Morgunblaðið - 11.02.1964, Síða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 11. fetr. 1964
ý/FUZABerti T£QFlASÍjrZý\
— Eitthvað hefur hún samt
verið sérstök, úr því hún gat kom
ið þér svona út úr jafnvægi.
Ruth svaraði ekki strax. En
svo sagði hún: — Mér fannst
hún vera bara öðruvísi en venju
lega. Einhvernveginn eins og . . .
Nei, það er bara kjánaskapur í
mér.
— Hvað ætlaðirðu að fara að
segja?
— Eg ætlaði bara að segja, að
mér fannst rétt eins og þetta
mundi hafa einhver eftirköst.
— Hver gætu þau orðið?
— O, enginn, býst ég við. Þetta
er eins og hver önnur vitleysa í
mér. En hitt veit ég, að ég þoli
þetta ekki lengur. Eg fer að fara!
— Auðvitað ferðu ekki neitt,
sagði Marguerite. — Þú veizt, að
þá væri alveg úti um Nicky grey
ið, og það væri leiðinlegt, þó
aldrei nema hann sé óþolandi.
Eða að minnsta kosti sæir þú-eft
ir því. Sjálfri væri mér sama.
En það var þetta í eftirmiddag.
Þú kemur í te, er það ekki?
— Vitanlega.
— Komdu þá snemrna. Komdu
um klukkan þrjú.
Ruth samsinnti því og Margue
rite endurtók „Klukkan þrjú“
og lagði síðan símann.
Það var ekki fyrr en um leið
og Ruth lagði símann, að hún
fór að hugsa um, hvort Nicky
væri irini ennþá. Hann hefði átt
að vera farinn fyrir hálftíma til
hr. Bruno, uppgjafa háskólapró-
fessorsins, sem var eitthvað að
myndast við að kenna honum,
en Ruth minntist þess ekki að
hafa heyrt hann fara út. Hún
fór að hálfkvíða fyrir því, að
hann hefði ef til vill heyrt það,
sem hún sagði við Marguerite í
símann, svo að hún kallaði upp
stigann: — Nicky!
Ekkert svar. Hún kallaði tvisv
ar enn og þóttist þá sannfærð
um, að drengurinn væri farinn.
Hún gekk aftur út í garðinn.
Gargiulonhjónin voru þarna
matselja og ráðskona og bíl-
stjóri og garðyrkjumaður, og
þann daginn, sem þau áttu frí,
var Ruth ein og allsráðandi í
húsinu, og þessi dagur var bezti
dagur vikunnar að hennar
hyggju. Hún gekk nú yfir að
borðinu, þar sem hún hafði skil
ið eftir vindlingana sína, kveikti
sér í einum, settist niður og tók
að horfa á fjöllin, handan við
víkina. Eftir því hvernig skýin
umvöfðu fjöllin, þannig, að tind
amir einir stóðu upp úr, sá hún,
að mikill hiti mundi verða um
daginn. En ennþá var sæmilega
svalt þarna úti í garðinum.
Ruth fannst eins og samtal
hennar við Marguerite hefði ró
að hana dálítið og nú leit út eins
og maðurinn þarna væri farinn
að hafa óþægindi af hitanum.
Það var eins og honum liði eitt-
hvað illa og væri órólegur og
óþolinmóður. Hann leit ekki út
eins og maður, sem hefði sett
sig þama niður sem snöggvast,
til að reykja einn vfridling, og
ætti ekkert annað erindi.
En í sama bili datt henni fyrst
í hug, að hann hefði líka setið
þarna, þegar hún fór inn í sím-
ann.
Þetta var lítill og grannur mað
ur, dökkur af sólbruna, en ljós-
hærður og með miklar augna-
brúnir, sem voru orðnar bleiktar
af sólinni, og næstum hvítar.
Hann var þunnleitur og smáfelld
ur í andliti og heldur sviplítill.
Hann var í köflóttri skyrtu, með
ermarnar brettar upp fyrir oln-
boga, upplitaðar, bláar bómullar-
buxur og með lélega, útvaðna
strigaskó á fótum. f einu hnappa
gatinu á skyrtunni var ofurlítill
blómskúfur.
Það var eins og hann skynjaði
að Ruth væri að horfa á hann,
því að hann leit upp, snöggt og
spyrjandi, rétt sem snöggvast, og
henni fannst eins og hann ætlaði
að fara að ávarpa hana. En svo
leit hann bara við og horfði eft
ir veginum til San Antioco. Ruth
stóð upp og gekk inn aftur.
Hún gekk upp í svefnherberg
ið sitt. Þar voru hlerar fyrir
gluggum, svo að lítil birta var
þar inni, en þarna var sæmilega
svalt þrátt fyrir hitann úti fyrir.
Mynd hennar í speglinum hafði
á sér skuggalegan fölva, en þeg
ar hún ýtti upp einum glugga-
hleranum, til að fá meiri birtu,
varð mynd hennar ljósleitari.
Hún fór úr öllu og í sundfötin
sín. Hún var orðin talsvert sól-
brennd, en af því að hún var
fremur hörundsdökk, fór henni
sólbruninn vel. Hárið var slétt
og svart og e'ins augun, með
löng, svört augnahár. En þrátt
fyrir þennan suðræna litarhátt,
sást alltaf strax, að hún var
ensk, enda hafði hún alizt upp
í London, og aldrei reynt að leyna
þjóðerni sínu. Stundum gramdist
henni þetta. í landi fagurra
kvenna, hefði hana stundum lang
að til að láta halda sig innfædda
þar. En slíkt kom aldrei fyrir.
Hún fór í bláan bómullarkjól
utan yfir sundfötin, batt rauð-
köflóttan klút yfir hárið, setti
upp sólgleraugu og tók síðan
pappírsörk og sjálfblekung og fór
niður aftur. Hún mundi eftir að
loka og læsa húsinu, áður en
hún fór út. Þegar hún fór svona
að synda, gerði hún þetta venju-
— Eins og ég sagði yður í símanum, þegar þér tókuð stun-
arbústaðinn á leigu, eru hér ágæt rúm fyrir þrjá.
lega ekki, en maðurinn, sem sat
á veggnum, hafði einhver þau
áhrif á hana, að hún fullvissaði
sig um, að dyr og gluggar á
neðri hæðinni, væri lokað og
læst.
Maðurinn var þarna enn, þeg
ar hún fór niður dyraþrepin. Þeg
ar hann heyrði til hennar, leit
hann snöggt við, og aftur hvíldi
þetta spyrjandi augnaráð hans á
henni. Augun voru grágræn, und
ir hvítum augnabrúnunum. Ruth
fannst þau flóttaleg og kvíðin.
Aftur fannst henni snöggvast
eins og hann ætlaði að ávarpa
hana, en annaðhvort hefur henni
þar skjátlazt, eða þá hann heíur
séð sig um hönd. Hann fleygði
frá sér eldspýtunni, sem hann
var nýbúinn að kveikja með i
öðrum vindlingi, stakk höndun-
BYLTINGIN I RUSSLANDI 1917
ALAN MOOREHEAD
Possony og samverkamönnum
hans við rannsóknirnar þótti
tími til kominn að ráðast að þess
ari strangtrúuðu afstöðu komm-
únista til Lenins og byltingar-
innar, og þeir ákváðu að gera
það með því að leita sem hægt
væri til frumheimildanna. Þar
opnuðust miklir rannsóknar-
möguleikar, þar sem voru leyni-
skýrslur utanríkisþjónustunnar
þýzku. Þessar skýrslur eiga sér
sjálfar athyglisverða sögu. Þær
voru fluttar frá Berlín á síðustu
mánuðum heimsstyrjaldarinnar
síðari, og þeim komið fyrir í
kastölum, skólum og jafnvel
námum, víðsvegar um landið.
Svo þegar lokahrun Þýzkalands
var yfirvofandi, kom skipun frá
Berlín um að öll opinber skjöl
skyldu eyðilögð — og raunveru-
lega voru skjöl herforingjaráðs
ins brennd. Það sem eftir var af
skjalasafninu bjargaðist, fyrir
persónulegt hugrekki þýzks em-
bættistmanns, dr. Johannes Ul-
rich, sem nú er yfirskjalavörður
utanríkisráðuneytisins í Bonn.
Dr. Ulrich hundsaði skipunina
frá Berlín, og honum tókst að
fela megnið af skjalasafninu þar
til Bandamenn komu. Þá tóku
Bretar við því og fluttu það til
Englands, tii frumrannsóknar.
Brátt var ákveðið, að skýrslurn-
ar, sem náðu yfir nazistatíma-
bilið — þ. e. frá 1933 og áfram
— skyldu gefnar út opinberlega
á vegum ríkisstjórna Frakk-
lands, Bretlands og Bandaríkj-
anna. Margar skýrslurnar voru
notaðar við Núrnberg-réttarhöld
in. En önnur skjöl, frá árunum
fyrir 1933, voru gerð aðgengileg
almenningi á míkrófilmúm. Og
á þessum míkrófilmum hóf
Possony og félagar hans starf-
semi sína.
Þetta var seinlegt og erfitt
verk. Þarna var varla um nein
registur að ræða. Mörg skjöl
vantaði alveg, og fjöldinn allur
óskiljanleg eða þýðingarlaus.
Heil flækja af dularnöfnum, sí-
breytilegum, gerði skipulagða
leit næstum ómögulega. Þó varð
það fljótt augljóst, af leynileg-
um bréfaskiptum Utanríkisráðu
neytisins við sendimenn þess er-
lendis, og skýrslum í sjálfu Wil-
helmstrasse, að Þjóðverjar stóðu
í nánu sambandi við byltingar-
flokka Rússlands, frá 1915 og
áfram. Byltingar kosta fé og rúss
neska byltingin hafði dregizt á
langinn. Hvar hafði Lenin og
vinir hans náð sér í peninga?
Hér kom loks svarið, að nokkru
leyti: skýrslurnar gátu þess ná-
kvæmlega, hvaða upphæðir
hefðu verið greiddar tilteknum
umboðsmönnum, til að skipu-
leggja og kosta byltingartilraun-
irnar í Rússlandi sjálfu. Vitan-
lega kom ekki allt fé byltingar-
mannanna rússnesku frá Þjóð-
verjum, en hér voru að minnsta
kosti nægar upplýsingar fyrir-
hendi, til þess, að Possony og
félagar hans færðust í aukana
við rannsóknir sínar. Samt var
lítil von hjá þeim um verulegan
árangur við að brjótast gegn um
allan þennan mýgrút skýrslna —
því að hópurinn var févana og
allir unnu að þessu í tómstund-
um sínum sem sjálfboðaliðar —
ef ekki Utanríkisrannsóknar-
stofnun háskólans í Pensyl-
vaninu hefði ekki komið fram
með fjárstyrk. Og loks árið 1956
lofuðu útgefendur Life Maga-
zine að kosta fyrirtækið.
Nú urðu tök á því að gera
rannsóknirnar víðtækar og ár-
angursríkar. Ráðinn var hópur
starfsmanna til þesis að rannsaka
öll fáanleg, diplómatisk skjöl,
ekki einasta í Þýzkalandi heid-
ur um alla Evrópu og það alla
leið til Tyrklands og Japan. Alls
voru tvær tylftir skjalasafna
rannsakaðar og um 20.000 fet af
mikrófilmu eða 100.000 einstök
skjöl, voru lesin og svo 800 bæk-
ur, og talað var við marga menn,
sem höfðu staðið í sambandi víð
foringja Bolsjevíkanna.
Þessi nákvæma rannsókn hef-
ur að mínu viti sannað, svo að
enginn vafi getur á leikið, að
Þjóðverjar gegndu mikilvægu
hlutverki við að koma Lenin
og Bolsjevíkunum til valda, og
KALLI KUREKI

>f'

Teiknari; FRED HARMAN
Skrattakolla horfir á Gamla,
hreinsa byssuna sína, þar sem hún
ftendur þarna uppi yfir honum.
— Já, svo sannarlega situr allt
fast hérna í hlaupinu.
Og það lengir lífdaga þína ....
um svo sem tvær mínútur! Hver
f j.... Hana nú, þar f ór það. ..
— Hamingjan góða! Moli! Hreint
gull! Fastur í hlaupinu!
hún hefur leitt það í ljós, að
sjálf byltingin var e-kki það
flekklausa hetjukvæði, sem
kommúnistar hafa gert úr henni.
Upphaflega var það ætlun dr.
Possony að birta grein um ár-
angurinn áf rannsóknum sínum.
En útgefendur Life töldu réttara,
að heil bók skyldi rituð um efn-
ið, og árið 1956 var mér boðið
að taka að mér þetta verk. Mér
var fengið í hendur langt yfirlit
yfir rantisóknirnar, sem hefur
reynzt ómetanleg viðbót við
það, sem ég hafði lesið mér til
áður. Ég vona, að þessi bók geti
komið í góðar þarfir sem inn-
gangur að nákvæmri rannsókn á
Bolsjevikunum, sem dr. Possony
vinnur að nú, og ég vil láta í ljós
þakklæti mitt, bæði honum og
útgefendum Life fyrir að hafa
gefið mér tækifæri til að skrifa
bókina.
Annars má sjá það á hinni
stuttu heimildarskrá aftan við
bókina, að heimildir mínar hafa
verið þær, sem hægt er að fá i
hverju góðu bókasafni — hér
Lundúnabókasafninu í Englandi.
Ég hef leitað mjög til heimilda
eins og hinnar ágætu þýðingar
hr. Joel Carmichael á Sukhanov.
Ég las þessar bækur án þess að
hafa nokkra sérlega þekkingu á
Rússlandi eða byltingunni. Það
hefur ef til vill ekki verið til
ógagns, en mér er það vel Ijóst,
að handriti mínu hefði aldrei
orðið lokið, án leiðréttinga og
ráða Bertram D. Wolfe og ann-
arra margra, sem hafa eytt heilli
ævi í rannsóknir á þessu efni.
En um leið og ég þakka þeim,
er ég ekki að halda því fram, að
þeir samþykki allar ályktanir
mínar — eða ég þeirra — og
einnig kunna þeiT að hafa at-
hugasemdir að gera við fram-
setningu mína á staðreyndum.
Vafalaust er margar villur að
finna í bókinni, eða að minnsta
kosti umdeilanleg atriði. Ég vU
aðeins biðja lesandann að trúa
því, að þau hafa ekki verið sett
þar af illvilja eða af vísvitandi
fordómum, en þau eru aðeins
hluti af allri þeirri óvissu, sem
hlýtur að umlykja rússnesku
byltinguna — sennilega um aU-
an aldur.
Alan Moorehead.