Morgunblaðið - 01.11.1963, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ
19
/f' Föstudagur 1. nóv. 1963
hvernig hann byggir verk sín
í litum og íormi. Fyrir nútíma-
manninn virðast möguleikarnir
ótæimandi á túlkun hugans með
litum og línum. Ef listamaður-
inn kann að beita tækni sinni og
listatilfinningu, virðast allir veg
ir færir. Alltaf bætast ný og ný
efni til að vinna með, Og tækni
nútímans hjálpar hér ekkert lítið.
Það eitt vitum við með vissu. að
sú veröld, sem var, kemur ekki
aftur. Tíminn streymir áfram,
heimsmyndin breytist með hverri
minútu, sem líður. Maðurinn er
hluti þess umhverfis, er hann
lifir og hrærist í , og á því verð-
Ur engin breyting, hvað svo sem
skeður, hvort heldur maðurinn
býr í Grímsnesinu eða á nær-
liggjandi plánetum. íslendingur-
inn sér liti náttúrunnar á sterk-
ari og hreinni hátt en t. d. Lund-
únabúinn, sem stundum grillir'
aðeins sólbirtuna í borgarryki og
jþokuslæðing. Hið tröllaukna afl
vatnsfalla íslands orkar með öðr-
um hætti á manninn en hið bros-
milda Sjáland. Skógurinn hefur
annað seiðmagn en öræfi ís-
lands, og svo mætti lengi telja.
Eitt er áberandi fyrir myndlist
vorra daga. Það er, að abstrakta
listin hefur dregið sterk skil
mili ólíkra þjóða og hugarfars.
Ég held, að sérkenni í myndlist
einstakra þjóða, hafi ekki verið
eins • greinileg á fyrri tímum og
einmitt nú. Samt er nútímalist
alþjóðleg í eðli sínu. Gott mál-
verk hefur gildi alls staðar, og er
hvergi staðbundið. Yið getum
jafnt notið listar óskyldra og
fjarlægra þjóða, sem okkar eig-
in, ef verkið hefur þann kraft, er
skapar áhrif, eða kemur hagar-
flugi okkar á hreyfingu.
Framtíð íslenzkrar málaralistar
getur orðið glæsileg. Þegar hef-
ur verið farið vel á stað, og það
kæmi mér ekki á óvart, þótt
við ættum eftir að eignast þrótt-
mikla myndlist á komandi árum.
Það er mikil ábyrgð, sem hvílir
á listamönnunum sjálfum og al-
menningi að halda því verki
áfram, séím þegar er vel á veg
komið. Hæfileikarnir eru fyrir
hendi, og ef vilji fólksins til að
fylgjast með listinni hverfur
ekki, má gera sér góðar vonir.
En eitt skulum við muna. Það
verður ekki nein ein kynslóð,
sem skapar hefð í myndlist. Það
verður verk margra kynsióða.
Það er barnaskapur að álíta það
áhlaupaverk að skapa samfellda
þróun eða hefð í listgrein, allt
tekur sinn tíma.
Þjóðin sjálf hefur einnig þá
ábyrgð að læra að meta það,
sem er einhvers virði, en ekki
gleypa hvert agn sem góða og
giida list. Það er trúa mín, að
síaukin menntun þjóðarinnar eigi
eftir að koma henni af því gelgju
skeiði, sem oft hefur einkennt
viðbrögð almennings á undan-
förnum árum, hvað myndlist
snertir. Einnig verður að búa bet-
ur að myndlist okkar. Listasafn
íslands verður að fá sinn sama-
stað, svo að það geti fullnægt
starfssviði sínu. Sýningarsalur
verður að rísa, þar sem hægt
verður að koma fram með mynd-
listina á viðunandi hátt. Lista-
mennirnir verða að hafa tæki-
færi til að helga sig óskipta list
sinni. Það er' óhjákvæmilegt, að
það kostar nokkurt fé, að eiga
sjálfstæða menningu í fámennu
þjóðfélagi. En menningarsnauð
þjóð er ömurlegt fyrirbæri, og
slíkt hendir vonandi ekki íslend-
inga. Við höfum sýnt það svart
á hvítu, að sé vilji fyrir hendi,
getum við gert það, sem okkur
þóknast. Góð list er eitt það dýr-
mætasta, sem við getum átt.
Hvað eigum við ekki að þakka
skinnbókum vorum fornum?
Alþingi hið forna við Öxará
var merkilegt fyrir marga hluti.
Einn þátt þess langar mig til að
minnast á hér. íslenzk skáld og
pentarar voru víðförlir mjög og
ortu fyrir erlenda höfðingja sér
til frama og fjár. Á Þingvölium
voru sagðar fréttir utan úr
heimi, ekki aðeins úr nágranna-
löndum heldur allt frá Görðum
á Grænlandi austur að strönd
Bosporus. íslendingar voru einu
menn í Evrópu, sem önnuðust
fréttaþjónustu og báru nýjungar
til og frá fjarlægum stöðum.
Þeir vissu öll merkilegustu tíð-
indi frá umheiminum og miðl-
1
uðu óspart •< fróðleik sínum
heima og heiman. Það liggur í
augum uppi, hver áhrif þetta
starf skáldanna hefur haft á ís-
lenzikt þjóðlíf. Enda eru sann-
anirnar fyrir hendi: Oftlega
bemur það fyrir í fornum sögum,
að leikurinn berst allt til Mikla-
garðs.
Eg minnist á þetta hér vegna
þess, að það er trúa mín, að hlut-
verk listamannsins hafi ekki
breytzt frá fyrri timum. Honum
er ætlað það hlutverk að vera
hugmyndafrjór og fylgjast vel
með, hverju fram vindur um
víða veröld. Kunna að notfæra
sér það, sem aðrir kunna að
uppgötva, kry |\ það og meta,
fara sínar eigin leiðir og tengja
reynslu sína því, er gerist um-
hverfis hann. Hann á að vera
lifandi í verkum sínum, opinn
fyrir atburðarás, víðsýnn, for-
dómalaus og leitandi, kröfuharð-
ur við sjálfan sig. Hrcvki og yfir-
borð9mennska eru sérkenni lítilla
karla í list.
Listámaðurinn getur kennt al-
menningi að losna við drunga
hversdagsins og skapað ævin-
týraheim, kennt almenningi að
sjá fagurð á nýjan hátt. Hann
getur gefið fólki hlut af því, er
hann sjálfur hefur uppgötvað
í þeim heimi, sem öðrum er ef til
vill lokaður. Þannig þjónar lista-
maðurinn hlutverki sínu í þjóðar
heildinni og skapar listaverk,
sem hafa ótvírætt gildi. Listamað
urinn verður alltaf að færast
meir í fang en hann raunveru-
ega ræður við, þannig tekst hon-
um að halda list sinni grósku-
fullri og lifandi. „Ég mála ekki
eins og ég vil, heldur eins og
ég get“, sagði meistari Braque.
Fjöregg íslenzkrar listar er í
höndum tveggja aðila, og það er
brothætt. Listamennirnir og þjóð-
in hafa hvor fyrir sig sitt hlut-
verk. Ábyrgðin er- mikil, og ég
trúi því ekki, fyrr en allt er
reynt, að þessir aðilar eigi eftir
að glata tilveru sinni. Ef svo
færi, er engin framtíð, ekkert
lrf, ekkert land, engin þjóð. Þess
vegna er það álit mitt, að mynd-
list okkar eigi miklu hlutverki að
gegna á komándi tímum, jafnvel
miklu meira hlutverki en flesta
órar fyrir. Ég er ekki svartsýnn
að eðlisfari, en þótt svo væri,
mundi ég samt hafa tröllatrú á
framtíð myndlistar á íslandi. Líf
án listar er hegning fyrir and-
laga leti. Sá, sem elskar listir,
er auðugur andlega. Það er ein-
asta lífshamingjan, sem ekki er
forgengileg í þessum heimi.
Sagan, sem ég sagði hér að
framan, þegar tekið var ofan
fyrir málaranum við trönurnar
á Oddeyri forðum og honum
boðinn „God Aften“ á dönsku,
verður ekki endurtekin. Við eig-
um okkar málara, og íslenzkan
dugar.
Augun ég hvili
með gleraugum
frá Týli.
Gleraugnaverzlunin
Týli hf.
Austurstræti 20.
Málflutningsskrifstofa
Svexnbjörn Dugfinss. hrl.
og Einar Viðar, ndl.
Hafnarstræti 11 — Sími 19406
NÝKOMIÐ
Gólfteppi
falleg og ódýr, margar tegundir,
margar stærðir.
Látið ekki dragast að athuga
bremsurnar séu þær ekki í
lagi..
Fullkomin bremsupjónusta.
Gangadreglar
mjög fallegt úrval í mörgum
breiddum og tegundum.
Földum — saumum saman fljótt og vel
eftir óskum.
Geysir hf.
Teppa- og dregladeildin.
Innheimtustjóri hjá S.f.S.
Innheimtustjórastarfið hjá Fjármáladeild S.Í.S. er laust til umsóknar nú þegar.
Umsækjendur þurfa að hafa góða bókh aldsþekkingu og vera vanir öllum al-
gengum skrifstofustörfum þ. á. m. ba nkaviðskiptum.
Nánari upplýsingar gefur stai'fsmannastjóri SÍS Jón Arnporsson, Sambands-
húsinu.
N Ý T T
^n.-----------------------------
U R V A L \ F
ÍMkM
Tl l\l PSOIM
HERRASKÓM