Morgunblaðið - 19.01.1964, Blaðsíða 21

21
i / Sunnudagur 19. Jan. 1964
MORGUNBLAÐIÐ
Unglingarnir og
sigaretturnar
TÓBAKSREYKINGAR hafa
verið mjög á dagskrá síðustu
dagana i framhaldi af niður-
stöðum rannsóknarnefndar
bandarisku heilbrigðisyfir-
valdanna, sem birtar voru
hér í blaðinu sl. þriðjudag.
Morgunblaðið brá sér á leik
og átti tal við tug unglinga,
og ræddi við þá.um reykingar
í þeirra aldursflokki.
Fyrst hittum við þrjár ung-
ar stúlkur, 15 ára gamlar, á
veitingahúsi einu hér í borg-
inni, þar sem þær sötruðu
mjólkurhristing og púuðu út
í loftið. Stúlkurnar voru vel
klæddar, tvær með rúllur i
hárinu, og skólatöskurnar
voru í sætunum við hlið
þeirra. Það kom dálítið fát á
þær, þegar við undum okkur
að þeim og spurðum: „Hvað
reykið þið margar sígarettur
á dag?“ Tvær þeirra stungu
sígarettunum undir borðið, en
áttuðu sig svo og flissuðu. Eft
ir að hafa tekið af okkur lof-
orð um að láta ekki nafna
þeirra getið, sögðu þær okkur
allt af létta.
Þær byrjuðu að fikta við
þetta fyrir tveimur árum.
Fyrst voru þær 2—3 saiman
um eina sígarettu og púuðu
reyknum út um gluggann.
Þetta var spennandi skemmt
un og nýr leikur, áður óþekkt
ur. Stúlkurnar játuðu að hafa
orðið fyrir vonbrigðum fyrst
í stað, því þær héldu að
tóbaksbragðið væri betra en
raun bar vitni. Svo komst ein
upp á lag með að reykja ofan
í sig, „og síðan fara allir vasa
peningarnir í sígarettur",
sagði hún.
ALLIR VASAPENINGARN-
IR FARA í SÍGARETTUR.
Hún sagðist hafa 50 krónur
í vasapeninga á viku, en auk
þess borguðu foreldrar henn-
ar skólabækur, nælonsokka
og annað smávegis. Hún hefði
unnið í verzlun í sumar og
keypt föt og snyrtivörur fyrir
mest allt sumarkaupið. Þegar
við spurðum, hvort hún borð
aði mikið sælgæti, sagðist
hún frekar kaupa sígárettur
en sælgæti og eiginlega aldrei
fara í bíó nema sér væri boð-
ið. Hún sagði að móðir sín
reykti eins og skorsteinn og
fyndi þar af leiðandi ekki
tóbakslyktina af henni, og
hún gætti þess vel að halda
sígarettunni þannig að fing-
urnir gulnuðu ekki.
Stöllur hennar eru ekki
orðnar eins háðar sígarettun
um og hún og sögðust jafn-
vel vera að hugsa um að
hætta alveg. Önnur hefur einn
ig 50 krónur í vasapeninga á
viku, og tekur sælgæti og gos
framyfir sígaretturnar, en sú
þriðja hefur rýmst fjárráð,
fær peninga „eftir þörfum“
og telur það ekki eftir sér að
kaupa sígarettur fyrir stall-
systur sínar, ef í harðbakka
slær.
AÐEINS HEYRT AF
SfÐUSTU FRÉTTUM UM
SKAÐSEMI SÍGARETTU-
REYKINGA
Stúlkurnar sögðust ekki
hafa lesið greinina í Morgun-
blaðinu, sem byggð var á
skýrslu bandarísku rannsókn-
arnefndarinnar, en hinsvegar
heyrt ávæning af henni. Það
væri lítið talað um hana í
skólanum, enda stæðu miðs-
vetrarpróf yfir og menn
hefðu öðrum hnöppum að
hneppa. Sömu sögu sögðu aðr
ir unglingar, sem við höfðum
tal af. Það eina sem þeir
vissu um niðurstöður nefndar
innar voru slitrur af samtali
fullorðins fólks. Einn pilt-
anna, 14 ára gamall, viður-
kenndi þó, að félagi hans
væri hættur að reykja af
hræðslu við skaðsemi reyk-
inganna og hann sjálfur
væri ákveðinn að hætta í
næstu viku, vegna þess hve
„sígaretturnar væru dýrar“.
„SMÓK“ UPP Á „SPORT"
Þegar við spurðum þennan
14 ára dreng hvað hann hefði
reykt lengi,.sagði hann: „Bara
í einn mánuð, aldrei á daginn
en tek smók við og við á af-
viknum stöðum á kvöldin,
svona upp á sport, því mér
þykir ekkert gott að reykja“.
SALERNI SKÓLANNA OG
GÖTURNAR HELZTU
RE YKIN G ASTAÐIRNIR
Þá sagði einn drengjanna,
sem er 16 ára gamall, og í 4.
bekk gagnfræðastigs, að 11
krakkar af 25 í hans bekk
fengju sér oft sígarettu, sum
ir reyktu upp í pakka á dag.
Sjálfur sagðist hann hafa ver
ið byrjaður að fikta við þetta
en fengið í hálsinn og móður
hans tekið að gruna margt.
Hann hefði þá viðurkennt
brot sitt og gefið henni lof-
orð að láta af þessum leik
og ætlaði að standa við það.
Hann sagði ennfremur að af
þessum ellefu manna hóp
væru fjórar stúlkur, og al-
gengustu reykingastaðir væru
salerni skólanna, og sjoppurn
ar og stræti borgarinnar. Öll
töluðu þau um það, að þeim
fyndist gott að reykja og flest
allir reyktu niður í sig.
TILHEYRIR FULLORÐINS-
ÁRUMAÐ REYKJA
Svör annarra unglinga voru
á svipaða lund. Einn drengj-
anna, sem hefur ferðast um
meginlandið, sagði að sér virt
ust íslenzkir krakkar nota
meira tóbak en jafnaldrar
þeirra í Danmörku, þar sem
hann þekkti til, en hinsvegar
hefði hann séð smápatta í Hol
landi ganga kotroskna um
með hattkúf og sígarettu laf-
andi í munnvikinu, og kvaðst
aldrei hafa séð svo ungan
pilt reykjandi hér á strætum
úti. Annar sagði, að strákum
þætti fínt að reykja, og „að-
alstællinn“ væri að halda síga
rettunni inn í lófann, taka
stórann reyk, blása honum
upp í nefið og kyngja svo
öllu. Þeir væru ekki taldir
fullgildir reykingarmenn sem
blésu öllum reyknum út úr
sér aftur. Og sá þriðji sagði
að hann vissi til að Sumir
strákar fengju að reykja
heima hjá sér, nafngreindi
einn kornungan pilt, og sagði
að móðir hans teldi reyking-
ar fremur heilsubætandi en
hið gagnstæða. Loks sagði
tólf ára gömul stúlka okkur,
að sér virtust skólafélagar
sínir tala talsvert um síga-
rettureykingar og þeim lang
aði til að prófa „að fá sér
reyk“. Kvaðst hún vita um
4—5 stráka og eina stúlku í
sínum bekk, sem reyktu að
staðaldri, en hinir væru mót-
fallnir reykingum, a.m.k. á
yfirborðinu. Og flestum þætti
tilheyrandi að reykja, þegar
þeir væru orðnir fullorðnir.
-- XXX ----
Þetta er í stórum dráttum
sú mynd, sem þetta unga fólk
brá upp af reykingarvenjum
sínum og jafnaldra sinna. —
Kemur hún vel heim við skoð
anakönnun þá, sem ekki alls
fyrir löngu var gerð meðal
nemenda á aldrinum 10 til 17
ára, að tilhlutan borgarlækn-
is og fræðslustjóra og var.
skýrt frá niðurstöðum henn-
ar hér í blaðinu seint á síð-
asta ári. En þar sem góð vísa
er aldrei of oft kveðin, skulu
helztu atriði könnunarinnar
rifjuð upp á ný, en þau eru
þessi:
í 10 ára bekkjum er 10.
hver drengur byrjaður að
reykja, en aðeins tæplega 2
af hverjum 100 stúlkum. í
12 ára bekkjum reykir 7. hver
drengur og 16. hver stúlka.
Samanburður við könnun á
reykingum í unglinga- og
gagnfræðaskólum bendir til
þess, að reykingar aukist
mjög við það, að börnin fara
úr barnaskóla upp í fram-
haldsskóla. Hjá piltum nemur
aukningin rúmlega helming,
en hjá stúlkum er hún þre-
föld.
LOKIÐ er í Hæstaréttl málf, er
Elli og hjúkrunarheimilið Grund
í Reykjavík höfðaði gegn Hjalta-
etaðahreppi í Norður Múlasýslu1
til greiðslu skuldar að upphæð
kr. 15.790.00 ásamt vöxtum og
málskostnaði, en í málinu var
deilt um hvort hinn stefnandi
hreppur væri skyldur til að
greiða vistgjald fyrir ákveðinn
mann, er dvalizt hafði á Grund.
Málavextir eru sem hér grein-
Ir:
Krafa stefnanda var vistgjald
vistmanns fyrir timabilið 1. apríl
1955 til 1. október 1956. Umrædd
ur vistmaður vistaðist á heimili
stefnanda um haustið 1954.
Greiddi hann sjálfur vistgjald
sitt fyrstu mánuðina, meðan
!hann hafði til þess efni, en frá
framangreindum tíma hafði hann
ekkert greitt. Ættingjar, sem
iögskylt var að framfæra hann,
átti hann enga á lífi, og því kraf
an gerð á hendur hinum stefnda
hreppi sem framfærslusveit vist-
mannsins.
Stefnandi krafðist sýknu og
studdi kröfuna þeim rökum, að
ósannað væri, að vistmaðurinn
hefði verið orðinn framfærslu-
þurfi á þeim tíma, er stefnandi
krafði vistgjald frá og einnig,
að stefnandi hefði ekki fengið
ábyrgð hreppsiiis til greiðslu.
vistgjaldsins. Umræddur vist-
maður hefði haustið 1954 snúið
sér til hreppsins og óskað eftir
því, að hreppsnefndin útvegaði
sér vist, helzt á elliheimili og
óskaði jafnframt eftir því, að
hreppsnefndin ábyrgðist dvalar-
kostnað sinn þar. Hreppsnefnd-
in hefði ekki viljað fallast á að
veita honum ábyrgð fyrir dvalar
kostnaði á elliheimili.
Hefði síðan orðið að samkomu
lagi með hreppsnefndinni og
honum, að hann færi í ársvist að
Kóreksstöðum i Hjaltastaða-
hreppi og skyldi dvalarkostnað-
urinn þar vera kr. 20.00 á dag
og auk þess skyldi greiða kr. 350
í ársleigu fyrir herbergi.
Skömmu eftir að vistmaðurinn
fluttist að Kóreksstöðum, hefði
hann riftað vist sinni þar og
vistast á heimili stefnanda í
Hveragerði fyrir milligöngu ætt-
fólks í Reykjavík.
Taldi stefnandi þurfamanni al-
gjörlega óheimilt að ráðstafa sér
á elliheimili eða aðra vist á kostn
að þess hreppsfélags, sem þurfa-
maðurinn væri heimilisfastur í.
Viðkomandi manni hefði af
hreppsnefndinni verið útvegað-
ur góður dvalarstaður og ef hann
hefði verið þar áfram, hefði
hann ekki orðið sveitarstyrks-
Þurfi, fyrr en all nokkru síðar
en raun varð á.
Héraðsdómur tók kröfu stefnda
til greina og taldi hreppsfélagið
bera ábyrgð á greiðslu vistgjalds
ins að því leyti sem vistmaður-
inn væri ekki sjálfur til þess
fær, enda væri ekki óeðlilegt,
að gamalmenni vistuðust á elli-
heimili, þar sem að þeim væri
búið á þann hátt, sem æskileg-
astur væri og án þess að af
slíkri dvöl leiddi óeðlilega hár
kostnaður, en héraðsdómarinn
taldi, að til beggja þessara at-
riða tæki heimili stefnanda fullt
tillit til.
Hæstiréttur komst að annarri
niðurstöðu og segir svo í forsend-
um að dómi iians:
„Samkvæmt framfærslulögum
á framfærslunefnd almennt á-
kvörðunarrétt um, hvernig fram
færslustyrk er hagað, þ.á.m. um
vistun styrkþega. (Stefndi) hafði
útvegað F. tiltekna vist haustið
1954, án þess að hann bæri sig
undan þeirri ráðstöfun sbr.
2. mgr. 29. gr. laga nr.
80/1947. (Stefnda) er því
óskylt að greiða gjald fyrir
ættingjar hans ákváðu á eindæmi
sitt, enda ósannað, að heilsu hans
hafi á þessum tíma verið þannig
háttað, að honum hafi verið svo
brýn nauðsyn slíkrar vistar, að
eigi hafi mátt bíða aðgerða fram
færslunefndar, sbr. 37. gr. og 2.
mgr. 30. gr. laga nr. 80/1947“
Hjaltastaðahreppur var því
sýknaður, af kröfum Elli- og
hjúkrunarheimilisins Giwndar,
en málskostnaður í héraði og
fyrir Hæstarétti felldur niður.
Sigurður Guð-
laugsson formað-
ur Sjálfstæðisfél-
ags Akureyrar
AKUREYRI, 16. jan.: Aðal-
fundur Sjálfstæðisfélags Akureyr
ar var haldinn mánudaginn 13.
janúar í Sjálfstæðishúsinu. For-
maður félagsins Árni Jónsson
setti fundinn og stjórnaði hon-
um og flutti yfirlitsskýrslu um
störf félagsins á árinu. Gjaldkeri
las upp reikninga félagsins, sem
voru samþykktir í einu hljóði.
Árni Jónsson baðst undan end-
urkosningu, en hann hefur verið
formaður mörg undanfarin ár
samfleytt. Formaður í hans stað
var kosinn Sigurður Guðlaugs-
son verkstjóri þjá Rafveitu Akur
eyrar með meginþorra atkvæða.
Aðrir stjórnarmenn voru endur-
kjörnir: Baldvin Ásgeirsson, Jón
M. Jónsson, Bjarni Sveinsson og
Ragnar Steinbergsson. Til vara
Gísli Jónsson, Stefón Stefánsson
og Sigurður Ringsted. Endur-
skoðendur voru endurkjörnir
Einar Sigurðsson og Páll Einars-
son. Þá var kosið í kjördæmisráð
og hlutu þessir kosningu: Gísli
Jónsson, Helgi Pálsson, Jónas G.
Rafnar og Jón H. Þorvaldsson.
Varamenn: Árni Jónsson, Bjarni
Sveinsson, Jón G. Sólness og
Stefán Stefánsson. í fulltrúaráð
félagsins voru kosnir 23 aðal-
menn og 8 varamenn.
Að loknum aðalfundarstörfum
flutti Jónas G. Rafnar alþingis-
maður ræðu um störf alÞingis
það sem af er þingtímanum og
ræddi einnig atvinnumál, efna-
hagsmál og viðhorf í stjórnmál-
um. Fundurinn var prýðilega
sóttur.
Nauðungaruppboð
á m.b. Einari Jónssyni BA 27 með tilheyrandi,
eign Jóhanns Kristjánssonar frá Flatey á Breiða-
firði, sem auglýst var í 124., 121. og 128. tbl. Lög
birtingarblaðsins 1963, hefst í sýslumannsskrifstof-
unni á Patreksfirði miðvikudaginn 22. janúar nk.
kl. 10 f.h.
Sýslumaðurinn í Barðastrandarsýslu, 18. jan. 1964.
Jóhannes Árnason f.tr.