Morgunblaðið - 01.03.1964, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ
Sumyudagur 1. marz 1964
l^enzABerti TeRRASÍsi^\
— Hættið, hættið! Það stendur í blaðinu að vcturinn verði
mildur.
— En hvað er orðið af Lester
sjálfum. Hvert fórstu með hann?
Hvernig gaztu flutt hann?
Eldurinn í vindlingnum hjá
Stephen glæddist er hann saug
að sér.
— Það var skakkt hjá þér, að
bíllinn væri þarna ekki, sagði
hann. Hann var á sínum stað
inni í skúrnum. Og skúrinn var
ekki læstur. Þegar þú varst far-
im, leitaði ég dálítið þarna í
kring, og sá, að það var hægt að
komast úr húsinu að bakdyrun-
um á skúrnum án þess að sjást
frá veginum, svo að ég bar hann
blátt áfram þangað út og kom
hoBum fyrir í bílnum.
— Áttu við, að hann sé þar
enn?
— Hafðu ekki hátt, sagði
Stephen hvasst. — Hvað held-
urð, að ég sé? Vitanlega er hann
þar ekki lengur.
— Hvað gerðirðu þá við
hann?_
— Ég fór aftur inn, þegar ég
hafði komið honum í bílinn og
hreinsaði þar til — guði sé lof
fyrir þetta hellugólf — og svo
ók ég burt með hann.
— En var þá ekki enn bjart?
Hver sem er hefði getað séð þig.
— Það var farið að skyggja.
Og það var sjálfsagt að leggja
það á hættu, finnst þér ekki?
— Og hvert fórstu með hann?
— Uppeftir fjallveginum.
Hún rýndi í ógreinilegt andlit
hans, furðu lostin. — Þú hlýtur
að vera brjálaður — kolbrjái-
aður, sagði hún. Lögreglan hefði
getað verið þar enn. Heyrðirðu
ekki þegar hún sagði, að lík Lest
ers hefði fundizt þar?
— Það var ekki um annan
stað að gera. Ef ég hefði farið
aðalveginn hefði ég hlotið að
hitta einhvern, sem þekkti bíl-
inn og hefði strax séð, að eig-
andinn var ekki við stýrið. En
ég var að minnsta kosti hepp-
inn. Lögreglan var farin.
— En hvar komstu honum
fyrir? Hvar er hann nú?
Aftur þögn.
— Ég er ekki búinn að ráða
það við mig, hvort ég eigi að
segja þér það.
Röddin var róleg, en eitthvað
í henni varð til þess, að Ruth
fékk hjartslátt.
— Og hversvegna ættirðu
ekki það?
— Það er bara ef þér skyldi
snögglega detta í hug að fara að
verða opinská við lögregluna.
Mér sýndist á andlitinu á þér
einhverntíma í eftirmiðdag, að
þú værir komin á fremsta hlut-
ann með það. Og ég vil ekki, að
það verði, að mér óvörum. Ég
hef lagt sjálfan mig á þitt vald,
finnst þér ekki? Og það án þess
að vita, hvað var að gerast.
— Ég er nú líka á þínu valdi,
sagði hún. En það var ekki fyrr
en nú, sem henni var þetta fylli-
lega ljóst. Hingað til hafði hún
hugsað sér Stephen sem banda-
mann sinn— mann, sem á undur
samlegan og ótrúlegan hátt hafði
komið henni til hjálpar. En n;
var hún alls ekki svo viss um,
að hann hefði hjálpað henni. —
Til hvers varstu eiginlega að
gera þetta, sem þú gerðir? spurði
hún. — Enginn neyddi þig til
þess eða bað þig einu sinni um
það. Þú komst þarna að og
fannst mig hjá Lester og hefðir
getað hringt í lögregluna án taf-
ar.
— Já, það hef ég alltaf verið
að segja sjálfum mér síðan, svar
aði hann.
— Jæja, þú getur enn gert
það, ef þig langar.
— Nei, það get ég einmitt
ekki.
— Það bannar þér það eng-
inn, sagði hún og var nú orðin
reið.
— Láttu ekki eins og bölvað-
ur asni, svaraði hann. — Ég er
nú orðið í súpunni, engu síður
en þú. En ég veit bara enn ekki,
hvað hefur verið að gerast. Svo
að ef þú veizt ekki, hvað orðið
er af Lester, verðum við álíka
ófróð bæði.
— Ég held ég viti, hvar hann
er, sagði hún. — Það eru þessir
auðu kofar þama skammt frá
gilinu. Hann er þar, er ekki svo?
Upphaf þessarar baráttu, sem
næstum mætti kalla neðanjarð-
arborgarstríð, má rekja alla leið
aftur til átjándu aldar, þegar
kósakkinn Pugashev efndi til
byltingar, sem stóð í sextán mán
uði, undir herópinu „Landrými
og frelsi“. Yoltaire, Diderot og
d’Alembert voru mjög lesnir í
Rússlandi á ríkisstjómarárum
Katrínar miklu (1762—1796), og
brátt kom út fyrsta byltingar-
bókin rússneska. Hún var samin
af aðalsmanni nokkrum, Alex-
ander Radischev, og hét „Ferð
frá Pétursborg til Moskvu“, og
var undir áhrifum frá ferðabók-
inni eftir Sterne. Þama var skrif
stofuvaldið og þrælahaldið gagn
rýnt, og krafizt endurbóta á hag
bænda. En Katrín var í engum
vandræðum með að snúast við
slíku sem þessu; Radishchev var
handtekinn og dæmdur til dauða
en að lokum sendur til Síberíu.
Honum tókst samt að komast
— Það er hugsanlegt. En
segðu mér nú, hvað bar raun-
verulega við, og svo getum við
athugað, hvað við gerum næst.
— Þú hefur enn ekki sagt
mér, hversvegna þú kallaðir ekiki
á lögregluna.
— Ja, ég gerði það bara ekki,
og það ætti að vera þér nóg.
— Hafðirðu enga ástæðu til
þess?
— Ef þú vilt hafa það svo, þá
hafði ég enga ástæðu.
— En þú hélzt nú samt, að
ég hefði drepið Lester. Og held-
ur enn. Þegar ég sagði þér, að
ég hefði gengið þarna inn rétt
aðeins á undan þér, og fundið
hann svona, þá trúðirðu mér
ekki. Og nú telur þú þig geta
fengið mig til að segja ailt ann-
að, með því að hræða mig. En
svona gerðist það nú, eins og
ég sagði, og ég breyti þeirri sögu
í engu. Meðan hún talaði, hafði
reiðin blossað svo upp í henni,
að hún var næstum farin að
halda, að það, sem hún hafði
sagt honum, væri allur sannleik-
urinn og hann hefði engan rétt
til að forvitnast um meira.
Framkoma hennar hafði tals-
verð áhrif á hann, því að eftir
að hafa hikað ofurlítið aftur,
svaraði hann; — Ég er ekkert
að reyna að hræða þig. Það var
aldrei ætlun mín. Og enda þótt
ég héldi þegar ég kom inn, að
heim, eftir andlát Katrínar, og
fékk atvinnu við að semja laga-
frumvörp fyrir stjórnina, en
framdi bráðlega sjálfsmorð í
þunglyndiskasti. En það voru
Napóleonsstyrjaldimar, sem
fyrst hleyptu verulegu fjöri í
hægri-byltingarmennina. Marg-
ir rússnesldr liðsforingjar, sem
ráku flótta franska hersins til
Parísar, urðu fyrir djúpum áhrif
um af öllu því marga, sem þeir
sáu í Frakklandi, og komu svo
aftur heim til Rússlands upp-
fullir af fyrirætlunum um afnám
þrælahalds og stofnunar lýð-
veldis. Desembermanna-uppþot-
ið 1825 var afleiðing af þessu,
og þegar það var bælt niður,
voru 121 samsærismannan ýmist
hengdir eða sendir til Síberíu.
Næstu tuttugu ár — ríkisstjórn-
arár Nikuiásar I — urðu 556
bændauppþot og frelsishreyfing
menntama-nnanna hófist fyrir
alvöru. U mmiðja öldina voru
þú hefðir drepið hann. . . Guð
minn góður, ef þú hefðir séð
andlitið á sjálfri þér! En það
hefur nú bara getað verið af
hræðslu, býst ég við. . . En þetta
með þessi fataskipti og svo lög-
regluna, sem kom með annan
dauðan Ballard á sínum snær-
um, gerði mér það ljóst, að þetta
mál er miklu flóknara en ég hélt
fyrstu mínútumar. En ég vil nú
samt sem áður vita, hvað þú
veizt meira um þetta.
— Ég veit ekkert meira en þú,
Stephen. Sannarlega ekki. Og
mér finnst eins og ég ætli að
verða brjáluð, ef ég get ekki
hugsað um þetta í næði og reynt
bæði Herzen og Bakunin farnir
að skrifa, í ruggum griðastað
sínum í Frakklandi. Herzen
heimtaði, að byltingarhreyfing-
in skyldi hætta að vera róman-
tísk, en snúast heldur að sósíal-
isma, guðleysi og persónufrelsd,
en Bakunin kom með anarkista-
kenningar sinar um afnám bæði
ríkis og kirkju.
Á söjtta og sjöunda áratugin-
um kom svo níhílisminn — orð-
ið var fundið upp af Turgenev
— trúin á afnám alls skipulegs
ríkisvalds, og honum fylgdi sú
kenning, að vegurinn fram á við
lægi ekki gegn um listir, heldur
vísindi — nú áttu vísindin að
verða undralyfið mikla. Á þess-
um árum gerðist það líka í fyrsta
sinn, að menntamennirnir
reyndu að komast í samband við
bændalýðinn. Narodnikhreyfing-
in var alrússneskt fyrirtæki —
að stiga niður til bændanna frek
að finna eitthvert samhengi 1
það.
— Ég held, að ég hafi fengið
nokkurt samhengi í það, sagði
Stephen, og ef ekki væri þessi
vafasama fjarverusönnun þín,
væri ég alveg reiðubúinn að
halda, að þú kæmir þarna hvergi
nærri. En ég þarf að fá betri
skýringu á þessari fjarveru.
Þetta kom Ruth algjörlega á
óvart. — Vafasama fjarveru-
sönnun? Hvað áttu við?
— Hversvegna gerðirðu það
— Þessa heimsókn þína tii
hennar Marguerite. Ég vissi
strax, að hún var eitthvað grun-
samleg, en ég hélt, að þetta væri
ar en að hefja þá upp á við.
Narodnikarnir trúðu því, að bylt
ingin mundi byggjast á verka-
lýðnum í landinu, að meðfæddur
kommúnismi þeirra myndi
skapa nýtt ríki á löglegan hátt.
Upp frá þessari byrjun óx svo
annar hinna miklu vinstriflokka
— Sósíalbyltingamennirnir.
En samtímis þróaðist fram-
kvæmdartækni byltingarinnar,
hryðjuverkastarfsemi, leynisell-
ur og neðanjarðarsamgöngur,
Ný manntegund var sköpuð: at«
vinnu-byltingarmaðurinn, mað«
ur sem skoðaði sjálfan sig sem
fórn, ef á þyrfti að halda, mað-
ur sem fylgdi foringjanum og
flokkslínunni í blindni, og
rnundi, ef þurfta þætti, ljúga,
svíkja og myrða, til þess að ná
tilgangi sínum. Hann haíði
hvorki til að bera föðurlandsást
né meðaumkun, hans eina
átrúnaðargoð var byltingin sjálf,
og þar var hann ofsatrúarmaður,
Þessi kenning var fyrst sett fram
af Serge Nechaev, en síðar end-
urbætt af Peter Tkachev, og
gerði miklar kröfur til þjóðar-
sálar Rússa. Tkachev er í raun-
inni undanfari Lenins, því að
hann sá í anda kommúndstaríki
með útópisku skipulagi skapað
af litlum hópi þessara ofur-
menna. En það var samt Turg-
enev, sem orðaði bezt þessa
ástríðu Rússa til öfga, fullkom-
leika og píslarvættis, eins og sjá
má af eftirfarandi kafla:
„Þú„ sem vilt stíga yfir þenn-
an þröskuld, veistu hvað þin
bíður?“
„Ég veit það“, svaraði stúlk-
an.
„Kuldi, hungur, viðbjóður, að-
hlátur, fyrirlitning, skammir,
fangeisi, sjúkdómar og dauði“.
„Ég veit það, ég er reiðubúin,
og skal þola öll höggin".
„Ekki af hendi óvina einna,
heldur líka frá skyldmennum og
vinum?“.
„Já, jafnvel frá þeim. . . .“
„Ertu reiðubúin að fremja
glæp?“
JTJMBÖ og SPORI
r
Teikncui; FRED HARMAN
„Hermenn — takið fangana og
farið með þá til aðalbsekistöðvanna,“
skipaði herforinginn, „Okkur vantar
nú reyndar ennþá einn þeirra“ sagði
ráðgjafinn, „en fyrst við erum búnir
að ná þessum tveim verður hins
þriðja áreiðanlega ekki langt að bíða
Maurahermennimir skriðu undir
Jumbo og Mökk og lyftu þeim upp
um lengur
Og svo var haldið af stað, eihs
hratt og Mökkur fór áður á undan
Jumbo, yfir holt og hæðir. „Mig
syfjar meir og meir“ tautaði Jumbo.
„Ég get varla haldið augunum opn-
hvar skyldi Spori
vera?“
Já, hvar var Spori? Jú, hann hafði
villzt í skóginum og var a] /eg í
öngum sínum. En ekki þorði hann að
hrópa á hjálp, því hann var svo
hræddur um að indíánaxnir fyndu
hann þá fyrstir.