Morgunblaðið - 31.08.1963, Qupperneq 12

12
Útgefandi: Hf. Arvakur, Reykjavík.
Framkvsemdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Arni Gsu-ðar Kristinsson.
Útbreiðslustjóri: Sverrir Þórðarson.
Ritstjórn: Að&.lstraeti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 65.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 4.00 eintakib.
STUÐNINGURINN
VIÐ NATO
MORGUNBLADID Laugardagur 31. ágúst 1963
Fréttir frá starfsemi Sam
einuðu Þjóðanna
Sumarleyfi handa flestum
UTAN ÚR HEIMI
TVTúverandi forysta Fram-
' sóknarflokksins þyk-
ist enn styðja Atlantshafs-
bandalagið, en sá „stuðning-
ur“ hefur birzt í einkenni-
legum myndum að undan-
fömu. í gær er afstaða mál-
gagns Framsóknarflokksins
til 'Atlantshafsbandalagsins
túlkuð á eftirfarandi hátt:
„Eins og sakir standa í
dag virðast friðarhorfur batn
andi í heiminum. Hvort svo
heldur áfram, eins og al-
mennt -er vonað, fer ekki
sízt eftir því, hvað hver og
einn leggur af mörkum til að
draga úr tortryggni og víg-
búnaðarkeppni.
ísland getur að sjálfsögðu
ekki lagt mikið af mörkum
í þeim efnum, en það getur
þó alltaf lagt það af mörk-
um að það auki ekki tor-
tryggni og vígbúnaðar-
keppni“.
Þannig hefst feitletruð rit-
stjórnargrein Tímans í gær,
en annarri ritstjómargrein,
þar sem rætt er um samn-
inga við NATO um að
heimiluð verði endumýjun
olíugeyma í Hvalfirði lýkur
á þessum orðum:
„Þjóðin verður að grípa
svo fast í taumana að stjóm-
in hætti samningagerðinni
mn Hvalfjörð. Láti hún hins
vegar ekki segjast og gangi
til samninga verða réttir aðil
ar að ógilda þá samninga-
gerð sem fyrst.“
Þessi síðasta setning minn-
ir raunar hressilega á yfir-
lýsingar Framsóknarflokks-
ins um það, að hann ætlaði
að hafa landhelgissamkomu-
lagið að engu og hina aum-
legu uppgjöf fyrir kosning-
amar í vor, þegar Morgun-
blaðið krafðist skýrra svara
um það, hvort Framsóknar-
flokkurinn ætlaði að standa
við stóm orðin um riftun
landhelgissamkomulagsins, ef
hahn fengi meirihlutaaðstöðu
á Alþingi með kommúnist-
um. En látum það atriði
liggja hér á milli hluta.
Hitt má gjaman rifja upp,
að árið 1956 lýsti Framsókn-
arflokkurinn því yfir, að
friðvænlega horfði í heim-
inum og réttmætt væri að
reka vamarliðið úr landi.
Stuðningur flokksins við
Atlantshafsbandalagið birt-
ist þá í þeirri yfirlýsingu.
Sú hótun var raunar aldrei
framkvæmd, heldur bar
vinstri stjómin ábyrgð á því,
að vamarsamningurinn var
framlengdur ótímabundið.
Og er það eina verkið sem
hún á þakkir skildar fyrir.
Sannleikurinn er sem sagt
sá, að það var styrkur og
samheldni Atlantshafsbanda-
lagsþjóðanna, sem olli því,
að Rússar em nú loks við-
mælandi. Ef íslendingar
hefðu skorizt úr leik 1956,
hefði það verið mikið áfall
fyrir Atlantshafsbandalagið,
bæði hemaðarlega og sið-
ferðilega, svo að vafasamt
er að Rússar hefðu þá árið
1963 sannfærzt um það, að
lýðræðisþjóðimar mundu
aldrei hvika fyrir ofbeldis-
hótunum. Þótt í litlu sé eiga
íslendingar því sinn þátt í
því, að einhverjar vonir eru
nú um að setja megi niður
deilur með samningum, og
fyrir það ber að þakka
vinstri stjóminni.
SAGAN ENDUR-
TEKUR SIG
Cagan um afstöðu Fram-
^ sóknarflokksins til
Atlantshafsbandalagsins virð
ist nú vera að endurtaka sig.
Nú eins og 1956 er sagt, að
íslendingar eigi að stuðla að
bættri vináttu þjóðanna með
því að kippa að sér hendi
og hætta einlægum stuðn-
ingi við Atlantshafsbanda-
lagið. Nú eins og 1956 er
þetta rökstutt með því að
friðvænlegar horfi 1 heim-
inum.
Þeir, sem einlæglega styðja
Atlantshafsbandalagið, gera
það vegna þess að þeir gera
sér fulla grein fyrir, að það
er styrkur þess og hann einn,
sem getur megnað að varð-
veita frið og frelsi í heim-
inum. Án hans fást ofbeldis-
menn ekki til samninga.
Þetta var rétt 1956 og þetta
er rétt enn í dag.
Morgunblaðið ætlar rit-
stjórum Tímans ekki þá fá-
vizku, að þeir geri sér ekki
grein fyrir þessum staðreynd
um, en þá verður heldur
ekki hjá því komizt að álykta
að þeir svífist einskis í
pólitískri valdabaráttu og
noti jafnvel lífshagsmunamál
íslendinga, jafn og annarra
frjálsra þjóða, í brölti sínu.
Það er að vísu ekki ber-
um orðum sagt nú eins og
1956, að við eigum að hætta
öllum stuðningi við Atlants-
hafsbandalagið, en eftirfar-
andi málsgrein úr Tímanum,
sem áður var vitnað til, bend
ir vissulega til þess, að ráða-
menn Framsóknarflokksins
gætu hugsað sér að gefa slíka
yfirlýsingu.
Sumarleyfin eru hafin og
brátt munu allar samgönguleiðir
Evrópu fyllast af hundruðum
þúsunda ferðamanna á leið til
skóga, fjalla, stranda og vatna.
Svo til allir launþegar í þeim
löndum, sem lengra eru á veg
komin, njóta sumarleyfa í ein-
hverri mynd á fullum launum,
en því fer fjarri að allir fái
jafn löng leyfi og almennt tíðk-
ast nú á Norðurlöndum. Þessar
staðreyndir komu fram í rann-
sókn sem Alþjóðavinnumála-
stofnunin (IL.O) lét gera, og
hafa niðurstöður hennar verið
dregnar saman í tímariti stofn-
unarinnar, „ILO News“.
ILO hefur rannsakað ástand
og þróun síðustu ára í 77 lönd-
um. í flestum þessara landa, eða
47, höfðu menn almennt aðeins
tveggja vikna sumarleyfi. í 18
löndum, þ. á. m. Kanada, Banda-
ríkjunum, Japan og Spáni, eru
sumarleyfin yfirleitt styttri en
tvær vikur. A. m. k. á það við
um fyrstu starfsárin. Það er
mjög algengt að sumarleyfi
lengist eftir að menn hafa starf-
að nokkur ár hjá sama atvinnu-
veitanda. í Bandaríkjunum og
Kanada fá menn t. d. tveggja
vikna sumarleyfi eftir 2—3 ára
störf á sama stað, þriggja vikna
leyfi eftir 15 ára starf og mán-
aðarleyfi eftir enn lengri starfs-
tíma.
Norðurlönd hafa öll þriggja
vikna sumarleyfi, en víða í þeim
löndum gætir tilhneigingar til
að bæta viku við það. í Finn-
Þessi málsgrein má ekki
fara fram hjá stuðningsmönn
um Atlantshafsbandalagsins:
„ísland getur að sjálfsögðu
ekki lagt mikið af mörkum
í þeim efnum, en það getur
þó allta^ lagt það af mörk-
um, að það auki ekki tor-
tryggni og vígbúnaðarkeppn-
ina“.
Þama er rætt um það,
hvort heimila eigi Atlants-
hafsbandalaginu að endur-
nýja aðstöðu sína í Hvalfirði.
Gegn því snýst Tíminn önd-
verður og bætir því við, að
íslendingar geti „alltaf lagt
það af mörkurn" að vera mót
fallnir þessu, og— eftir orð-
anna hljóðann — ef til vill
eitthvað fleira.
Þannig lýsir sér „stuðn-
ingur“ núverandi Framsókn-
arleiðtoga við Atlantshafs-
bandalagið.
FRJÁLS
VIÐSKIPTI
T/'jarabætur þær, sem all-
ir landsmenn hafa
notið að undanförnu, byggj-
ast ekki sízt á því, að meiri-
hluti innflutningsins hefur
verið gefinn frjáls, og menn
geta nú valið úr miklum og
góðum vörubirgðum. Og
þrátt fyrir hækkandi verðlag,
bæði utanlands og innan,
landi er gert ráð fyrir fjögurra
vikna leyfi eftir 10 ára starfs-
tíma. Lönd eins og Kúba,
Nicaragua og Panama hafa
árum saman haft 30 sumarleyfis
daga á árL
„ILO News" minnir á, að ekki
sé ýkjalangt síðan sumarlyefi
voru með öllu óþekkt fyrirbæri.
Ungt fólk hóf þá störf sín á ald-
ursskeiði, þegar það hefði átt að
vera sjálfsagður hlutur að það
fengi leyfi til hvíldar og skemmt
unar hluta af árinu. En þegar
þetta fólk hóf að starfa, var úti
um allar vonir til að fá leyfi
frá vinnu.
Það var skrifstofufólkið, sem
fyrst hratt hugmyndinni um sum
arleyfi í framkvæmd. Hugmynd
in kom fram og fékk byr í segl-
in upp úr fyrri heimsstyrjöld.
Árið 1936 höfðu 14 lönd og tvö
fylki í Sviss lögleitt réttinn til
sumarleyfa. Hin almennu sumar
leyfi hafa haft í för með sér stór
kostlega grósku í ferðamálum
heimsins og um leið skapað
marga nýja atvinnumöguleika.
í nokkrum löndum hefur ferða-
mannastraumurinn orðið tilefni
nýrra iðngreina, sem enn eru á
byrjunarstigi.
Nýstárleg mannkynssaga
Mannkynssagan er sögð með
nýjum hætti í stóru sex bindá
verki, sem nú er að koma út á
vegum UNESCO í samvinnu við
ýmis bókaforlög. 500 sérfræðing
ar hvaðaæva úr heiminum vinna
að verkinu, og ætlunin er að lýsa
á sem hlutlægastan og altækast-
gera menn nú á mörgum
sviðum betri innkaup en
áður.
Ein af ástæðunum til þess
að vöruverð var hér oft
hærra og vörugæði minni en
vera skyldi, var sú, að kaup
margháttaðra neyzlúvara
voru bundin við ákveðin
lönd. Þau höfðu í rauninni
einokun á hinum íslenzka
markaði og að sjálfsögðu
höfðu sölumenn og stjómar-
erindrekar þessara landa fyr-
irmæli um það að ná sem
beztum viðskiptum. Þess
vegna hagnýttu þeir sér ein-
okunaraðstöðuna til þess að
selja okkur vörur á háu verði
og er ómælt það tjón, sem
íslenzkir neytendur urðu fyr-
ir af þeim sökum.
Reynslan hefur líka orðið
sú, eftir að viðskiptafrelsi
var aukið, að mun auðveld-
ara hefur verið að semja um
kaup þeirra vörutegunda
frá jafnvirðiskaupalöndun-
um, sem einnig var heimilt
að flytja inn annars staðar
frá. Þá urðu seljendumir að
sætta sig við samkeppnina
og vissu að þeir gátu ekki
sett íslendingum stólinn fyr-
ir dymar, vegna þess að þeir
áttu gjaldeyrisvarasjóði, sem
þeir gátu notað til kaupa
annars staðar.
Enn em þó ákveðin við-
skipti bundin við kommún-
an hátt í þeim skerfi, sem hvert
tímabil, hver álfa og hver þjóð
hefur lagt til þróunar mannkyns
ins, í stað þess að fylgja þeirri
hefðbundnu venju að láta póli-
tíska, efnahagslega eða jafnvel
hernaðarlega þætti mannkyns-
sögunnar ráða úrslitum.
Verkið, sem n^fnist „History
of Mankind-Cultural and Scienti-
fic Development“, er gefið út af
ýmsum bókaforlögum, m. a.
George Allen & Unwin í Lund-
únum. Prófessor Paulo E. de
Berredo Carneiro frá Brazilíu er
forseti álþjóðlegrar nefndar sér-
fróðra manna, sem hefur yfirum-
sjón með og ber ábyrgð á verk-
inu, en í henni á m. a. sæti próf-
essor Erik Lönnroth frá Svíþjóð.
Nefndin var skipuð árið 1950 af
UNESCO Menningar- og vísinda
stofnun Sameinuðu þjóðanna). í
ritstjórn verksins eru fimm
menn. Höfundar þess eru frá sex
löndum og handritin hafa verið
lesin yfir af sérfróðum mönnum
í öllum aðildarríkjum UNESCO.
Fyrsta bindið, sem er nýkomið
á markaðinn, fjallar um forsögu
og upphaf menningarinnar. Það
er samið af Jacquetta Hawkes
og Sir Leonard Wolley, sem nú
er nýlátinn. í bindinu eru 920
lesmálssíður, 100 teikningar, 22
uppdrættir og 56 ljósmynda-
síður.
Hin fimm bindin munu fjalla
um sögu mannkynsins fram á
þennan dag og koma út á árun-
um 1964—65. Verkið kemur
einnig út á spænsku, frönsku,
ítölsku, þýzku, japönsku,
arabísku og fleiri tungum. í
Bandaríkjunum er verið að und-
irbúa ódýra „vasaútgáfu".
istaríkin með þvingunum af
hálfu íslenzkra yfirvalda,
vegna nauðsynjar okkar á
útflutningi til þessara ríkja,
sem fram að þessu hafa ekki
fengizt til viðskipta í frjáls-
um gjaldeyri. Hinsvegar hafa
kommúnistaríkin vaxandi
áhuga á viðskiptum við
frjáls ríki, og þess vegna
standa vonir til þess að svo
kunni að fara, að þau geri
sér grein fyrir því, að þau
geti aldrei haldið uppi heil-
brigðum viðskiptum við um-
heiminn, nema þau viður-
kenni eðlileg viðskiptalög-
mál.
Réttur mælikvarði á hag-
kvæmni okkar af viðskiptum
við þessi ríki er auðvitað sá
einn, hvað við fáum fyrir
vörur okkar í raunverulegum
gæðum, þ.e.a.s. gjaldgengri
mynt, sem við getum notað
til að kaupa vörur, þar sem
við fáum þær með hagkvæm
ustu kjörum, hvort heldur
við fáum þær í kommúnista-
ríkjunum eða öðrum ríkj-
um. Við Islendingar mund-
um þá að sjálfsögðu kaupa
þær vörur fyrir austan tjald,
sem við fengjum þar með
jafn hagkvæmum eða hag-
kvæmari kjörum en annars
staðar og nota til þess gjald-
eyri, hvort heldur hans væri
aflað með sölu á vörum þang
að eða til annarra ríkja.