Morgunblaðið - 01.03.1964, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 1. inarz 1964
Jóhannes i\!ordal:
f ÁRSLOK
I ÞVÍ hefti Fjármálatíðinda,
sem nýkomið er ut, birtist
grein sú, eftir Jóhannes Nor-
dal, bankastjóra, sem hér fer
á eftir. Víkur hann að þróun
efnahagsmála, síðustu mán-
uði ársins, sem leið.
Fer greinin hér á eftir:
FYRSTU drættirnir í hina tölu-
legu mynd af þróun þjóðarbú-
skaparins árið 1963 eru að koma
fram, þegar þetta er skrifað. Eft
ir því sem á nýja árið líður,
munu þessir drættir skýrast og
myndin verða fyllri með upplýs-
ingum um fjölmörg mikilvæg at-
riði. Við fyrstu sýn eru tölurnar
um afkomu þjóðarbúsins út á við
árið 1963 hagstæðari en ástæða
var til að ætla fyrirnokkrum mán
uðum. Engu að síður er breyting-
in frá árinu 1962 mi'kil og til hins
verra.
Greiðslujöfnuður þjóðarbúsins
gagnvart útlöndum árið 1962
reyndist samkvæmt lokatölum
hagstæður um 355 millj. kr., og
er það bezta afkoma, síðan styrj-
öldinni lauk. Enn er aðeins hægt
að áætla greiðslujöfnuðinn 1963
mjög lauslega, en flest bendir til
þess, að á árinu hafi orðið halli
er hafi numið um 200 millj. kr.
Þetta þýðir, að heildarneyzla og
fjárfesting hefur aukizt meira á
áririu en þjóðarframleiðslan.
Þótt hér stefni í öfuga átt, hefur
ekki enn skapazt alvarleg hætta
fyrir stöðu þjóðarbúsins út á við,
enda dró verulega úr aukningu
innflutnings síðustu mánuði árs-
ins. Auk þess hefur þessi þróun
ekki komið enn fram í rýrnun
gjaldeyrisstöðunnar, sem batnaði
á árinu 1963 um 161 millj. kr.
Þessi bati stafaði þó eingöngu af
mikillj notkun erlends lánsfjár.
Aðrir hlutir hafa hins vegar
breytt hinu raunverulega ástandi
efnahagsmálanna miklu meira en
tölurnar um afkomuna út á við
bera með sér. Hin mi-kla þensla
sem magnaðist, eftir því sem á
árið leið, og einkenndist bæði af
víxlhækkunum kaupgjalds og
verðlags og ört vaxandi neyzlu
og fjárfesitingarkapphlaupi, hefur
gjörbreytt því efnahagsastandi,
sem ríkt hafði árið 1962. Glöggt
er nú hægt að sjá, hve hættuleg
slíik verðlags- og kaupgjaldsþró-
un er framtíðarheilbrigði efna-
hagskerfisins og hve skaðleg hún
er til lengdar fyrir flesta laun-
þega og atvinnurekendur.
Kauphækkanir, sem eru um-
fram vaxandi framleiðni atvinnu
veganna, hljóta að hverfa jafn-
óðum í straum nýrra veröhækk-
ana. Hækkandi framleiðslukostn-
aður dregur úr samkeppnisihæfni
atvinnuveganna, bæði þeirra,
sem flytja út, og hinna, sem
keppa við innflutta vöru. En jafn
framt þrengir að rekstri fyrir-
tækja vegna aukinnar rekstrar-
fjárþarfar, sem stafar af hækk-
andi kostnaði og ógætilegri fjár-
festingu og er vís fylgifiskur allr
ar verðþenslu. Það er því engin
tilviljun, að nú er svo komið eftir
þetta mikla veltiár, að kvartanir
um rekstrarfj árskort eru hávær-
ari en um margra ára skeið, þrátt
fyrir hina geysimifclu útlánaaukn
ingu árið 1963. Loks hafa verð-
hækkanir dregið úr sparifjár-
myndun og rýrt verðgildi fjárfest
ingarsjóða og hvers konar sparn-
að og dregið þannig úr getunni
til heilbrigðra framkvæmda og
uppbyggingar. Batnandi greiðslu
fjárstaða fyrirtækja, skipulegur
rekstur og heilbrigð fjárfesting
eru því meðal þeirra gæða, sem
varpað hefur verið á verðbólgu-
bálið. Og þetta eru gæði, sem að-
eins verða endurheimt á löngum
tíma.
Hinar miklu kaup- og verð-
hækkanir haía þannig fært
margt í hinu íslenzka hag'kerfi
alvarlega úr skorðum. Þær ráð-
stafanir, sem nú hafa verið gerð-
ar vegna sjávarútvegsins, eru
vafalaust engum fagnaðarefni,
en nægja vonandi til að forða
stóráföllum. Meginvandinn verð
ur hins vegar ekki umflúinn, en
það er, að aukin neyzla og hækk-
andi rekstrarkostnaður getur
ekki léitt til annars en samdrátt-
ar í fjárfestingu og aukinna erfið
leika í rekstri atvinnuveganna.
Fyrir þá, sem telja öran hagvöxt
og heiilbrigðan atvinnurekstur
mikilvægan í íslenzku þjóðfélagi
er slík þróun vissulega áhyggju-
efni. Hitt ,að horfast ekki í augu
við vandann, en láta skeika að
sköpuðu, þótt neyzla og fjárfest-
ing fari langt fram úr fram-
leiðsluverðmæti þjóðarbúsins,
mundi aðeins leiða til þess, að á
skömmum tíma yrði kastað á glæ ,
þeim gjaldeyrisforða, sem þjóðin !
hefur nú eignazt, unz við tæki
nýtt gjaldeyriskreppu- og hafta-
tímabil.
Sá gjaldeyrisforði, sem byggð-
ur hefur verið upp með erfiðis-
munum undanfarin ár, er til þess
ætlaður að vera varasjóður þjóð-
arinnar og vörn gegn áföllum.
Sízt af öllu má eyða honum til
einskis í tilgangslausa umfram-
eyðslu, hvort sem er til neyzlu
eða fjárfestingar. Á hinn bóginn
veitir hann nú stjórn efnahags-
málanna svigrúm til að athuga
gaumgæfilega allar leiðir, sem
jtil greina koma til að losna úr
þeim vanda, sem er nú einnig
, nauðsynlegt til þess að fram
| komi, svo að ekki verði um villzt,
hið raunverulega ástánd atvinnu
! veganna eftir umbyltingar síð-
t asta árs. Eftir að menn hafa átt-
að sig til fulls á því mikla tjóni,
sem kaupgj alds- og verðhækkan-
! irnar hafa valdið atvinnuvegum
! þjóðarinnar, og séð, hve mjög
þær kreppa að öllum fram-
! kvæmdum og uppbyggingu, er
þess að vænta, að almennari
í skilningur fáist á nauðsyn þess að
I nema nú staðar eða jafnvel
j freista þess að snúa verðhækk-
1 unarhjólinu aftur á bak. J.N.
Eru framfarir í preretun til
óþurftar íslenzkum iðnaði?
I MORGUNBLAÐINU 27. febrú-
ar s.l. birtist grein eftir Jón B.
Hjálmarsson undir fyrirsögninni
„Á að reisa aðra kassagerð“.
Grein þessi er árás á mig per-
sónulega og fyrirtækið Kassa-
gerð Reykjavíkur h/f, sem ég
veiti forstöðu.
í fáum orðum vil ég svara að-
dróttunum greinarhöfundar með
eftirfarandi:
1. Það er algert ranghermi að
Kassagerð Reykjavíkur hafi flutt
inn vélar í þeim tilgangi að ann-
ast almenna prentun. Allar þær
vélar sem keyptar hafa verið
hefir fyrirtækið aflað sér af
óumílýjanlegri nauðsyn til þess
að geta gjört umbúðir um fisk
og aðrar útflutningsvörur þannig
úr garði að varan verði sam-
keppnisfær að útliti við það
bezta, sem þekkist á erlendum
markaði.
2. Það er hinsvegar rétt, að
vélar þessar eru af fullkomnustu
gerð og hæfar til hvers konar
prentunar, en Kassagerðin getur
ekki látið sér nægja lakari vélar
til sinna eigin þarfa.
Vélarnar þurfa að vera full-
komnar og afkastamiklar þar
sem verkefnin koma oft í skorp-
um og verða oft að vinnast á
skömmum tíma. Það getur varla
talizt óheilbrigt þótt í hléum séu
tekin önnur verkefni til prent-
unar, þar sem fyrirtækið verður
að hafa fastráðna prentara allt
árið í þjónustu sinni og ekki ætti
að koma að sök, þótt almenn-
ingur verði var við framþróun
í prentun litmynda.
3. Það er ósatt að Kassagerð
Reykjavíkur hafi prentað í vél-
um þessum á pappír, sem ekki
hafi verið greiddur tollur af.
Sennilegt er að reiði greinarhöf-
undar stafi af prentun á alm-
anaki Eimskipafélags íslands og
ef það er sá pappír, sem maður-
inn á við, þá getur hann snúið
sér með það atriði til Eimskipa-
félagsins, sem lagði til pappír-
inn, en félagið mun hafa flutt
pappírinn inn fyrir milligöngu
þekkts heildsölufyrirtækis hér í
bænum. Það lítið annað sem
Kassagerð Reykjavíkur hefir
notað af pappír hefir verið keypt
af heildsölubirgðum pappírs-
sala hér í bænum.
4. Það er því rakalaus upp-
spuni að Kassagerð Reykjavíkur
hafi prentað á tollfrjálsan pappír
og með því brotið á samkeppn-
isaðstöðu við einhverja prent-
smiðju, sem vildi fá afnuminn
toll á pappír til prentunar hjá
sér. Eða vill greinarhöfundur
leggja fram sannanir fyrir ásök-
unum sínum?
Reykjavík 28/2 1964.
Kr. Jóh. Kristjánsson.
Þorsteinn í Hörgs
h|íð látinn
ÞÚFUM, 29. febr. — Þorsteinn
Halldórsson, fyrrum bóndi í
Hörgshlíð hér í hreppi, andaðist
í sjúkrahúsi ísafjarðar þann 26.
þ.m. eftir langvarandi vanheilsu,
en stutta legu.
Fæddur var Þorsteinn 29. júlí
1899. Eftirlifandi kona hans er
Ingibjörg Sigurðardóttir og ein
dóttir, Guðbjörg, húsfreyja á
ísafirði — P.P.
Þrír leikir í
körfuknattleik
ÞRÍR leikir fara fram á íslands-
mótinu í körfuknattleik að
Hálogalandi í kvöld. Skallagrím-
ur keppir við Björk í meistara-
flokki kvenna, Skarphéðinn
keppir við KFR í 1. flokki og
ÍR við Menntaskólann að Laug-
arvatni í 1. flokki.
Togaramaður talar
„Mann vantar á togara“ Þessi
r.uglýsing glymuir orðið sem fast
ur liður í dagsikrá útvarpsins nú
til dags. En sú var tíðin að dæm
ið var öfugt og menn voru á
biðlista eftir plássi á togara, og
eru ekki nema nofckur ár síðan
það var. Það er daglegur við-
burður, að maður mætir þræl-
vönum togarasjómönnum í
landi, sem segjast vera hættir
á togara, því þeir hafi það betra
í landi, eða á bát. Þessi þróun
er vægast sagt mjög ískyggi-
leg, að jafn stórvirk atvinnu-
tæki og togarar skuli vera orð-
in hálfgerðar hornrekur í aug-
um manna, og það hefiur jafn-
vel heyrzt að leggja ætti tog-
araútgerð niður á íslandi. Ég
held að þeir menn sem þannig
tala séu vægast sagt að vega
aftan að þeim rr.önnuEn, sem
þessa atvinnu stunda enn þá, og
einnig þeirra er togara gera út.
Ég hef ekki misst trúna á þess-
um atvinnuvegi, enda er engin
ástæða til þess. Hitt er svo ann
að mál að við erum orðnir á
eftir hvað togarakosf okkar
snertir. Framtíðin er sfcuttogar-
ar, og ekki neitt annað, sem
geta sótt á fjarlæg mið allt árið
um kring, sem ekki er aðstaða
til á eldri gerðinni, söfcum
ólíkrar aðstæðu að vi-nna að
aflanum.
Hugsa heim
Bátaflotinn hefur verið endur
nýjaðucr, meira en nokkru sinni
fyrr. En þar fylgir böggull
sfcammrifi að allir þessir nýju
bátar eru byggðir með það fyrir
augurn að stunda síldveiðar, og
vonandi veiða þeir sem mest,
en það þarf bara að veiða meira
en eintóma síld. Við getum ekki
byggt afkomu heillar þjóðar á
þeim brellna fiski, og þess
vegna er það óhjákvæmilegt að
gera ráðstafanir gagnvart þeim
sem vilja veiða þorskinn og
karfann, en stórvirkustu veiði-
tækin á þeim veiðum eru og
verða togararnir.
1 upphafi þessarar greinar
minntist ég á hversu illa það
gengur að manna þessi skip.
Það er meira en það sé ein-
göngu aflabresti að kenna, þetta
starf er ekki nógu vel launað
miðað við mörg önnur störf
þjóðfélagsins. Menn verða að
hugleiða það að starfandi togara
sjómaður starfar fjarri heimili
sínu, konu og börnum flesta
daga ársins. Hann vinnur sína
12 tíma á sólarhring, jafnt helga
daga sem aðra. Þegar landverka
maðurinn sezt til borðs með
sinni fjölskyldu á sunnudögum
og öðrum hátíðisdögum, fer tog
arasjómaðurinn í sinn stakk og
hefur sína vinnu um borð í
sínu skipi ,og verður að láta
sér nægja að hugsa heim til
vina og ástvina.
Eiga allt gott skilið
Já, það er af sem óður var.
Nú flykkjast þeir ekki á togar-
ana — og gott er að heyra, að
enn eru einhverjir, sem ekki
hafa misst trúna á þennan at-
vinnuveg. Og það er líka rétt,
að erfitt er að byggja alla af-
komuna á togurum, eins og nú
háttar.
Og togarasjómaður minnist á
launin. Fæstir mundu sennilega
leggjast gegn því að laun togara
manna yrðu í samræmi við þá
fórn, sem þeir færa. Mér er
ekki kunnugt um kaup þeirra
og kjör, en ekki finnst mér ó-
líklegt að erfitt verði að verða
við öllum óskum togairamanna
á meðan þessi stórvirku veiði-
tæki hafa ebki fyrir kostnaði af
eigin raun og veit, að togara-
menn eiga allt gott skilið. En
það er bara með þetta eins og
síldveiðarnar. Þeir, sem aldrei
sjá síld, bera ekki allt of mikið
úr býtum.
Ætlar ekki að selja
S.l. sunnudag sagði ég frá því,
að Kristján Júlíusson hjá Land
helgisgæzlunni færi til Banda-
ríkjanna til að kenna þarlend-
um nýtízku aðferðir við síld-
veiðar. Kristján hringdi í gær
og sagði, að þarna hefði ég
gert sér slæman grikk. Enn
væri ekki endanlega gengið frá
því að hann færi, en ef úr yrði,
þá væri ebki fyrirhugað að
ferðin tæki meira en einn til
tvo mánuði.
Fólk hefði hins vegar fengið
þá hugmynd, að hann væri einn
þeirra sprenglærðu, sem væru að
flýja land í von um mikinn
gróða, og þess vegna hefði ekki
linnt símahringingum og fyrir-
spurnum um þaö hvort hann
væri búinn að selja húsið sitt,
hve mikið hann vildi fá fyrir
það — hvort hann væri búinn
að farga húsgögnunum, hvort
hann ætlaði að hafa þau með
sér o.s.frv.
Mér varð svarafátt, en sagði
þó, að ekki léki vafi á að Vel-
vakandi væri mikið lesinn. „Ja,
það er víst áreiðanlegt“, sagði
hann og bað mig að koma því
á framfæri, að hann ætlaði
ekki að selja neinum neitt —
og mundi heldur ekki kaupa
neitt fyrir neinn, þótt hann
skryppi utan.