágmarksupphæð,
sem flestar þjóðir telja nauðsyn-
lega til efnahagslegs öryggis.
Með þessu er náð mikilvægum
áfanga 1 efna'hagsmálum þjóðar-
innar, sem auka mun traust
manna á efna'hagslegt jafnvægi
bæði innan lands og út á við.
Það hefur kostað mikið átak
að ná þessum árangri í gjaldeyr-
ismálum, og nota hefur þurft
verulegan hluta sparifjáraukning
arinnar undanfarin tvö ár til
þess að byggja upp þann gjald-
eyrisvaraisjóð, sem nú er fyrir
hendi. Þeim fjármunum hefur
tvímælalaust verið vel varið, en
jafnframt hafa vonir staðið til
iþess, að hægt yrði að slaka smám
saman á hömlunum í lánsfjármál
um á þessu ári, eftir því sem
staða þjóðarinnar út á við styrkt-
ist.
Hætt er við að endurskoða
verði allar slíkar fyrirætlanir
vegna vaxandi þenslu innan
lands undanfarna mánuði. Hefur
þessi þróun annars vegar komið
fram í þenslu á vinnumarkaðn-
um og vinnuaflsskorti, en hins
vegar í aukinni eftirspurn eftir
hvers konar vörum Og þjónustu
og sívaxandi innflutningi. Ofan á
þessa þróun hafa nú bætzt veru-
legar og almennar kauphækkan-
ir, sem hafa munu í för með sér
enn aukna eftirspurn.
Útlit er nú fyrir, að þessi mikla
eftirspurnaraukning muni hafa
veruleg áhrif á greiðslujöfnuð-
inn og stöðva hina hagstæðu þró
un gjaldeyrisstöðunnar, sem átt
'hefur sér stað undanfarna mán-
uði. Meginmarkmið stefnunnar í
efnahagsmálum á næstunni hlýt-
ur því að vera að vinna á móti
ofþenslu í eftirspurn innan lands
og koma þannig í veg fyrir
greiðsluhalla við útlönd. Koma
þá ýmsar leiðir til greina, sem
of langt mál yrði að ræða hér,
en líklegast til árangurs virðist
vera að auka aðhald í útlánum
SÖLUMIÐSTÖÐ hraðfrystihús
anna efnir nú til nokkurs
konar samkeppni meðal neyt-
enda afurða sinna í Bandaríkj
unum. Samkeppnin er fólgin
Forsíðumynd á auglýsingablaði því sem sent er tfl umboðs-
manna, heildsala og smásöluverzlana um öll Bandaríkin,
viðvíkjandi samkeppninni.
SH efnir til getraunasam-
keppni í Bandaríkjunum
í því, að sá sem kaupir ís-
lenzka fiskinn í umbúðum
Coldwater SH skilar vafning-
unum, sem eru utan á öskj-
unni, jafnframt því sem hann
ritar nafn sitt á sérstakt blað
og segir í tuttugu og fimm
orðum, hver hann eða hún
álíti mestan landkönnuð
mannkynssögunnar.
Vinningarnir eru samtals
103. Aðalvinningurinn er flug
ferð fyrir tvo með Loftleið-
um til íslands og til baka til
Bandaríkjanna og ókeypis
uppihald í sjö daga á Hótel
Sögu, 2. og 3. verðlaun er
íslenzkur handunninn silfur-
borðbúnaður fyrir átta og
loks eru 100 vinningar ís-
lenzk gæruskinn. Keppninni
lýkur 30. nóvember 1962 og
verður þá dregið úr vinning-
um.
Eins og kom fram í viðtali
um daginn við sölustjóra og
umboðsmenn Coldwater Sea-
food, sem hér voru staddir er
nú efnt til mikillar söluherferð
ar víðsvegar um Bandaríkin. -
Ofannefnd samkeppni er einn
liður í þeirri söluherferð. —
Einnig hafa auglýsingar verið
settar í þekkt tímarit í Banda-
ríkjunum, sem þjóna þeim til-
gangi að vekja athygli á af-
urðum SH og Coldwater, sem
seldar eru undir vörumerk-
inu „Icelandic“ og „Fresher
brand“. Meðal þeirra blaða,
sem auglýsa þær fiskiafurðir
að staðaldri í nokkra mánuði
í senn er Good Housekeeping,
sem kemur út í tæpum 5
milljónum eintaka.
Þjóðhátíð lokið
og hundruð bíða flugfars frá Eyjum
VESTMANNAEYJUM, 7. ágúst.
— Þjóðhátíðinni í Vestmanna-
eyjum er nú lokið. Hér í blað-
inu hefur nokkuð verið greint
frá undirbúningi hátíðarinnar,
sem að þessu sinni var haldin á
vegum íþróttafélagsins Þórs.
Söng í 50. sinn
Öllu vinnandi fólki í Eyjum
var gefið frí á föstudag og tók
það þannig út frídag verzlunar-
manna. Hátíðin var sett kl. 14
af Jóhanni Friðfinnssyni, bæjar-
fulltrúa og að setningarathöfn-
inni lokinni var haldin guðs-
þjónusta. Séra Þorsteinn L.
Jónsson predikaði og kirkjukór
Landakirkju söng undir stjórn
Hrefnu Oddgeirsdóttur. Meðal
söngmanna var Árni Johnsen og
var þetta 50. þjóðhátíðin, sem
hann söng á. Síðar um daginn
lék Lúðrasveit Vestmannaeyja,
undir stjórn Oddgeirs Kristjáns-
sonar, tónskálds, og ávarp flutti
frú Ingibjörg Johnson, ritstjóri
Lögbergs-Heimskringlu. — Þá
flutti Páll Þorbjörnsson, skip-
stjóri, ræðu og keppt var í ýnts-
um greinum íþrótta. Kl. 19 kom
að einu helzta atriði þjóðhátíð-
innar, en það var bjargsig, þjóð-
aríþrótt þeirra Eyjamanna. Sig-
maður að þessu sinni var Skúli
Theódórsson og verður sagt nán-
ar frá bjargsiginu síðar. — Um
kvöldið voru ýmis skemmti-
atriði og dansað var á tveimur
stöðum til kl. 4 um nóttina.
Kl. 24 var kveikt í heljarmik-
illi brennu á Fjósakletti og flug-
eeldum skotið. Skeði þá mjög
sorglegt slys, er skyggði á gleði
hátíðargesta, er fullorðin kona
varð fyrir öflugri skiparakettu
og höfuðkúpubrotnaði.
Kynnir i 40 ár
Seinni dagur þjóðhátíðarinnar
var laugardagurinn og var dag-
skrá þá einnig mjög fjölbreytt.
Meðal atriða var ræða, flutt af
Stefáni Árnasyni, yfirlögreglu-
þjóni í Vestmannaeyjum, en
Stefán var jafnframt kynnir á
hátíðinni. Var þetta fertugasta
ár Stefáns sem kynnir á þjóð-
hátíð.
Mikill fjöldi aðkomufólks
Miklar annir voru hjá Flug-
félagi íslands og Skipaútgerð
ríkisins, sem héldu uppi stöðug-
um ferðum til Eyja, var talið að
flutt hefðu verið hátt á annað
þúsund manns á þjóðhátíðina. í
dag og gær var töluvert norðan-
rok, sem algjörlega hamlaði flug
samgöngum og bíða hundruð
manna eftir fari til lands. Hefur
Herjólfur verið í stöðugum ferð-
um og auk þess fór stór hópur
með Lagarfossi, sem kom hér
við á leið til Keflavíkur. Um
miðjan dag í dag biðu enn um
500 manns eftir fari og eru marg
ir orðnir hraktir, enda auralitlir
eftir gleðskapinn á þjóðhátíð-
inni. Verður að flytja alla með
skipum, því ekkert útlit er fyr-
ir að lægi í bráð.
GG.
bankanna og draga -r eftirspurn
með fjármálalegum aðgerðum
rikissjóðs. Er vissulega mikið
leggjandi í sölurnar til að varð-
veita gjaldeyrisforðann og þann
árangur, sem náðst hefur í efna-
hagsmálum að undanförnu, og
tryggja bæði efnahagslegt jafn-
vægi og viðskiptafrelsi.
J. N.