Morgunblaðið - 10.12.1963, Síða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 10. des. 1963
Aukin útlán krefjast
aukins sparifjár
Á FXJNDI neðri deildar í gær
var fram haldið uniræðum um
frumvarp ríkisstjómarinnar um
Seðlabanka íslands.
Gylfi Þ. Gíslason viðskipta-
málaráðherra lagði áherzlu á
það í ræðu sinni, að Seðlahank-
inn gæti ekki á heilbrigðan hátt
aukið útlán sín nema með auk-
inni hlutdeild í sparifé lands-
manna. Sama krónan væri ekki
notuð nema einu sinni, þess
vegna hefði frumvarpið verið
iagt fram. En það felur í sér
heimild til 25% bindingar spari-
fjári í Seðlabankanum og heim-
ild til úgtáfu verðtryggða skulda
bréfa í þvi skyni, að Seðiabank-
anum verði kleift að auka endur
— Frestur
Framhald af bls. 1.
þó fyrstu tilraunir til allsherjar-
samninga fyrir milligöngu sátta-
semjara og sáttanefndar um
sjálft megin-vandamálið.
Nú, hinn 9. desember, hafa
eiginlegar allsherjar-
samninga- og sáttatilraunir því
ekki staðið nema fáa daga. Enn
ber mikið í milli og öll er samn-
ingsgerðin svo flókin og viður-
hlutamikil, að hún hlýtur að
taka alliangan tíma. Ríkisstjórn-
in tetur það raunar mjög miður
farið, að ekki skyldi talið fært
að fallast á tillögur hennar sem
samningsgrundvöll, því að á
þann veg hefði verið unnt að
bæta kjör hinna lægst launuðu
á raunhæfan hátt, án þess að
grípa hefði þurft til beinna neyð
arráðstafana til verndar útflutn-
ingsatvinnuvegunum. Engu að
síður er það skoðun ríkisstjórn-
arinnar að kanna þurfi til hlítar
allar aðrar leiðir, sem kunna að
horfa til friðsaanlegrar lausnar,
svo mikið sem 1 húfi er. Hún
beinir þess vegna þeirri ein-
dregnu áskorun til aðila, að
þeir taki sér hæfilegan viðbótar-
frest, svo að einskis verði látið
ófreistað til að ná sáttum.
\ Bjarni Benediktsson (sign).
Emil Jónsson (sign).
Svar launþega var á þessa
leið:
Reykjavík, 9. desember 1963.
Bréf yðar dags. í dag, er oss
barst fyrir milligöngu sátta-
semjara, kl. 21.30, var þegar rætt
J samninganefndum félaganna
og samstarfsnefndinni. Er það
einróma- sameiginlegt svar allra
þessara aðila, að eigi sé unnt að
veita umbeðinn frest.
1 bréfi yðar segir, að eigin-
legar samninga- og sáttatilraun-
ir hafi eigi staðið nema fáa daga,
þetta er rangt, en á þeirri stað-
hæfingu er þó beiðni yðar um
frest, byggð.
Einnig er það rangt, að verka-
lýðsfélögin hafi fyrst verið til-
búin til viðræðna hinn 2fj.
nóvember.
Verkalýðsfélögin lögðu fram
kröfur sínar um miðjan október,
og hófust viðræður upp úr þvL
Hinn 9. nóvember s.l. var
sætzt á, að boðuðum verkföllum
yrði frestað. Fimm dögum síðar,
hinn 14. og 15. nóvember, var
deilunum vísað til sáttasemjara,
og boðuðu sáttasemjarar fyrsta
fund þann 20. nóvember.
Af þessiu er ljóst, að ekki verð-
ur með rökum sagt, að verka-
lýðsfélögin hafi hindrað, að
yeittur frestur yrði nýttur.
kaup afurðarvíxla landbúnaðar
og sjávarútvegs og hefja endur-
kaup á víxlum iónaðarins.
Jók dýrtíðina
Eysteinn Jónsson (F) hélt
áfram ræðu sinni, er hann hafði
hafið síðast er þetta mál var til
umræðu í deildimni. Sagði hann,
að sú stefna, er ríkisstjórnin
hefði tekið upp í j>eningamálun-
um, hefði aukið á dýrtíðima en
ekki orðið til jafnvægis, eins og
viðskiptamálaráðherra hefði vilj
að vera láta. GÞG hefði bent á,
að gjaldeyrisstaða bankanna
hefði batnað um mörg hundruð
millj. Sagði EJ, að í þessu efni
væri nauðsynlegt að taka tillit
til stuttra vörukaupalána verzl-
unarinnar erlendis, er næmu á 6.
hundrað millj. kr. og hreinlega
draga þau frá
g j aldeyrisstöðu
bankanna. Auk
þess hefði kom-
ið til landsins
240 millj. kr.
gjafafé frá
Bandaríkjunum,
eins konar upp-
bót á varnarliðs
viðskiptin, loks
hefðu lán til langs tíma yerið
tekin erlendis, t. d. æði stórt lán
í Englandi á þessu ári, sem
hefðu bætt gjaldeyrisstöðuna
hjá bönkunum. Ef málin væru
öll gerð upp við síðustu áramót
og borin saman við árslok 1953
kæmi í ljós, að í árslok 1962
hefðu erlendu lánin að frádregn
um innstæðum verið meiri en
1958.
Hins vegar sagði EJ, að sér
dytti ekki í hug, að gjaldeyris-
staðan hjá bönkunum hefði batn
að á þá lund, sem hún hefur
batnað síðan ríkisstjórnim tók
við völdum, ef síldveiðar hefðu
verði svipaðar og undanfarin ár.
Minnti hann á, að ríkisstjórnin
héldi sig enn við þá stefnu að ná
jafnvægi með ráðstöfunum í pen
ingamálum. Það er neikvæð að-
ferð, sagði EJ, til að ná þessu
marki og hættulegt, þar sem hún
dregur úr þjóðarframleiðslunni.
Það er ekki möguleiki á að
stjórna svo vel sé með ráðstöf-
unum í peningamálum einum
saman. Það leiddi til þess að
leitað yrði í vaxandi mæli til er-
lendra lántaka, þar sem hag-
kvæm lán til framleiðslunnar
lægju á hakanum.
Þá kvað hann Seðlabankanum
og ríkisstjórninni gefið of mikið
vald, ef ákvæðið um verðtryggð
skuldabréf Seðlabankans yrði
lögfest. Öðru máli gegndi, ef út-
gáfa slíkra forgangsskuldabréfa
væri bundin tilteknum nauð-
synjamálum, er enga bið þoldu
og Alþingi mundi ákveða hverju
I sinni hver þau skyldu vera.
Prófsteinn á málflutning
st jórna randstöð unnar
Gylfi Þ. Gíslason viffskipta-
máiaráffherra lýsti ánægju sinni
yfir, að formenn þingflokka
stjórnarandstöðunnar, þeir Lúð-
vík Jósefsson og Eysteinn Jóns-
son, hefðu haldið langar og ýtar
legar ræður um frumvarpið og
með þvi undirstrikað, að um
mikilvægt mál væri að ræða.
Þá sagðist hann einnig telja, að
afstaða þeirra til frumvarpsins
væri í raun og veru prófsteinn
á, hvort stjórnarandstaðan væri
málefnaleg í afstöðu sinni eða
ekki.
Kjarni þessa máls er, að á und
anförnum árurn hefur verið og
eru uppi stöð-
ugar óskir um
aukin endur-
kaup afurða-
víxla, þ. e. um
aukin útlán til
landbúnaðar og
sjávarútvegs, og
einnig um, að af
urðarvíxlar iðn
aðarins verði
keyptir með hliðstæðum hætti,
en svo hefur ekki verið.
Höfuðatriði málsins er, að
þessi lán þarf að auka. Þess
vegna er ástæða til að spyrja:
Dettur formönnum stjórnarand-
stöðunnar í hug, að það sé hægt
án þess að á móti standi aukinn
sparnaður? Það þarf hjálpar-
lítið að þyrla upp moldviðri um
aukaatriði málsins. Óvéfengjan-
legt er, að sá, sem á að annast
aukin afurðalán, verður að fá
aukna hlutdeild í heildarsparn-
aði þjóðarinnar, sem því nemur.
Ráðstafar ekki meiru fé,
en hann hefur til umráffa
Eins og fyrr segir eru uppi
óskir um, að Seðlabankinm auki
afurðalánin til landbúnaðar,
sjávarútvegs og iðnaðar, sem
ríkisstjórnin telur eðlilegar
óskir. Þess vegna þarf að gera
sér grein fyrir, á hvern hátt
Seðlabankanum verður gert
kleift að standa undir þessum
auknu lánveitingum. Sagði ráð-
herrann, að þeir menn, sem
gerðu hvorttveggja í senn að
lýsa sig andvígan frumvarpinu
og þá um leið andvíga því, að
Seðlabankinn fengi aukna hlut-
deild í sparifé landsmanna, og
lýstu sig einnig fylgjandi aukn-
um lánveitingum hefðu valið
leið lýðskrumans, neitað að
horfa í augu við staðreyndir.
— Vetrarhjálpin
Framh. af bls. 24
þessu á laugardaginn. Kvað hann
skáta mundu ferðast um bæinn
16. og 17. desember næstkomandi
Og safna gjöfum til Vetrarhjálp-
arinnar. Hefur sá hlátur verið á
hafður undanfarin ár, og kvað
Magnús skáta hafa raunverulega
borið uppi starfsemi þessa með
dugnaði sínum.
Það eru árlega 7—800 fjöl-
skyldur og einstaklingar, sem
sækja um styrk og fá einhverja
úrlausn, sagði Magnús. f fyrra
var úthlutað gjöfum að verð-
mæti rösklega 400 þús. kr., mestu
í nýjum fatnaði og gjöfum, auk
þess fatnaðar, sem skátarnir söfn
uðu. Heldur hefur þó hjálpar-
beiðnum farið fækkandi, og kem-
ur þar væntanlega einkum til
vaxandi atvinna fyrir þá, sem
vinnufærir eru og einnig hækk-
aðar tryggingar og örorkubætur.
Þó má enn gera ráð fyrir, að
margir séu hjálparþurfi, einkum
gamalt fólk, sjúkt eða fatlað, og
báðu skipuleggjendur Vetrar-
hjálparinnar fréttamenn að
koma þeim eindregnu tilmælum
á framfæri við fólk, að það láti
stofnunina vita, ef því er kunn-
ugt um mjög slæmar heimilis-
ástæður nágranna sinna eða ann-
arra, því oft mun það vera svo,
að þeir sem eru í mestri þörf
fyrir aðstoð, láta undir höfuð
leggjast að leita slíkrar aðstoð-
ar. —
Vetrarhjálpin er sjálfstæð
stofnun, en stjórn hennar er til-
nefnd af borgarstjóra.
í stjórn hennar nú eru:
Skúli, Tómasson, séra Garðar
Svavarsson og Kristján Þor-
varðsson, læknir.
Simi Vetrarhjálparinnar er
10785.

Afkoma Sefflabankans
Ráðherrann sagði, að bein-
línis væri rangt að komast svo
að orði, að Seðlabankinn hafi
fryst hluta af sparifénu í þeim
skilningi að með því hafi verið
komið í veg fyrir, að það hafi
verið notað til heilbri-gðra þarfa
í íslenzku efnahagslífi. Þessu til
sönnunar rakti ráðherrann
helztu liði reikninga Seðlabank-
ans og dró þá liðið saman, er
saman eiga. Kemur þá í ljós, að
í okt. s.l. var heildaráðstöfun-
arfé bankans 2.291 millj., innlag
banka, (svonefnt bundið fé) 756
millj. Frjálsar innstæður 226
millj. kr.
Meiru fé getur bankinn ekki
ráðstafað með heilbrigðum
hættL
Eignahlið Seðlabankans lítur
þannig út: Gjaldeyriseign (gjald
eyriisvarasjóður) 1203 millj. kr.,
lán til útvegs og landbúnaðar
921 millj. kr. Útlán Stofnlána-
deildar sjávarútvegsins 167
millj. eða samtals 2291 millj. kr.
Þannig er ráðstöfunarféð ann
ars vegar bundið í gjaldeyris-
varasjóði og hins vegar í lánveit
ingum til landbúnaðar og sjávar
útvegs. í hverju er frystingim
þá fólgin, hvar er hluta spari-
fjárins haldið frá skynsamlegri
notkun? Það er þessvegna aug-
ljóst, að Seðlabankinn getur að
óbreyttri hlutdeild í sparifjár-
eign landsmanna ekki aukið út-
lánin nema með því að ganga
á gjaldeyrisvarasjóðinn.
Frá því ríkisstjórnin kom til
valda hefur ráðstöfunarfé bank-
ans aukizt um 1457 millj. kr.
og gjaldeyrisstaðan batnað um
1394 millj. endurkaup afprða-
lána aukizt um 63 millj. Þannig
hefur meginhluti hins aukna
ráðstöfunarfé farið til þess að
bæta gjaldeyrisstöðuna, sem var
neikvæð, er ríkisstjórnin kom tii
valda. Ríkisstjórnin telur, að til
þess hafi borið brýnustu nauð-
syn, þar sem ástandið var svo
alvarlegt. Auðvitað var hægt að
nota þetta fé til endurkaupa á
afurðavíxlum í stórum stíl, en
það var ekki gert nema á kostn-
að gjaldeyrisvarasjóðsins, því að
ekki er hægt að nota sömu pen-
ingana tvisvar. Ef menn telja
að það hafi verið rangt, að byrja
á því að bæta gjaldeyrisstöðuna,
er bezt að það komi skýrt fram
og menn segi það án tallrar tæpi
tungu.
Gjaldeyriseign
í staff gjaldeyrisskulda
Þá veik ráðherra að því, að
tyær ríkisstjórnir, sem sátu á
undan þessari og minnihluta-
stjórn Alþýðuflokksins, hafi því
miður valið þá leiðina að láta
'i
SIGURÐUR Benediktsson t
heldur listmunauppboð í l
Súlnasal Hótel Sögu næst- J
komandi fimmtudag kl. 5 e.h. 1
Seldar verffa um 50 myndir
eftir um 30 íslenzka lista-
menn, einkum eru óvenju
margar myndir eftir yngri
kynslóðina. Myndirnar verða
til sýnis í Súlnasalnum á
Miffvikudag frá kl. 2 til 6.
og fimmtudag kl. 10 til 4.
Meffal listaverkanna er þessi
einstæða teikning, þar sem
stjórnmálamaðurinn og skáld
ið Hannes Hafstein teiknar
skáldbróður sinn, Matthías
Jochumsson, um borð í skip-1
inu Romny í júní 1885. I
endurkaup afurðarvíxlanna
ganga út yfir gjaldeyrisvarasjóð
inn. Afleiðingin þess hefði verið
mikill greiðsluhalli gaignvart út-
löndum og söfnun geysilegra
gjaldeyrisskulda. í árslok 1954
var ástandið þannig að Seðla-
bankinn hafði ekkert fé til ráð-
stöfunar nema stofnféð, 583
millj. kr. Þá nam gjaldeyriseign
110 millj. Endurkaup afurða-
víxla 275 millj., Útlán stofnlána
deildarinnar 71 millj. kr. í út-
lánum hjá bönkum og ríkissjóði
126 millj. 1959 var svo komið,
að ráðstöfunarfé bankans var
aukið með því að stofna til skuld
ar erlendis, er nam 191 millj. Þá
var stofnfé bankans 828 millj.
Gjaldeyrisskuld, eins og fyrr seg
ir, 191 millj. Endurkaup 858
millj. Útlán stofnlánadeildarinn-
ar 55 millj. og hjá bönkum og
ríkissjóði 107 millj. kr.
Sú breyting hefur því á orðið,
að í stað gjaldeyrisskulda hefur
Seðlabankinn komið sér upp um
1200 millj. kr. gjaldeyriseign,
sem er fyrst og fremst að þakka
stefnu ríkisstjórnarinnar í pen-
inamálunum.
Er hér var komið, var fundar
tími á þrotum, svo að ráðherra
gerði hlé á máli sínu, em mun
væntanlega ljúka máli §ínu á
fundi deildarinnar í dag.
Rusk til
Bretlands
Washington 9. des (NTB)
SKÝRT var frá því í Washing
ton í dag, aff Dean Rusk, utan-
ríkisráðherra Bandaríkjanna,
héldi til Bretlands á miðviku-
daginn í næstu viku, þann 18.
des. Rusk ræðir m.a. viff Ale«
Douglas-Home, forsætisráff-
herra og Richard A. Butier
utanríkisrá'ðherra.
Jf,róiufdL9 ^LjariL, Aðalfundur
félagsins verður haldinn í
Café Höll uppi miðviku-
daginn lú Þ-ni. og hefst
kl. 20,30.
Venjuleg aðalfundarstörf.
• TOfNSCTI li. MA« l«OT ,
STJÓRNIN.