Morgunblaðið - 12.02.1963, Qupperneq 8

e
M OP C.V iv n r á m o
T>riðjudagur 12. febrúar 1963
Bændur hafa fengiö vext-
ina borna upp
TÖLUVERÐAR umræður urðu
í efri deild í gær um frumvarp
nokkurra framsóknarmanna um
breytingar á lögum um Stofn-
lánadeild landbúnaðarins og tókst
ekki að ljúka þeim, áður en
venjulegur fundartimi deildarinn
ar rann út.
Hækkun á framlagi rrkissjóðs
og fieira.
Páll Þorsteinsson (F) fylgdi
frumvarpinu úr hlaði. En í því
er lagt til, að framlag ríkissjóðs
verði hækkað i 30 millj. kr., en
niður falli framlag bænda og
neytenda til deildarinnar. Þá
skuli ríkissjóður greiða vaxta-
halla landbúnaðarsjóðanna. Vext
ir af lánum til íbúðarhúsa skulu
lækka í ZVz% og af öðrum lán-
um Stofnlánadeildarinnar í 4%.
Þá er og lagt til, að niður falli
það lagaákvæði, að erient láns-
fé Stofnlánadeildarinnar megi
ekki endurlána til vinnslustöðva
og vélakaupa nema með gengis-
ákvæði.
Mundi grafa undan deildinni.
Magnús Jónsson (S) benti á,
að hér væri ekki um nýjar til-
lögur að ræða heldur einungis
endurflutning þeirra breytingar-
tillagna, sem fluttar voru við um-
ræður um frumvarp um Stofn-
lánadeild landbúnaðarins á sl.
vetri. Sér hefði því miður virzt
PÞ með málflutningi sínum grafa
undan stofnlánadeildinni. Bæði
leggi hann tii, að í senn verði
miklar tekjur teknar af deild-
inni og vextir lækkaðir verulega,
svo að hið aukna framlag ríkis-
sjóðs mundi koma að litlu haldi,
þar sem það múndi að verulegu
leyti fara til þe9s. að greiða nið-
ur vaxtahalla. Henni mundi því
veitast seint að byggja sig upp
og yrði að notast við lánsfé til
að halda áfram starfsemi sinni.
Áður hefði verið á bent, hver
óhöpp leiddu af þeim erlendu lán
tökum, sem tekin voru til lána-
sjóða landbúnaðarins og gripa
varð til vegna þess lánsfjárskorts,
sem þá var hér innanlands. Með
þessu frumvarpi er þessari stefnu
fylgt, að starfsemi Stofnlánadeild
arinnar byggist algjörlega á láns
fjármarkaðinum innanlands. —
Ef hann þrýtur,
yrði enn á ný að
grípa til er-
lendra lántaka
og gæti þá eng
inn ábyrgzt, að
ekki kæmi til
gengisbreytingar
sem eingöngu er
komið undír þvi
hver þróun efna
hagslífsins er á hverjum tíma
Sagði alþingismaðurinn, að
þetta yrði að harma. Með þessu
væri ekki að því stefnt að efla
uppbyggingu íslenzks landbúnað
ar og þeir, sem þessu fylgdu
horfðu ekki með raunsæi á hlut-
ina. Aldrei væri vinsælt að leggja
á nýja skatta og því gæti verið
að framsóknarmenn teldu hyggi-
legt og heppilegt að snúast önd
verðir gegn uppbyggingu stofn-
lánadeildarinnar og vera á móti
framlagi bænda og neytenda, en
láta ríkissjóð þar á móti greiða
30 millj. á ári. Það væri einföld
lausn og miðað við fjármálastjórn
Gunnars Thoroddsen gæti verið,
að ríkissjóði munaði ekki svo
mjög um 30 millj. En meðan Ey-
steinn Jónsson var fjármálaráð-
herra var 4 millj. kr. framlagið
aldrei hækkað, þótt sýnilegt hefði
verið að það hrykki ekki til að
standa undir rekstrarhalla sjóð-
anna.
Kvaðst hann harma það, að
framsóknarmenn tækju ekki
höndum saman um uppbyggingu
deildarinnar eins og er nú, þar
sem þar hefði bæði verið skyn
mundi verða bændum til mikill-
ar giftu. Þar hefði hin eina leið
verið farin, sem hægt var að
fara án þess að hún drægi dilkt á
eftir sér. Með frumvarpi sínu
legðu framsóknarmenn til, að
framlag ríkissjóðs hækkaði í 30
millj. en önnur framlög féllu
niður. Þess yrði að gæta í því
sambandi, að það eru til aðrar
stofnlánadeildir, sem einnig telja
sig hafa sinn rétt til ríkisfram-
lags. Iðnlánasjóður fær 2 millj.
kr. fast framlag úr ríkissjóði,
Fiskveiðasjóður einnig að öðru
leyti koma framlög til hans frá
útvegsmönnum og sjómönnum.
Þeir möguleikar, sem voru á að
hækka framlag ríkissjóðs til
Stofnlánadeildar landbúnaðarins
sl. ár byggðust ekki hvað sízt á
því, að aðrir aðilar lögðu þar á
móti.
Mundi éta upp framlag ríkissjóðs
til deildanna.
Þá sagði alþingismaðurinn, að
sér mundi þykja fróðlegt að
heyra svör Eysteins Jónssonar, ef
hann væri fjármálaráðherra, við
þeim tillögum framsóknarmanna,
sem fram hefðu komið um lækk-
un vaxta og afnám tolla. Slík
mál væri ekki hægt að taka svo
einfaldlega, þar sem ákvörðun
vaxtafótarins væri einn megin-
þáttur þeirrar fjármálastefnu,
sem rekin væri á hverjum tíma
og varðaði ekki aðeins bænda-
stéttina heldur allan almenning
í landinu. Ljóst væri, að þess er
enginn kostur að lækka vexti
Stofnlánadeildar landbúnaðarins
umfram vexti annarra stofnlána-
deilda. Og sízt meðan hún verð-
ur að taka önnur lán með miklu
hærri vöxtum, og tvöfalt hærri,
f vaxtafótur sá, sem er í frum-
varpinu, yrði samþykktur. Mundi
slíkt væntanlega éta að verulegu
leyti upp framlag ríkissjóðs til
deildarinnar. En hins vegar
sköpuðust möguleikar til lægri
vaxta, án þess að stefna fjárhags
afkomu deildarinnar í voða, en
hún eignaðist svo mikið eigið
fé, að hún yrði ekki háð hinum
almenna lánamarkaði.
Loks lagði alþingismaðurinn á
herzlu á, að með einlægni þyrfti
að kryfja þessi mál til mergjar
og m. a. koma í veg fyrir, að
bændur 'söfnuðu lausaskuldum á
ný. Það leiddi ekki til farsældar
að hafa slík mál að áróðurs- og
kosningamáli.
víslegum tillögum frá framsókn-
armönnum um útvegun aukins
fjármagns til alls konar fram-
kvæmda með hagstæðum kjörum.
Á þessu þingi hefðu komið fram
tillögur um aukið fé til raforku-
framkvæmda, vegamála, til hús-
næðismála og jafnvel til rekstrar
lána o. s. frv. Ef hér væri aðeins
um nokkra tugi milljóna að ræða,
mætti segja, að
það væri auðvelt
að leysa það. En
hitt væri öllum
ljóst, einnig
framsóknar-
mönnum, að
ekki er hægt að
auka í einu fram
lög til allra hugs
anlegra fram-
kvæmda, nema fjármagn í land-
inu aukist í heild og í þá átt
gæti Alþingi aðeins haft óbein
áhrif. Aukin fjármagnsmyndun
getur orðið með tvenns konar
hætti, erlendum lántökum og
auknu sparifé. Kvaðst hann ælta,
að ekki sé ágreiningur um, að
möguleikar til erlendra lántakna
séu mjög takmarkaðir, enda hefði
EJ bent á, að erlendar lántökur
hefðu aldrei numið nema litlu
broti af fjárfestingunni í heild.
Þá væri á það að líta, hverjir
möguleikar væru til að útvega
aukið fjármagn í Igndinu sjálfu,
sem hægt yrði að veita til fjár-
festingar í landbúnaði e'ða ann-
arrar fjárfestingar. Ekki þýddi
að setja lög um, að Seðlabankinn
legði fram aukið fé, því að fjár-
magnsmyndunin færi að mjög
takmörkuðu leyti fram þar og
yrði því jafnframt að sjá honum
fyrir fjármagni. Þá þýddi og lít-
ið að setja lög um lánsfé með
svo og svo lágum vöxtum. Við
höfum ótal dæmi um, að árang-
ur slíkrar löggjafar er lítill. Fyrir
allmörgum árum var t.d. sett
löggjöf um, að veita skyldi fé til
uýbygginga á óræktuðu landi,
sem engir vextir skyldu greiðast
af og vera til 50 ára, sem óneitan
lega voru glæsileg lánskjör. En á
þeim árum, sem síðan eru liðin,
hefur aðeins tekizt að afla 82
þús. kr. í þessu skyni.
Þá vék alþingismaðurinn að
því, að þær tillögur sem fram-
sóknarmenn hefðu flutt, hefðu
yfirleitt verið til að draga úr
aukinni fjármagnsmyndun. Þann
ig hefðu framsóknarmenn í neðri
deild lagt fram frumvarp um að
lækka almenna vexti um 25%
og vexti á veltiinnlánum um 50%.
Enginn ágreiningur væri um, að
slík ráðstöfun drægi úr vaxta-
tekjunum, sem öðrum tekjum
fremur væru tekjur til sparnað-
ar, þá mundi hún og draga úr
sparifjáraukningunni. Hún mundi
því verða til þess að fjármagns-
myndunin í landinu minnkaði og
mundi því breikka bilið milli
lánaaukningarinnar annars vegar
og möguleikanna til að koma til
móts við lánakröfurnar hins veg-
ar.
Krafa bænda tekin að fullu
til greina.
Magnús Jónsson (S) tók í upfi
hafi máls síns fram, að það væri
misskilningur hjá PÞ, að hann
hefði sagt, að Framsóknarflokk-
urinn hefði ekkert gert fyrir
stofnlánadeildina. Hann hefði
einungis bent á óhöppin, sem
leiddu af erlendu lántökunum.
Hins vegar benti hann PÞ á, að
þessi löggjöf hefði þá fyrst byrj-
að að hafa verulega þýðingu, er
hún var endurskoðuð í tíð vinstri
stjórnarinnar.
Þá benti hann á, hve fráleitt
það væri hjá PÞ að reikna vexti
af lánum með framlögum bænda.
Sá, sem fengi lán, yrði að greiða
vexti af því. Óeðlilegt væri þvi
að taka þá með framlögum
bænda, þótt þeir hafi hækkað,
enda ekki þar með sagt, að
vaxtabyrði bænda hafi aukizt.
Vextir í verðlagsgrundvellinum
námu 8.188 kr. 1958, en 1962
var vaxtaupphæðin 24.792 kr. og
var krafa bænda þá tekin að
fullu til greina. Sýnir þetta, að
bændur hafa fengið uppi borna
hina háu vexti.
Rannsóknastofnanir ieysi
Atvinnudeildina af hdlmi
Ber hag deildarinnar fyrir hrjósti.
Páll Þorsteinsson (F) kvað það
hafa komið fram í ræðu MJ, að
framsóknarmenn hefðu ekkert
gert fyrir sjóði landbúnaðarins.
Þeir hefðu þó stofnað lánasjóð-
ina í upphafi og ávalt borið hag
þeirra mjög fyrir brjósti. Er
vinstri stjórnin fór frá, hefðu
sjóðirnir ekki verið búnir að
tapa nema 2 millj. kr. vegna yfir
færslugjaldsins og þess vegna
engar hliðarrástafanir verið gerð
ar. Þá kvaðst hann ekki vita bet
ur en það væri á valdi Alþingis
að hækka framlag ríkissjóðs til
stofnlánadeildarinnar og lagði á-
herzlu á, að samkvæmt núgild-
andi lögum um deildina mundi
eigið fé hennar nema 953 millj
1957, þar af greiddu bændur 618
millj. kr. með vöxtum. En vext-
irnir væru hornsteinn bygging
arinnar og þeim væri breytt, rið
aði byggingin til falls.
Byggir á aukinni fjármagns-
myndun.
Ólafur Björnsson (S) kvaðst
telja, að fullt tilefni hefði gef-
izt til nokkurra ábendinga um
lánamálin í heild, þar sem frum-
varpið væri aðeins einn angi í
víðtækri tillögugerð framsóknar-
manna um þau mál. Eh bæði á
þessu þingi og undanförnum
GYL.FI Þ. Gíslason gerði í gær
grein fyrir. frumvarpi ríkisstjórn
arinnar um rannsóknir í þágu
atvinnuveganna, sem vísað var
til 2. umræðu og nefndar.
HEFUR STUÐLAÐ AÐ
STÓRAUKNUM AFKÖSTUM
Gylfi Þ. Gíslason, mennta-
málaráðherra, flutti mjög' ítar-
lega ræðu um frumvarpið og þá
starfsemi, sem farið hefur fram
á vegum Atvinnudeildar háskól-
ans og þá miklu þýðingu sem
slík starfsemi hefur. En auk þess
sem hún hefur mjög bætt þekk-
ingu okkar á mikilvægum atrið-
um í sambandi við þjóðarbúskap
inn, hikaði ráðherrann ekki við
að segja, að rannsóknarstarf-
semin hefði
s t u ð 1 a ð
mjög að aukn-
um afköstum ís-
lenzkra atvinnu
vega og þá um
leið svo mikilli
aukningu þjóð-
arframleiðslunn
ar, að þar sé um
að ræða marg
ingur og Þorbjörn Sigurgeirsson
prófessor. Síðan 1960 hefur mál
þetta verið til rækilegrar athug-
unar hjá ríkisstjórninni og ýms-
um aðilum. í ljós kom að tals-
vert skiptar skoðanir voru meðal
íslenzkra vísindamanna á ýms-
um mikilvægum atriðum í
skipulagi rannsóknarmálanna. —
Var þess vegna efnt til sérstakr-
ar ráðstefnu um framtíðarskip-
an raunvísindarannsókna á ís-
landi og var hún þaldin í Háskóla
íslands í ágústmánuði 1961. Sátu
þessa ráðstefnu nær allir íslenzk
raunvísindamenn og ýmsir
embættismenn, sem um þessi
mál fjalla. Hefur í frumvarpi
því, sem fyrir liggur, verið reynt
að hafa hliðsjón af þeim sjónar-
miðum, sem þar komu fram og
menn voru yfirleitt sammála
um. Frumvarpið er að mestu
leyti í samræmi við frumvarp
meirihluta atvinnumálanefndar.
samlega og hyggilega að farið og þingum hefði rignt yfir marg-
faldar þær fjárhæðir, sem rann-
sóknarstarfsemin hefur kostað
Megi því áreiðanlega með sanni
segja, að fé það, sem varið hefur
verið á undanförnurh áratugum
til íslenzkrar rannsóknarstarf-
starfsemi í þágu atvinnuveg-
anna hafi bbrið margfaldan á-
vöxt og vafasamt, að nokkru
opinberu fé á íslandi hafi verið
betur varið en því, sem veitt hef-
ur verið til íslenzkra rannsókn-
arstofnana.
TÖLUVERT SKIPTAR
SKOÐANIR MEÐAL
VÍSINDAMANNA
Rakti ráðherrann síðan að-
draganda frumvarpsins, en um
árabil hefur verið unnið að end-
urskoðun á gildandi lögum úm
rannsóknir í þágu atvinnuveg-
anna og unnu einkum að þeirri
endurskoðun Steingrímur Her-
mannsson verkfræðingifr, Jó
hann Jakobsson efnafræðingur,
Már Elísson hagfræðingur,
Runólfur Þórðarson verkfræð-
I
RANNSÓKNARRÁD RÍKISINS
í þessu frumvarpi er gert ráð
fyrir, að Rannsóknarráð ríkisins
verði ráðgjafarstofnun, sem vinni
að eflingu hagnýtra rannsókna í
landinu, en einnig að eflingu
undirstöðurannsókna, að því
leyti sem þau verkefni eru eigi í
höndum Háskóla íslands og þá
jafnan í fullu samráði við hann.
Aðalverkefni Rannsóknarráðs
ríkisins eiga að vera efling og
samræming hagnýtra rannsókna
og undirstöðurannsókna í land-
inu. Það á að hafa samráð við
hinar. ýmsu rannsóknarstofnanir
og fá sem gleggsta yfirsýn yfir
alla rannsóknarstarfsemi í land-
inu og gera tillögu til úrbóta, ef
það telur rannsóknarstarfsemina
ófullnægjandi, rannsóknarskil-
yrðin ófullkomin eða markvert
rannsóknarverkefni vanrækt.
Þá á ráðið að hafa með hönd-
um athuganir á nýtingu náttúru-
auðæfa landsins til nýrra at-
vinnuvega og atvinnugreina,
gera tillögur um framlög ríkis-
ins til rannsóknarmála og fylgj-
ast með ráðstöfun opinberra
fjárframlaga til þeirra rann-
sóknastofnana, sem lögin taka
til o. s. frv. Verkefni rannsókna-
ráðs verða þannig fyrst og
fremst í því fólgin að vera ráð-
gjafi ríkisstjórnar og Alþingis i
rannsóknarmálum. Gert er ráð
fyrir, að rannsóknarráðið verði
skipað 17 mönnum og eru þeir
fulltrúar atvinnuvega, Seðlabank
ans, Háskólans og Alþingis. Ráð-
ið skal vera ólaunað, en kjósa
fimm manna framkvæmdanefnd
úr sínum hópi.
ATVINNUDEILD HÁSKÓLANS
VERÐI LÖGÐ NIÐUR
f frumvarpinu er gert ráð fyr-
ír, að á vegum ríkisins skuli
starfræktar þessar rannsóknar-
stofnanir: Hafrannsóknarstofnun
in, Rannsóknarstofnun fiskiðn-
aðarins, Rannsóknarstofnun land
búnaðarins, Rannsóknarstofnun
iðnaðarins og Rannsóknarstofn-
un byggingariðnaðarins. Megin-
breytingin frá ríkjandi skipulagi
er sú, að Atvinnudeild Háskól-
ans verði lögð niður. Hafrann-
sóknardeildin kemur í stað fiski-
deildar, Rannsóknarstofnun fisk-
iðnaðarins kemur í stað rann-
sóknarstofu Fiskifélags íslands
o. s. frv. Gert er ráð fyrir, að
hver rannsóknarstofnun verði
sjálfstæð ríkisstofnun, sem heyri
undir hlutaðeigandi ráðuneyti.
Rannsóknarráð á engin afskipti
af hafa af stjórn rannsóknar-
stofnananna, hins vegar er hverri
þeirra fengin sérstök stjórn og
auk þess gert ráð fyrir skipun
ráðgjafarnefndar við stofnan-
irnar.
Eysteinn Jónsson (F) og Elnar
Olgeirsson (K) lögðu báðir á-
herzlu á nauðsyn slíkra rann-
sókna í þágu' atvinnuveganna.
Voru þeir ánægðir með frum-
varpið. Eysteinn kvaðst þó ekki
láta skoðun sína í ljós um ein-
stök atriði, en Einar taldi sumt
betur mega fara, en var sáttur
með annað.
HINN 5. febrúar 1963 sæmdl
forseti íslands Gunnlaug E.
Briem, ráðuneytisstjóra stjörnu
stórriddara hinnar íslenzku fálka
orðu, fvrir embættisstörf-
(Frá orðuritara).