Morgunblaðið - 15.09.1963, Blaðsíða 3

1 Sunrradagur 15. sépt 1963
MORGUNBLADIÐ
3
í

ÞEGAR þýzka skólaskipið
Gorch Fock hélt frá Akuri'jri
hinn 31. ágúst, fengu frétta-
menn og nokkrir aðrir gestir
að fljóta með út eftir 1 \ja-
firði í boði Engels skipherra
og Hirschfclds sendiherra.
Fer hér á eftir frásögn frétta-
manns Mhl. af sjóferðinni.
&p, köll, hark, hlaup aftui -
rám, sjóliðar í raðir a
rinu, hróp, síðan eins og "5 ”
prettur upp eftir reiðan-
um upp í siglurnar, út á rárn- ,
ar. Þeir leysa seglin, þau . •a^
breiðast út eins og blöð a
döggvotri, vaknandi rós. Al u
hrópa. Skipherra skipar yf
Sr. Jón Auðuns, dómpróíastur;
Hjarðpípa Mose

Gömul helgisögn segir:
Þegar Móse gætti sauða tengda
föður síns í högum Midíanslands,
lék hann jafnan á hjarðpípu
sína. Áður en hann gekk upp
á Nebófjall til að deyja, fékk
hann prestinum hjarðpípuna til
varðveizlu. Hún var síðan varð-
veitt sem helgur dómur og á
mestu trúarhátíðum léku prest-
arnir á hana „frammi fyrir
drottni“. Þar kom, að mönnum
þótti trépípan ekki sæma minn-
ingu hins mikla foringja, þeir
söfnuðu saman gulli og þöktu
með þ’’í híarðpípuna En þá þagn
GojtcU i ock. á Ak urey íaipoili. — Ljósm. Sv. Þ.

irstýrimanni, yfirstýrimaður
sveitarforingjum, sveit„rfor-
ingjar óbreyttum sjóliðum.
Hrópin glymja um allt skipið
og bergmála í hlíðum Vaðla-
heiðar, verða því háværari
sem þau berast lengra niður
eftir mannvirðingastiganum.
Merkilegt, að hver maður virð
ist vita nákvæmlega, hvaða
öskri hann á að hlýða og
hvaða öskur kemur honum
ekki við, heldur einhverjum
öðrum.
Logn er veðurs, sólglit á
mjaka okkur áfram. Sárnauð-
ug og óánægð hafði hún orðið
að taka á sig skyldur segl-
anna.
Við göngum um og lítum á
seglabúnaðinn. 23 segl eru
uppi, þegar tjaldað er hverri
tusku. Sjóliðsforingjaefnin,
sem hér eru um borð á
þriggja mánaða námskeiði í
almennri sjómennsku, verða
vitaskuld að kunna öll deili
á þeim. I tengslum við segl
og rár eru 220 kaðlar, sem
festir eru niður í borðstokk-
V -- : •

rjómalygnum Pollinum. Segl-
in blakta ekki né bærast,
hanga bara slyttislega á rá-n-
um. Skipið mjakast ekki úr
stað. Reynt er að bera um
seglin, en ekkert dugir. Þeim
er nákvæmlega sama um allt.
Þessi letilegu segl skipta
engu máli, þótt nú hafi átt að
sýna fréttamönnum á Akur-
eyri og fleiri gestum, hvernig
forfeður vorir létu náttúru-
kraftana bera sig um höfin,
áður en gufuvélin var fundin
upp. Þau eiga þó að heita allt
að 2000 fermetrar að flatar-
máli og hafa alla burði til að
fleyta okkur út fjörðinn. En
þau láta sér á sama standa.
En Hans Engel skipherra
stendur ekki á sama. Þetta er
ekki samkvæmt áætlun, o.g öll
ónákvæmni er eitur í beinum
ailra Þjóðverja. Menn verða
þó að láta sér vel líka. Seglin
eru felld utan við Oddeyrar
tangann. Hjálparvélin hafði
verið ræst og stritaði nú löð-
ursveitt og stynjandi við að
n á lygnum sjd
Talið frá vinstri: Hirschfeld, ambassador Þjóðverja, Stackel-
berg, Engel og von Witzendorff.
Witzendorff kapteinn og
Stackelberg siglingafræðingur
eru að smárýna í kortin og
bera sig saman við Þorstein
Stefánsson hafnarvörð, sem
tekið hefir að sér að lóðsa
skipið út eftir firði. Hann er
þaulkunnugur á þessum slóð-
um og hefir víst einhvern
tíma komizt í krappari dans
en lóna hér eftir spegilfletin-
um í blíðaloginu.
Eftir að hafa þegið kaffi-
bolla í búð skipherra rölti ég
fram eftir þilfarinu. Matrós-
arnir hafa linnt á mestu
hlaupumjm og hrópunum um
stund og standa nú í röðum
og æfa sig í flaggamerkja-
máli. Skipshundurinn Whisky
gengur sperringslegur og smá-
bofsandi milli raðanna og er
sjáanlega óánægður með
frammistöðuna. Hann er, að
eigin dómi, einn helzti höfð-
inginn um borð, enda leyfist
honum óátalð margt, sem öðr-
um skipverjum leyfist ekki.
Frammi í stefni verður mér
starsýnast á akkerisvinduna.
Nokkrir aðgerðalausir sjólið-
ar, sem þar eiga varðstöðu,
sýna mér, hvernig hún er not-
uð, raða sér á armana og
þykjast taka ósköpin öll á.
Mér er sagt, að við hvern
hring, sem þeir ganga, lyftist
akkerið um 1 sentimetra.
Hér á skipinu eru sjólið-
arnir vandir við strit og
áreynslu, skilyrðislausa
hlýðni, viðbragðsflýti og
samhent starf. Hér kynnast
þeir hinni almennu sjó-
mennsku við frumstæð skil-
yrði, þar sem reynir á líkam-
lega orku, en ekki er unnt að
varpa áhyggjum sínum á vél-
ar og tæknibúnað. Nokkurra
mánaða vist á seglskipi þykir
því nauðsynlegur þáttur í
þjálfun hvers manns, sem
ætlar að gerast sjóliðsforingi
að atvinnu.
Nú er komið út að Hjalt-
eyri. Herskip í augsýn. Sjó-
' orrusta? Nei, ekki í þetta
skipti. Palliser kemur öslandi
á móti okkur. Skipin skiptast
á kurteisiskveðjum, þegar
þau mætast, en heldur ekkert
þar fram yfir, engin ofrausn í
kurteisinni hjá Bretanum.
Þeir sögðu hinir, að hann
hefði heilsað, en aldrei sá ég
það eða heyrði. Hann talar
kannske ekki við seglskip.
Lítill bátur með íslenzka
fánann við hún nálgast skipið
frá landi. Þetta er Sævar frá
Hrísey með þýzku sjónvarps-
mennina innanborðs. Nú fer
heldur en ekki fjörkippur um
skipverja. Vélin var stöðvuð
í snatri. Allir menn kallaðir
í raðir. Hróp, köll, öskur,
skipanir. Flokkar bláklæddra
matrósa taka á sprett, hver
á sinn stað, hrópin dynja á
eftir þeim, köllin og skipan-
irnar fylgja þeim eftir. Þeir
raða sér margir á hvern kað-
al, taka bakföll, spyrna í þil-
farið, taka fast á, samtaka,
setja fast. Hlaupa í sprettin-
um eitthvert annað, snör hand
tök þar líka, ákveðin, örugg
handtök, sömu ópin og óhljóð-
in. Betra að flækjast ekki
fyrir. Hvert segl á sínum stað
Framhald á bls. 23.
ana. Matrósarnir verða líka
að þekkja þá alla með nöfn-
um og hafa lært þau fræði
innan viku svo tryggilega, að
þeir geti hlaupið rakleitt að
hvaða kaðli sem er í svarta
myrkri, jafnskjótt og þeir
heyra hann nefndan.
Þótt Gorch Foch sé aðeins
fimm ára gamalt skip, er það
smíðað í sama formi og bark-
skip gengu og gerðust fyrir
hundrað árum. Efnið er þó
vandaðra, og svo eru öll ný-
tízku siglingatæki um borð,
að hjálparvélinni ógleymdri.
En skipstjórnarmenn standa
í lyftingu undir berum himni,
fylgjast með vinnubrögðum
skipverja, siglingu skipsins
og öllum sólar- og stjörnu-
merkjum, rétt eins og fyrr á
tímum. Þrefalt stýrishjól er
einnig í lyftingu, og við það
standa fjórir og stundum sex
menn, hvernig sem viðrar.
Sjókortin liggja á borði í
litlu skýli fremst í lyfting-
unni. Engel skipherra, von

Allir í raðir. Whisky líka.
aði hún. Nú ljómaði hún og
skein í sínu gullna skarti, en
hún var þögnuð og gaf ekki frá
sér óm, hvernig sem í hana var
blásið. *
Að baki þessarar ævafornu
sagnar er sá sannleikur falinn,
að til eru tónar,. sem þagna,
verðmæti sem fölna, deyja, þeg-
ar gullið kemur of nærri þeim.
Til eru menn, sem voru stór-
ir í sinni fátækt en smækkuðu
þegar auðsæld varð hlutskipti
þeirra. Þá þagnaði hjarðpípan
í velgengninni þótt hún.gæfi frá
sér hinn fegursta óm meðan fá-
tækur maður lék á hana.
Þetta þekktu vorir heiðnu feð
ur og létu oss spakmælið eft-
ir: Margur verður af aurum
api. Þetta er kuldalega sagt, en
það er ekki ævinlega unnt að
klæða sannleikann í silkikjól.
íslendingar ha*fa komizt f
kynni við fátæktina, borið hana
öldum saman. Vér fögnum því
að þetta er breytt. En samt er
ástæða til að spyrna við fæti
og skyggnast um.
Yfir allan heim flæðir alda
efnishyggju, og raunvísindin,
tæknimenningin gefur þeirri
öldu mátt til að hefja faldinn
hátt. Þess er sjálfsagt von um
þjóð, sem fram að síðustu tím
um bjó við örbirgð, að hún
fagni velgengni, sem hún þekkti
ekki fyrr. En kunnum vér hóf?
Kunnum vér tök hins fulltíða
manns á breytingunum?
Minnir ekki ofurkapp vort í
kjaramálum á fálm óvitáns eft-
ir peningi, sem er ekki gull,
þótt hann glói, heldur verðlítil
koparmynt?
Öllum stéttum þjóðfélagsins
virðist sú staðreynd orðin ljós,
að síhækuð laun valda síhækk-
andi verði lífsnauðsynja og rýrn
andi gildi gjaldmiðils. Allir
stjórnmálaflokkarnir viðurkenna
að kjarabaráttan er orðin úrelt
og kapphlaupið um krónu-
fjöldann stoðar þá skammt, sem
efnalega eru bezt settir í þjóð-
félaginu, og gerir hlut hinna
; verri en áður. Samt verður kapp-
hlaupið þeim mun ákafara, sem
lífskjörin verða betri. Sennilega
1| vegna þess, að einstakir hópar
vilja bæta sinn hag til samræm-
ingar við kjör annarra.
Gullið lokkar, freistar. Fyrir
það verður ekki girt. En hvert
stefnum vér þjóðarhag, ef hald-
ið er lengra á þá braut, sem
öllum virðist koma saman um
að sé óvitans fálm en ekki föst
og örugg tök hins fullveðja
manns? Getur ekki svo farið,
að höll velgengninnar hrynji
eins og spilaborg, sem barn blæs
óvarlega á?
Sú geysibreyting, sem orðið
hefir á lífskjörum víða um heim
á síðustu áratugum, sú bylting,
sem tæknimenningin hefir nú
þegar valdið og mun valda í
miklu ríkara mæli á næstu ára-
tugum, ætti fátt eða ekkert að
kenna oss fremur en það, að
á öðru er mannkyni 20. aldar
ekki meiri nauðsyn en dýpri
samfélagshyggju og dýpri skiln-
ingi á því, að tillitslaust og
skefjalaust kapphlaup um kjör
og hag er synd gegn samfélag-
í þessum efnum eigum v
mikið ólært. Gullið kallar. Gu
ið freistar. Ljómi þess villir o
sýn.
Það er mikill lærdómur fól
inn í helgisögninni af hjarðpíj
Móse. Hún ómaði hin fegurs
hjarðljóð í högum Midíanlanc
en hún hljóðnaði, þagnaði, þe
ar menn þöktu hana gulli.
i ;