Morgunblaðið - 21.06.1964, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ
I
17
Sunnudagur 21. Jðní 1W4
330 stíulentar
STÚDENTSPRÓFUM er nú lok-
ið og útskrifuðust alU 330 stúd,-
entar. Úr Menntaskólanum í
Reykjavík 211, Menntaskólanum
á Akureyri 73, Menntaskólan-
um á Laugarvatni 21 og Verzlun
arskólanum 25. Engin rödd heyrð
'ist nú um, að þessi fjöldi sé of
mikill. Þvert á móti hefur Kenn
araskólanum nýlega verið veitt-
ur réttur til að útskrifa stúdenta
og háværar raddir eru um, að
skólum á Vesturlandi og Austur-
landi veði veittur samskonar rétt
ur. Hvað sem um það verður, þá
er vist, að aukin menntun æsku
manna er í samræmi við straum
tímans.
Fiestir gera sér nú orðið grein
fyrir, að bætt lífskjör eru að
mestu háð framförum í tækni
og vísindum. Einhvers staðar var
t.d. sagt frá því ekki alls fyrir
löngu, að eftir seinni styrjöld-
ina hefðu komið á markað í
Bandaríkjunum 5000 vörutegund
ir sem ekki voru áður til. í>essi
fjölbreytta framleiðsla er að
langmestu leyti að þakka hag-
nýtingu þekkingar, sem annað
hvort er ný eða var ekki áður
notuð á sama veg. Vafaiaust et
þarna um misjafnlega nytsama
hluti að ræða, en möguleikinn til
meira úrvals hlýtur þó að verða
til góðs.
Stúdentsmenntun tekur of lang
an tíma til þess að vera hagkvæm
asti undirbúningur undir ýmis-
legt tækninám, en aldrei getur
hún samt skaðað, enda er auðsætt
að aukin eftirsókn í stærðfræði-
deild miðast að nokkru við tækni
nánt síðar.
*
Þegar takmarka
átti stúdenta-
* Við slit Menntaskólans í
Reykjavík var rifjað upp, að fyr
ir 40 árum voru 41 stúdentar út-
skrifaðir þaðan, en þá var hann
eini stúdentaskólinn í landinu.
Árið 1927 hafði stúdentum fjölg
að svo, að þeir voru orðnir 51.
Nokkuð vantar á, að landsmenn
séu nú tvöfalt fleiri en þeir voru
þá. Miðað við fólksfjölda er
stúdentafjölgunin þess vegna
rösklega þreföld. Samt ofbýður
nú engum eins og þegar er sagt.
Árið 1927 þótti stúdentafjöldinn
aftur á móti svo ískyggilegur, að
um áramótin 1927—28 samþykkti
almennur kennarafundur í Há-
•kólanum eftirfarandi tillögur:
1) Að stofna sérstakan gagn-
fræðaskóla í Reykjavík og
skyldi Menntaskólanum samtim-
is breytt í samfeldan lærðan
skóla.
2) Að takmarka svo aðgang að
embættadeildum Háskólans að
ekki fái fléiri aðgang en „þarfir
þjóðfélagsins leyfa“.
3) Að stofna verzlunardeild og
kennaranámskeið við Háskólann,
þannig að próf frá kennaradeild
veiti aðgang að kennslu og for-
stöðu fyrir barnaskólum og al-
þýðuskólum.
4) Að háskólaráðið undirbúi
lög um þetta undir þingið.
í framhaldi þessa samþykkti
háskólaráð hinn 27. janúar 1928
með þremur atkvæðum gegn
tveimur svohljóðandi breytingu
* 17. gr. háskólalaganna:
„Verði aðsókn stúdenta að ein-
hverri deild svo mikil, að til
vandræða horfi að dómi deildar
innar og háskólaráðs, getur há-
skólaráðið í samráði við deild-
ina ákveðið, hve mörgum stúd-
entum skuli veitt viðtaka það ár
•g með hvaða hætti“.
„Fullnægt kröf-
um þjóðfélagsins“
1 Áður höfðu forsetar í hverri
<eild Háskólans tekið sér fyrir
hendur a4 reikna út, hversu
marga nemendur hver deild há-
•kólans þyrfti að hafa til þess að
„fullnægt kröfum þjóðfé-
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugard. 20. júní
lagsins" og varð niðurstaðan
þessi:
í guðfræðideild 4 á ári eða 16 alls
- læknadeild 4 ----------20 —
- lagadeild 3------------15 —
- ísl. fræðum 1 þriðja
hvert ár — 2 —
Samtals 12 á ári eða 53 alls
Haustið 1927 höfðu verið inn-
ritaðir:
í guðfræðideild 4 og þá alls
í deildinni 29 nemendur.
í læknadeild 13 og þá alls
í deildinni 64 nemendur.
í lagadeild 12 og þá alls
í deildinni 41 nemandi.
I íslenzkum fræðum 5 og þá alls
í deildinni 12 nemendur.
í heimspeki 4 og þá alls
í deildinni 4 nemendur.
Innritaðir 38 en alls í háskólan-
um 150 nemendur.
Með þessu var talið sýnt, að í
háskólanum hefðu haustið 1927
verið allt að því þrisvar sinnum
fleiri nemendur en „þörf þjóðfé-
lagsins krefur og í raun og réttri
ættu þar að vera, á meðan hann
hefir ekki fleiri námsgreinar eða
fjölþættara nám upp á að bjóða
en nú“.
„Tælt menn til
að leggja á lær-
dómsbrautina
Ekki vantaði svo sem ná-
kvæmni útreikninganna, enda
var á það bent, að þeir nemend-
ur sem í læknadeild voru
myndu „nægja landinu í 16 ár,
þótt enginn nýr nemandi bættist
við“. Og með nemendum þeim
sem voru í lagadeild „mætti því
nær tvískipa í öll sýslumanns- og
bæjarfógetaembætti landsins“.
Nefnd, sem athugað hafði mál-
ið, gerði sér einnig nokkra grein
fyrir „orsökum stúdentaviðkom-
unrjar og telur þá orsök helzta,
hversu hin nýja skólaskipun frá
1904 og 1907 hafi gert mönnum
auðvelt og jafnvel tælt menn til
að leggja inrí á lærdómsbraut-
ina“. Raunar er þessu bætt við:
„Nú þótti nefndinni það ekki
aðfinnsluvert í sjálfu sér, þótt
menn vildu verða stúdentar; hitt
þótti henni varhugaverðara,
hversu aðstreymið að háskólan-
um og þó einkum að embætta-
deildum hans jókst ár frá ári“.
Hér var talinn „sýnilegur voði
& ferðum fyrir nemendurna
sjálfa, sá, að þeir um fjölmörg
ár fái lítið eða ekkert að gera að
ifloknu prófi.' Vérður því á éin
hvern hátt að reyna að draga úr
aðsókninni að embættadeildun-
um, ekki einungis þjóðfélagsins,
heldur nemenda sjálfra vegna".
Sem betur fer fóru allar þessar
ráðagerðir út um þú.fur. Þær
reyndust frumhlaup eitt. Stúd-
entar efndu til svo magnaðra
mótmæla, að hinir ágætu læri-
feður, .allt hinir mætustu menn,
urðu að láta af sinni föðurlegu
forsjá. Ber þó ekki á öðru en
að þjóðin hafi staðið af sér þann
voða, sem þeir þóttust sjá fyrir.
900 í Itáskólanum
Tii samanburðar við útreikn-
ingana frá 1927 er fróðlegt að at
huga, að sl. haust var þessi fjöldi
nemenda í háskólanum:
Guðfræðideild 28.
Læknisfræði 150.
Tannlækningum 50.
Lyfjafræði 23.
Lögfræði 145.
Viðskiptafræði 112.
Heimspekideild 347.
(Þar af í norrænum fræðum
54).
Verkfræði 45.
Samtals 900 stúdentar.
Á það ber að líta, að náms-
greinum hefur fjölgað með svip
uðum hætti og tillögumennirnir
árið 1927 töldu rétt, að gert yrði
þó það yrði ekki fyrr en smám
saman, miklu síður og í ríkari
mæli. Engu að síður sézt glögg-
lega af þessum samanburði,
hversu vandgert er, jafnvel fyrir
víðsýna, gáfaða og stórlærða
menn að gera áætlanir langt fram
í tímann, enda þótt þeir ger-
þekki allar aðstæður. Áætlunar-
búskapur er erfiðari en tals-
menn hans vilja oft vera láta.
Það eru fleiri en Framsóknar-
þingmaðurinn, er spáði því að
háskólahúsið mundi eklci verða
fullnotað fyrr en eftir mörg
hundruð ár, sem hafa átt erfitt
með að gera sér grein fyrir hinni
öru þróun í þjóðfélagi okkar.
Skople^
heimsókn
Alltaf finnast samt einhverjir,
sem telja sig sjálfkjörna til að
hafa vit fyrir öðrum. Siðasta
og skoplegasta dæmi þessa er
framhleypni tveggja manna, sem
annar er og hinn var áður þing-
maður fyrir kommúnista. Þeir
tóku sig til og áetluðu sjálfir að
stöðva sjónvarpið á Kefiavikur-
flugvelli hinn 17. júní. Skiljan-
legt er, að menn hafi ólíkar skoð
anir á sjónvarpi, bæði í heild og
hvórt það skuli léyft á Keflavík
urflugveili. Slíkan skoðanaágrein
ing ber sízt að átelja. En löglegir
íslenzkir aðilar hafa leyfi þetta
sjónvarp. Ef menn vilja fá þeirri
ákvörðun hnekkt, ber að vinna
að því eftir löglegum leiðum t.d.
fá um það samþykkt á Alþingi.
Meðan hún fæst ekki, þá er það
vitni brosleg's sjálfsrembings af
einstökum mönnum, að taka sér
í hendur það vald, sem ríkisstjórn
og Alþingi er ætlað. Uppnám
þeirra kumpána í sjónvarpsstöð-
inni verður að skoða sem hver
önnur skrípalæti. En sjálf mála-
leitan þeirra til sendiherra
Bandaríkjanna og yfirmanna á
fiugvellinum er í eðli sínu til-
raun til þess að fá þessa aðila
til þess að haga skiftum sínum
við íslendinga með öðrum hætti
en réttir umboðsmenn þjóðarinn
ar hafa samþykkt og þar með
blanda sér í íslenzk deilumál. Af
leiðing þessa tiltækis hefði því
getað orðið þveröfug við það,
sem þessir oflátungar láta sem
fyrir sér vaki.
Skoplegast er þó, að þetta uppi
stand skuli gert einmitt þann
dag, sem minnstar líkur eru til,
að íslenzkur almenningur horfi
á sjónvarpið, vegna þess að hug-
ur allflestra er þá við annað
bundinn. Annars sker sívaxandi
fjöldi þeirra, sem verja fé til sjón
varpskaupa, bezt úr um það, að
menn vilja ekki una neinni for-
sjá annarra um það hvað þeir
megi hafa fyrir augum. Allur
þorri manna telur sig hafa nægt
vit til að velja eða hafna fyrir
sig og sína.
Mús í spennistöð
Þessi ástríða til að hafa vit
fyrir öðrum — sannfæring um,
að þeir fari sér að voða ef ekki
eru tekin ráðin af þeim —
lýsir sér átakanlega í Þjóðvilj-
anum föstudaginn 19. júní.
Þar segir:
„Klukkan nákvæmlega átján á
þjóðhátíðardaginn hurfu þrjátíu
þúsund af þjóðinni á vit dáta-
sjónvarþsins samkvæmt hagfræði
legum möguleikum þessa stund
ina. Sex þúsund íslenzk heimili
í höfuðborginni og nágrannakaup
stöðum hafa nú íengið sjónvarps
tæki og meðalfjölskylda á ís-
landi telur fimm menn.
Sjónvarpsstengur þjóta upp
hraðar en fíflar í túni þessa daga
og skógurinn þéttist dag frá degi
og' vísar í sömu átt.
Sem sagt hagræddu sér þrjá-
tíu þúsund fslendingar fyrir
framan sjónvarpsskerminn og
hurfu í andanum véstur um haf
og gleymdu þjóðhátíðardeginuta
um stund“.
Það er sem sé ekki verið að
efa, að „hinn hagfræðilegi mögu
leiki“ sé nýttur til ítrustu hlítar
hverja einustu gtund. Gegn þess
um ósköpum á sjálfan þjóðhátíð
ardaginn voru góð ráð dýr. Þess
vegna héldu alþingismennirnic
tveir, sá fyrrverandi og núver-
andi, suður á völl. Þá frægðar
sögu rekur Þjóðviljinn síðan og
er ekki um að villast, að líkast á
að hafa verið og þegar Þór fór
forðum í austurveg til að berja
á jötnum. Einhvern veginn minn
ir allt þetta tilstand nútímamenn
þó frekar á það, þegar mús
smaug inn í spennistöð rafmagns
veitunnar fyrir nokkrum árum.
Straumurinn rofnaði um stund
en komst á aftur jafnskjótt og
músin hafði verið fjarlægð.
Viteðastrit
í þýzku blaði er sagt frá því,
að vísindamenn þar í landi hafi
nýlega lýst áhrifum þreytu
kost. Tilraumr hafa synt, að
menn sem æfa sig einungis þrjá
tima á dag með löngum hvíldum
á milli við að læra handiðn eða
verk, fiá á sex vikum jafn miki-
um árangri og byrjandi, sem
vinnur að þessu látlaust átta tíma
á dag í níu mánuði. Skýringin er
sú, að maður má ekki verða
þreyttur á meðan hann er að
læra. Hin rétta hreyfing eða
tækni þarf að æfast, þangað til
hú,n er gerð svo að segja fyrir-
hafnarlaust, líkast og í svefni
væri, ef svo má segja. Ef byrj-
andinn aftur á móti verður
þreyttur, þá fer erfiði og tími í
að yfirvinna þreytuna og áreynsl
an fer til einskis í stað þess að
æfa hitt, sem að gagni mátti
koma. Vísindamaðurinn, sem
þetta útskýrði, svaraði því að-
spurður, að sama lögmál gilti um
nám í skólum. Of mikil hvíldar-
laus iðni næði ekki tilgangl
heldur hefði oft þveröfug
áhrif. Þessi niðurstaða er
talin í samræmi við það,
sem þegar áður sé sannað,
að afköst aukist við hæfilega
hvíld og stytting vinnutíma í
stað látlausrar vinnu. Að sjálf-
sögðu eru hér viss mörk, ólik eft
ir því að hverju er unnið. En
allt ber að sama brunni. Hinn
iangi vinnudagur, sem nú tíðkast
í mörgum störfum hér á landi,
eykur ekki afköstin tii lengdar
heldur dregur úr þeim.
Hættan af þreyto
Hið þýzka blað leggur áherzlu
á, að menn dragi réttar álykt-
anir af þessum vísindalegu stað-
reyndum. Áður fyrri hafi það
e.t.v. ekki komið að beinni sök
þótt menn yrðu t.d. þreyttir af að
moka með skóflu. Nú sé tækni
orðin svo flókin í mörgum grein
um, að einungis óþreyttir metm
geti beitt henni án þess að hætta
stafi af. Þreytan geti bæði tafið
verkið og leitt til þess að áhöldl
séu skemmd með ófyrirsjáanlegu
tjóni. Svipuðu máli gegni um æf
ingar íþróttamanna. Þær megi
ekki vera of langvarandi. Þá geti
af þeim stafað skemmd á vöðvum
og almennt heilsutjón.
Vinnufriðarsamningarnir sem
gerðir voru fyrr í þessum mán-
uði eru ekki sizt ánægjulegir
vegna þess, að gerð er markviss
tilraun til að færa vinnutím*
verkamanna í skaplegra horf en
á hefur komizt að undanförnu.
Þjóðviljinn segir raunar, að
þarna sé alltof skammt gengcð,
og sú breyting, sem nú hefur
náðzt, lítils virði. En upphafið ar
til alls fyrst. Hingað til hefur í
framkvæmd verið stefnt að leng
ingu vinnutímans. Fyrst ar að
snúa af þeirri braut, síðan smám
saman að koma betra lagi á. Það
er ekki unnt í einni svipan og
verður heldur ekki gert með orða
skvaldri einu. Raunhæfar að-
gerðir eru það, sem að gagni
kemur, hér sem ella.
Það er vegna þess, að með
vinnufriðarsamningunúm er íagt
inn á nýjar og hagkvæmari leið
ir en horfið frá hinni ófrjóu cog-
streitu, sem þeir vekja jafu-ein-
Idregna almenna ánægju og raun
ber vitni.