Morgunblaðið - 22.09.1964, Blaðsíða 19

r
Þriðjudagur 22. sept. 1964
MORCUNBLADID
19
☆
miitiiiiiiiiiiimiimiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiimiiiiiiiiiiiiiimi
E=
Reykjutn, Mosfellssveit,
= 18. sept
ff NÝLEG-A tók fólik úr Lága-
H fellssókn sig til og brá sér til
3 Viðeyjar til messugerðar í
= hinni 190 ára gömlu kirkju
= Skúla fógeta. Forystu um mál
j§ ið hafði kirkjukór Lágafells-
g sóknar og séra Bjarni Sigurðs
3 son á Mosfelli. Björgunarbát-
= ur Slysavarnafélagsins, Gísli
= J. Johnsen, var fenginn til
H að flytja fólkið frá bryggju í
H Gufunesi, en síðan var lent
3 við sandinn austan við svo-
S kallað Þórsnes og var fólkið
= selflutt í land á jullu, sem var
= höfð meðferðis. Gísli J. John-
S sen fór fjórar eða fimm ferð-
§j ir með um 130 manns, sem
3 tóku þátt í förinni. Er þeir
= síðustu komu frá skipsfjöl var
= prestur sjálfur skrýddur á
= kirkjutröppunum meðal sókn
= arbarna sinna.
Kirkjan fylltist alveg og
§j stóð margt manna úti fyrir.
Messað í Viðeyjarkirkju
Rikti sérstök stemmning á
þessum forn'frEega stað og
mæltist séra Bjarna einkar
vel. Hljóðfæri kirkjunnar var
ekki í lagi, svo að allur söngur
fór fram án þess, svo sem hér
tíðkaðist áður fyrr, og þótti
það vel takast.
Að lokinni messu notuðu
margir tímann til að skoða
sögustaðinn og er hörmulegt
til þess að vita, hve skemmd
arvargar hafa misþyrmt Við-
eyjarstofu. Þeirri villimensku
verður vart með orðum lýst,
en þó ber að geta þess, að
guðshúsinu hefur verið þyrmt.
Meðal þeirra, sem tii guðs-
þjónustunnar fóru, var fast-
eignanefnd Kjósarsýslu, þeir
hreppsstjórarnir Guðmundur
Illugason af Seltjarnarnesi;
ólafur Bjarnason af Kjalar-
nesi og Ólafur Þórðarson úr
Mosfellssveit. Erindi þeirra
var, auk þess að vera við guðs
þjónustuna, að framkvæma
fasteignamat á húsum og öðr-
um mannvirkjum jarðarinnar.
Flutningum í land lauk um
kL 18 og þótti það tíðindum
sæta, að á bryggjunni var lög
regla í fylgd með starfsmanni
frá Áburðarverksmiðjunni.
Skýringin á nærveru þeirra
var sú, að láðst hafði að biðja
um leyfi til að nota bryggj-
una í Gufunesi. Er verk-
smiðjulóðin bannsvæði vegna
sprengingarhættu f birgða- 3
geymslum. Rúnar Bjarnason =
skýrði fyrir fararstjórum naál- =
ið og veitti þeim þunga á- =
minningu, en þeir báðust af- §
sökunar á vangá sinni.
Veður var framúrskarandi =
gott og sjóferðin gekk að ósk =
um undir stjórn Lárusar Þor- s
steinssonar, skipherra.
Ekki veit undirritaður hve =
nær var messað síðast í Við- =
ey, en hins vegar þjónaði séra 3
Hálfdán heitinn Helgason =
þeirri annexíu og þótti gera =
það rækilega, eins og allt ann 3
að, sem sá maður tók sér fyrir 3
hendur.
_________ J. G. 1
auuuiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiinimiiimiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiut
Athugasemd
í GREIN hr. Páls Líndals, „Út-
lagar“ Einars Jónssonar og skrif-
in um heiti þeirra í blaði yðar
í dag, segir: Axel Thorsteinson
hefir í þrígang ritað um heiti
styttunnar í Vísi, og haldið því
fram, að hún héti „Útilegumað-
urinn“.
Eg tel mig hafa gert nægilega
grein fyrir skoðun minni varð-
andi nafnið á umræddu lista-
verki Einars Jónssonar, og hefi
ritað þessar línur, ef þeir lesend-
ur blaðsins, sem ekki sjá Vísi,
kynnu að halda, að eg hefði haft
þetta eitt fram að færa því ti'.
stuðnings, að listaverkið yrði
kallað áfram Útilegumaðurinn,
eins og það upphaflega varð
kunnugt þjóðinni, en það er auð-
velt að sanna með tilvitnunum í
blöð um áratuga skeið og um-
sögnum manna, sem þekktu heit-
in persónulega, sumir allt frá því
þeir ræddu við hann, er hann var
að móta listaverk sitt. Hefi ég
fært fram sannanir fyrir þessu,
m.a. nafngreint þjóðkunna.menn,
sem voru nánir vinir og kunn-
ingjar Einars heitins og staðfestu
ummæli mín. Ég hefi bent á
margt fleira, þegar menn hafa
vitnað í skrár og heimildarrit,
þar sem nafnið Útlagar er notað,
m.a. þetta: í Myndasafni E, J.
1925, er Páll Líndal nefnir, en f
þeirri bók stendur nafnið Útlagar
undir mynd af listaverkinu, nefn-
ir dr. Guðmundur Finnbogason,
náinn vinur og aðdáandi Einars,
listaverkið Útilegumanninn, í ís-
leiizka textanum um listaverk
hans. f Minningum Einars frá
1944, sem P. Líndal nefnir sem
heimild, eru tvær myndir af lista
verkinu billi bls. 352 og 353 og
nndir hvorri um sig stendur Úti-
legumaðurinn. Og ég hefi einnig
bent á, að í bókinni Skoðanir eft-
ir Einar Jónsson, sem út kom
sama ár (1944), er heilsíðumynd
af listaverkinu og stendur undir:
Útilegumaðurinn. — Af því má
ljóst vera, að útilegumannsnafnið
hefir enn árið 1944 — yfir fjöru-
tíu árum eftir að hann var með
það í smíðum — verið orpið
ljóma útilegumannasagnanna í
huga hans, en fyrir því hefi ég
heimild valinkunns manns, að
þegar hann var að móta Útilegu-
manninn var Fjalla-Eyvindur
mjög ofarlega í huga hans, svo
sem ég hefi áður greint frá.
Það eru ekki bornar brigður á,
að listaverkið hafi verið nefidl
Útlagar í skrám og bókum (sb*, <
það sem að ofan segir), en sannw j
ar það í rauninni nokkuð annað)'
en það, að vegna þess að þett»
nafn var valið undir mynd í bókx :
ina sem kom út í Khöfn 1925 og
var greinilega eigi síður — ef
ekki aðállega, ætluð útlending-«
um — hafi Einar engu um þetta
breytt síðan — haldið þessu nafni
öðrum þræði, án þess að hafna
hinu gamla, góða nafni, sem sann'
túlkar listaverkið, en hitt ekki.
Og það er þetta, sem er 'kjarni
málsins, að minnsta kosti frá mín
um bæjardyrum séð, að ef sú af-
staða er tekin að Útlagar sé rétt-
nefni á listaverkinu, er verið að
rugla hina upprennandi kynslóð
í ríminu, því að útlagi og útilegu-
maður merkir ekki eitt og hið
sama. Listaverkið er sprottið upp
úr jarðvegi þjóðsagnanna, er ör-
lagasaga útilegumanns, ekki út-
laga, landflótta manns. Jafnvel
Páll Líndal viðurkenndi í.sumar,
er við deildum, að „um nokkurn
merkingarmun væri að ræða“.
Tilgangur minn var, að hið
gamla, rétta nafn „lifði áfram 1
hugum fólksins og á vörum þess“
og fólk af eldri kynslóðinni, af
ýmsum stéttum, hefir tjáð mér:
þakkir sínar, og heitið mér stuðn-
ingi, og meðal þessa fólks eru
þjóðkunnir menn, og hefi ég nafn
greint nokkra.
Ég hefi heyrt, að það sé orðið
nokkuð almennt, að menn kalli
listaverkið útilegumanninn, eina
og áður, og fer þá að verða skilj-
anlegt, að það hlé, sem var orðiff
á deilunnL var skyndilega rofiíf
og ný varnarsókn hafin vegna
notkunar Útlaganafnsins.
Ég get ekki látið hjá líða aíf
láta í ljós furðu mína yfir þvl
virðingarleysL sem kemur fraru,
í grein herra Páls Líndals gagn-
vart hr. Snæbirni Jónssyni, hoa-
um eldri manni, þjóðkunnum,
mikilsvirtum bókmennta- 03
fræðimanni, en Líndal segir allt
ganga út á það í grein hans, aff
brjála það heiti, sem höfundue
(E. J.) hefir notað um verk sitt,
og hefir Sn. J. þó sagt það eitt,
sem hann vissi satt og rétt, en
hann er einn þeirra manna, semi
hefir staðfest það, sem ég hafðl
sagt um Einar og útilegumanns-
nafnið. Það hafa gert, eins og éð
hefi skýrt frá áður, nokkriu
menn, sem allir voru góðkunningj
ar eða nánir vinir listamannsins,
og tveir þeirra syo nánir vinir, aff
hann færði þeim að gjöf lista-
verk eftir sjálfan sig. Svo mikila
mat hann þá og vináttu þeirra,
Þeir vissu allir vel hvert var við-
horf hans til útilegumannsnafns-
ins og þeir þekkja sögu lista-
verksins og sögu nafnsins fri
upphafi. Og það gerir raunar öU
eldri kynslóðin og gerir sér þesa
vegna grein fyrir mikilvægi þess,
. að það sé í heiðri haldið.
Þetta hefur orðið lengra mál eit
ég ætlaðL en þar sem ég er si
„sökudólgur", sem kom nafndeil-
unni af stað, bið ég MorgunblaðiiJ
fyrir þessar línur, svo að lesend-
um blaðsins megi verða ljósar*
hvað fyrir mér hefir vakað
Rvk, 19/9—1964
Axel Thorsteinsson.
4 ára barn fyrir
bíl
Fyrir helgina vildi það til að Sel
vogsgrunni, móts við húsið nr,
6, að 4ra ára drengur varð undi*
Volkswagenbíl. Drengurinn vae
að koma heim með móður sinni,
sem ók bílnum, en þau eiga
heima að Selvogsgrunni 7. Móta
við húsið nr. 6, stöðvaði konaa
bílinn og hleypti drengnum út,
Sjónarvottar segja að drengur-
inn hafi þá gengið fram fyrir bíl
inn og lent undir honum er kot»
an ók af stað aftur. Segja sjónae
vottar ennfremur að drengurina
hafi a.m.k. orðið undir aftur-
hjóli bílsins. — Hann var fluttuí
í Slysavarðsstofuna, en læknar
telja það næsta ótrúlegt að hjól
ið hafi farið yfir drenginn, þae
eð hann virtist í fljótu bragðl
ekki alvarlega meiddur.