Morgunblaðið - 15.07.1964, Blaðsíða 11

jvJiQvíkudagur 15. júli 1964
MORGU N BLAÐIÐ
11
Vii rætur Búlandstinds
í> A Ð er haft eftir hinum
fræga enska vakningapredik-
ara, Charles Spurgeon (1834-
92) að næst Heilögum Anda sé
gott loft nauðsynlegt í kirkj-
unni. Ef ætti að yfirfæra þetta
á íslenzka byggð-þorpið-húsin,
sem standa kringum iitlu fall-
egu þorpskirkjuna þá mætti
sjálfsagt segja: Næst holium
félagsanda er vatn — nóg
vatn — gott vatn, það nauðsyn
legasta hverju plássi. Er þa3
ekki svona um alla heims*
byggðina? Hvað er brýnni
nauðsyn fyrir lífsins viður-
haids heldur en vatnið — ailt-
af og alisstaðar — frá sopan-
um, sem rennt er upp á kaffi
könnuna í eidhúskróknum á
■köldum vetrarmorgni — til sí-
rennslisins i vaskahúsunum á
stórþvottadögum — frá fáum,
tærum .dropum í skírnarlaug-
inni til fossandans í frystihús-
inu. Hvenær og hvar er hægt
án vatnsins að vera? I>ví þorpi
getur ekki vegnað vei, hvers
íbúar verða að líta hvern ann-
an óþvegnir á björtum sumar-
morgnum.
Og það þarf vitanlega' ekki
að taka svona djúpt í árinni
minna má nú gagn gera —
í>að fundu íbúarnir á Djúpa-
vogi — failega þorpinu á nes-
tánni vestan vig Berufjörð,
sem allir þekkja annað hvort
af eigin sjón, eða myndum,
þ^tt það væri ekki nema_
vegna Búlandstindar, eins feg
ursta og sérkennilegasta fjalls
á landi hér. Og enginn mun
gieyma, sem séð hefur.
Vatnið á Djúpavogi —
neyzluvatnið — var bæði ó-
nógt og ógott. Því var bafizt
handa strax og þorpinu óx
fiskur um hrygg og farið að
huga að þvi hversu úr mætti
bæta. Og nú er í framkvæmd
á Djúpavogi vatnsveita, sem er
bæði mikið mannvirki og dýrt
og vissulega eitt mesta holl-
ustu- og menningarmál þess
byggðarlags. Vatnið er sótt 8
km. leið upp í Búlaiidsdal —
handan yfir Búlandsá þar sem
eru tærar uppsprettulindir —
vatnsból — bæði gott og ör-
uggt. Framkvæmd þessa verks
var hafin í fyrrasumar og þá
lökið að leggja 5 km. af leiðsl-
unni, sem eru 6 tm. víðar as-
bestpípur. En lögnin er tor-
sótt, því að víða þarf að
sprengja hana niður gegnum
klettabrikur og klapparhjalla.
Skurðgrafa var keypt til að
grafa skurðinn þar sem henni
varð við komið.
Er þessu mikla nauðsynja-
verki nú svo langt komið, að
farið er ag hilla undir það að
þorpsibúar geti lósnað við
brunna sína og fengið hið
tæra uppsprettuvatn ofan úr
Búiandsdal til allrar sinnar
neyzlu. Það verður fagnaðar-
dagur í fallega þorpinu á nes
inu við Berufjörð.
Þótt Djúpivogur sé ekki
stór staður í augum okkar nú
á dögum, ber þess að minnast
að fyrir eina tið var þetta eini
verzlunarstaðurinn — eini
kaupstaðurinn — milii Eyrar
bakka og Reyðarfjarðar. Hing
að voru sótt viðskipti alla leið
utan af Síðú. Mikið hafa það
vérið þreyttir hestsfætur, sem
gengu undir böggum alla
þessa óraleið. Það er í raun
og veru undur, að þeir skyidu
nokkurntíma komast fram og
til baka, þegar okkur finnst
ferðin ganga seint, þótt bíllinn
þjóti áfram með 50-100 km. á
kist. Svona er hraðinn ólíkur
hiutur eftir því hvag miðað er
við. — Og úr því að Jarið er að
tala um samgöngur — landveg
inn til þessa staðar þá er sann-
arlega ekki úr vegi að setja
'hér fram þessa spurningu:
Hvenær verður gert bílfært
yfir Skeiðarársand og Breiða-
merkursand og þar með kring
um land? Það er brennandi
spurning ibúanna á Suð-aust-
urlandi raunar í öllum Aust-
firðingafjórðungi — já allra
íslendinga. Verður ísland ekki
annag og stærra í augum okk-
ar þegar hægt verður að aka
eftir byggðum umhverfis há-
lendið. En það er bezt að láta
þessum samgöngumálahug-
leiðingum iokið í bili. Þær má
iðka hvar sem er.
Þegar maður er staddur hér
á Djúpavogi er bezt að nota
tækifærið og líta sér nær.
— ooOoo —
Allt bæjarstæði þesa gamla
verzlunaistaðar er sundur-
skorið af grjótkömbum og
klettahryggjum og milli
þeirra liggja langar skjólrík-
ar lautir og þar vex grasið
þétt og stinnt á hörðu valJ-
lendinu. En úti við ströndina
hjalar iognaldan við bláar
hleinar og gjálfrar við eyjar
óg sker. Það eru komnar götur
í þorpið, eins og vera ber, þvi
að þetta er orðið yfir 300
manna pláss. Við þær standa
falleg hús í nýjúm stíl með
stórum gluggum, flötum og
hallandi þökum. Það hétu áð-
ur skúrar og þóttu þá ekki fin.
Að baki þesara. nýju, björtu
húsa eru gömlu húsin, lítil og
feimin — það er eins og þau
þori ekki að sýna sig við göt-
una. Þau minna á aldrað fólk,
sem hefur dregið sig i hlé og
er hætt að sækja samkomur
og mannamót nema kosningar.
En sum af gömlu húsunum
eru svo öldruð og éiga svo
langa og göfuga fortið, að þau
minna á aðalsætt í útlandinu,
enda eru þau hingað komin
frá framandi þjóð, sem byggði
þau til að græða á viðskiptum
við fslendinga. Hér ber að
nefna Löngubúð, sem stendur
niðri við sjó og nú vitanlega
komin í eigu Kaupfélagsins
fyrir löngu, búið að forskala
hana að Utan, en héldur að
öðru leyti sínu upprúnalega
formi og stil. Og þegar inn er
komið, er eins og maður sé
stiginn áratugi — jafnvel ald-
ir aftur í tímann er maður
virðir fyrir sér svera bjálka
og elliblakkar þiljúr. Allt er
það ófúið og stæðilegt enn í
dag. Hér hefur verið byggt
eftir reglunni: Það skal vel
vanda o.s.frv. Uppi á lofti, úti
undir súð, er ein sú mesta
kista sem augum verður litin.
Kornbyrða frá gamalli tíð?
Trúlega. En sagnir eru til um
það ,að þegar kaupmaðurinn
sigldi á haustin, læsti hann
niður í kistu þesari búðarinn-
ar dýrasta vaming, svo að
hann væri tryggilega forvarð-
ur til næsta vors. En nú þarf
engar slíkar varúðarráðstafan
ir, því að hér á staðnum dvel-
ur kaupfélagsstjórinn árið um
kring. Og nú er kistan mikla
vara-geymsla fyrir venjuleg-
an búðarvarning.
Austan við Löngubúð er
önnur bygging, einnig forn að
stofni til, þótt nú sé hún næsta
nýtízkuleg útlits, enda er hér
nú til húsa ein af yngstu stofn
unum staðarins: Mjólkursam-
lagið — Þetta hús hét áður Sí
beria og segir það sina sögu.
Það var bjálkahús. Nú hefur
verið byggt bæði ofan á það og
austan vig það, enda var það
nauðsynlegt til þess að það
Kirkjan á Djúpavogi. Aður fyrr var kirkja á. Hálsi í Hamars-
firði. Sú kirkja fauk í miklu ofviðri miðvikud. 7. marz 1892.
Þá var ákveðið að endurbyggja ekki kirkjuna þar, heldur
flytja hana í þéttbýlið á Djúpavogi. Var hún tekin í notkun
næsta ár. Kirkjan er litið en íailegt hús og vel við haldið. Hún
befur nýlega fengið gagngerða endurbót. Var þá byggður við
hana kór og forkirkja.
höndum útlendinga og það
var bara draumur landsins að
hér byggi stjórnfrjáls þjóð
með verzlun eigin búða.
Eins og gefur að skilja, er
útvegurinn undirstaðan í at-
vinnulifinu í þessu þorpi eins
og annars staðar við sjávarsið-
una. Er þar skipakostur all-
góður og munar þar mestu
Frá. Djúpavogi. Húsið með kvistinum fremst á myndinni er
íbúðarhús prestsins. Prestssetur hefur verið á Djúpavogi sið-
an 1905, er sr. Jón Finnson fluttizt þan,gað frá Hofi i Álfta-
firði. Vinstra megin við prestshúsið er hig nýja, glæsilega lækn
issetur, mikil bygging og glæsileg, sem blasir við sól og sunn-
angolu. — Litla húsið yzt til vinstri er gamla prestshúsið —
Hraun — Það var byggt af sr. Jóni Finnssyni. Sr. Jakob sonur
hans kennir sig sem rithöfundur oft við þetta gamla hús
bernskustöðvanna.
Borg á Djúpavogl. Þetta hús sunnan undir háu klettabrikinni
heitir Borg. Það er eitt af efstu húsunum í þorpinu og ber nafn
ið með rentu, því að þar býr „borgarstjóri" staðarins, Kjartan
Karlsson, sem bæði er oddviti og hreppstjóri þeirra Djúpavogs
búa — En þetta gamla, þekkilega hús verður samt ekki „borg
arstjórasetur“ til lengdar. Nú er oddvitinn að byggja sér nýtt
hús neðar i kauptúninu.
þénaði -til síns brúks. Pasfor
loci, Sr. Trausti Pétursson
fylgir mér inn í þetta hús.
Hann minnir fastlega, að þar
sé skorið á loftbita einn mik-
inn elzta ártal sem hér er
skráð. Við komum inn i vinnu
sal Mjólkursamlagsins. Ung
og falleg stúlka í hvítum serk,
með skósíða gúmmísvuntu
gengur hér um og sýslar bú-
konulega með skyr og smjör
og lætur sig komu gestanna
engu skipta.
Og við skyggnumst upp til
loftsins.
Og sjá.
Hér liggur biti mikill yfir
þvert hús. Hann er mjólkur-
hvítur eins og öll innrétting
salarins — en þegar nánar er
að gætt sézt að á honum eru
útskornir stafir og þar stend-
ur:
Peter Niels Enterslöw 1795
Ekki eru nú neinar sagnir
um það hver þessi herramað-
ur var — sjálfsagt einhver
starfsmaður Örum og Wulf,
sem hafði keypt verzlunina á
Djúpavogi þegar einokuninni
létti.
Það er þeim til sóma, sem
gengið hafa frá endurbygg-
ingu þessa húss, að láta þenn-
an mikla bita með þessari
gömlu áletrun í friði á sinum
stað. Það minnir á gamla tim
ann þegar verzlunin var í
um „tindana" báða, Mánatind
og Sunnutind, sem eru glæsi-
leg skip og fengsæl.
En sú var tiðin, að hann var
ekki beisinn bátakosturinn í
þessu plássi. Sumarið 1794 —
árið áður en herra Peter Ni-
els Enterslöw skar nafnið sitt
i bitann í Síberíu — þá var
það einn dag, þegar þoka og
súld huldi Búlandstind, að
ferðamann bar að garði i Beru
f jarðarkauptúni. Það var
Sveinn Pálsson, á einni af reis
um sinum til að skoða landið
og náttúru þess. í sambandi
við komu sina á Djúpavog
segir hann á þessa leið:
„í vor, sem leið, var ágæt-
ur þorskafli í og út af Beru
firði, svo að slíks höfðu ekki
verig dæmi í mörg ár.
Tveggja manna för gátu afl-
að 400-590 þorska af meðal-
stærð á dag, og sumir fengu
jafnvel á vorvertíðinni allt
að þvi 1000 til hlutar og kal]
ast það lestarhlutur .... En
. gallinn var sá, að menn áttu
varla nokkurn nýtilegan bát
vegna aflatregðu að undan-
förnu, og notaðist því eigi að
mokaflanum sem skyldi.“
Já, þetta er hin átakanlega
staðreynd sögunnar. Svona var
þag i gamla daga, þegar þjóð-
in bjó „bjargarlaus við frægu
fiskisviðin". Við trúum því
tæplega að þettá hafi verið
svona, því að við lifum á svo
miklum uppgangstimum —
timum almennrar velmegunn-
ar, góðra atvinnutækja, mikill
ar'framtakssemi Þetta sjáum
við einnig hér— á Djúpavogi
í dag. Hér er verið að vinna
við að stækka síldarplanið,
búa sig undir að taka á móti
silfri hafsins og leggja það í
sjóð framtíðarinnar.
G. Br.
Guðmunrfur
Olaísson
íyrrverandi póstur
Kveðja frá Stinu, Báru
0« Svavari.
F. 15. júli 1878. D. 11. apríl 1964.
AHar viðjar vorið leysir
vonir glæðir andi nýr
veiku lifi vaggar harpa
vetrardrungi burtu flýr.
Sólin ljómar, laufin titra
lifna fögur blóm á grund
allt það hruma endurfæðist
eftir langan vetrarblund.
Það er jrfitt iðjumanni
er hans þrek og kraftur dvín
líkamsfjötrur.i bíða bundin
björt er vorsins fegurð skín.
Þá er sætt að svifa héðan
sigra elli og dauðans böl
endurfæðast æðra lifi
alveg laus við sorg og kvöl.
Minning þin mun lengi lifa
ljúf sem dýrðleg guðaveig
margt við eigum þér að þakka
þennan bindum ljóðasveig.
Við landamæri lífs og dauða
leiðir okkar skilja um stund,
allt það liðna þér við þökkum
þín við minnumst klökk í lund.
N. N.