Morgunblaðið - 26.11.1964, Blaðsíða 10

10
MORCUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 26.~Róv. 1964
Framkvæmdanefndin
Aukafull-
5. Yuri V. Andropov, ritari g. Pyotr N. Demichev, ritari 7- Leonid F. Ilichev, ritari g. yasily I. Polya.kov, ritari
í miðstjórninni, sérfræðingur j miðstjórninni, efnaverk- . * miðstj., forstöðumaður í miðstj., sérfræðingur í
í málefnum leppríkjanna fræðingur . áróffursskrifstofu flokksins landbúnaðarmálum
9. Boris N. Ponomarev, ritari lo^ Aleksandr. P. Rudokov, 11. Aleksandr. M. Shelepin, 12. Vitaly S. Titov, ritari i
í miðstj., sérfræð. í málefn- ritari í miðstj. þungaiðnaðar ritari í miðstj., fyrrum yfir- miðstj., sérfræðingur í
um erl. kommúnistaflokka sérfræðingur maður leynilögreglunnar skipulagsmálum. -
Erfðastríðið í Sovétríkjunum
Eftir Severyn Bialer, starfsmann Rann-
sóknarstofnunar Columbia-háskóla í
kommúnistiskum fræðum. Bialer er
einnig kennari við ríkisréttar og stjórn-
vísindadeild háskólans
ÁN EFA marka hin snöggu
endalok valdatíma Nikita Krús-
jeffs 14. október sl. upphafið að
langvinnri, flókinni og róstu-
samri valdabaráttu í Sovétríkj-
unum. Þrátt fyrir kyrrðina og
friðinn, sem nú virðist ríkja í
Kreml, þrátt fyrir yfirborðs-
einingu leiðtoganna og opinber-
ar fullyrðingar um að fram
skuli haldið sömu stefnu í innan
ríkis- og utanríkismálum, hlýt-
ixr svalviðris skoðanaágreinings
og sundurlyndis innan veggja
Kreml að verða vart langt út
fyrir þá. En þangað til það verð
ur, er erfitt að spá nokkru eða
jafnvel að geta sér einhvers til
um það, hver — eða hverjir —
hinna 24 leiðtoga, sem nú berj-
ast um völdin í Sovétríkjunum,
muni ganga með sigur af hólmi.
Leonid I. Brezhnev og Alexei
N. Kosygin standa að sönnu
töluvert betur að vígi en aðrir
sakir embættanna er þeir tóku
viS af Krúsjeff, embætti aðal-
ritara kommúnistaflokksins og
forsætisráðherraembættinu. En
það er engan veginn ljóst,
hversu valdamiklir þeir eru í
raun og veru. Þessum tveim
þrautreyndu leiðtogum, sem lif-
að hafa af aldarfjórðungs illvíg-
ar stjórnmáladeilur í Sovétríkj-
unum var skipað í stöður sínar
fyrir samtök manna, er áttu sér
það eitt markmið sameiginlegt,
að steypa Krúsjeff af stóli. Þeg-
ar nú ástæðan fyrir þessum sam
tökum er ekki lengur fyrir
hendi, verða þeir Brezhnev og
Kosygin að berjast, berjast upp
á líf og dauða, til þess að halda
velli og styrkja aðstöðu sína.
Það væri synd að segja, að
hinir núverandi leiðtogar geti
sótt sér mikla uppörvun í sögu
undangenginna ára. Tveimur
dögum eftir dauða Stalins, sem
bar að höndum 5. marz 1953,
var gerður opinber fyrsti listinn
yfir leiðtogana eftir hans dag.
Þar voru taldir 20 menn, sem
sátu í öllum lykilstöðum innan
flokksins og I helztu ríkisstjórn
arembættunum.
En hvað hefur orðið um þessa
menn þennan áratug sem um er
liðinn? Tveir (Beria og Bagir-
ov), voru skotnir. Sex (Malen-
kov, Molotov, Kaganovich, Bul-
ganin, Saburov og Peruvkin)
voru ákærðir opinberlega, rekn
ir úr áhrifastöðum og hurfu
brátt af sjónarsviðinu. Einn
þeirra, Voroshilov, var opinber-
lega ákærður, rekinn úr áhrifa-
stöðu en var seinna aftur settur
á skrá boðsgesta Krúsjeffs fyr-
ir stórveizlur. Tveir (Ignatiev
og Melnikov) hurfu smám sam-
an af sjónarsviðinu eftir að
hafa sætt harðri gagnrýni.
Þrír þeirra eru ekki lengur
meðal leiðtoganna, en sitja þó
áfram í miðstjórninni og skipa
þar áhrifastöður af annarri
gráðu. Þessir menn eru: Arist-
ov, sendiherra Sovétríkjanna í
Póllandi, Mikhailov, sendiherra
lands síns í Indónesíu, og Pos-
pelov, forstöðumaður Marx-
Lenin-stofnunarinnar. — Einn,
Ponomarenko, var fjarlægður
úr miðstjórninni gagnrýnislaust
og gegnir nú fjórðu-gráðu emb-
ætti. Aðeins tveir, Mikoyan og
Suslov, reyndust lífseigari en
Krúsjeff og eru nú í röð helztu
leiðtoga Sovétríkjanna eftir
hans dag.
Engar þær grundvallarbreyt-
ingar hafa orðið í Sovétríkjun-
um síðan 1953, sem skapað hafi
skilyrði til reglubundinna og
tíðindalausra valdhafaskipta. —
Það er heldur engin ástæða til
að ætla, að núverandi keppi-
nautar um erfðirnar hafi breyzt
að ráði síðan októberdaginn er
Krúsjeff var vikið frá völdum.
Ef dæma má eftir opinberum
skýrslum um störf þeirra til
þessa er ekki fjarri lagi að á-
lykta, að þeir muni meta per-
sónuleg völd eins mikils og áð-
ur. —
En það er ekki aðeins reynsla
fyrri tíma, sem leiðir allar líkur
að því, að erfðadeilurnar verði
langvinnar og erfiðar úrlausnar.
Margt er það í Sovétríkjunum,
sem hlýtur að auka deilurnar
milli skoðanahópanna.
Lögregluvaldið hefur sett svo
ofan í stjórnartíð Krúsjeffs að
það er mjög ólíklegt, að ógnar-
stjórn eða blóðugar hreinsanir
verði aftur upp teknar að
nokkru marki innan flokksins
til þess að gera út um valda-
erfðirnar. Afnám ógnarstjórn-
arinnar hefur þannig orðið til
þess að keppinautarnir hvika
ekki frá sókn sinni til valda og
metorða vegna hótana um
hræðilegar refsingar sem yfir
vofi.
Mál þau, sem arftakar Krús-
jeffs þurfa nú að fjalla um, eru
1. Viktor V. Grishin, form.
verkalýðsf., hefur lengi átt ,a3
ild að flokksvélinni i Moskvu
svo mikilvæg, ógöngur þær sem
alþjóðahreyfing kommúnism-
ans hefur lent í svo miklar og
nauðsyn þess að finna leiðir út
úr þeirri stjórnarflækju og efna
hagsvandræðum, sem Krúsjeff
lét eftir sig svo yfirþyrmandi,
að það er ekki við því að búast,
að hinir ýmsu hópar manna,
sem nú eru v'ð völd í Sovét-
ríkjunum geti orðið á eitt sáttir
um það sem gera þurfi. Það ^r
svo mikið í húfi nú, að ákvarð-
anir meirihlutans. eru ekki lík-
legar til þess að aftra minni-
hlutanum frá því að reyna að
jafna valdametin. Tilvera minni
hlutans er svo aftur á móti ein
út af fyrir sig næg ástæða til
þess að meirihlutinn hafi af hon
um nokkurn beyg og líti á hann
sem ógnun við stefnu sína.
Mikill munur er á keppinaut-
unum um völdin árið 1953 og
árið 1964 og verður án efa til
þess að draga valdabaráttuna
nú enn á langinn og auka á
spennuna í erfðastríðinu. Yfir
núverandi leiðtogum Sovétríkj-
anna hvílir undarlega keimlíkur
grámi, þar sem aftur á móti leið
togarnir, sem við völdum tóku
eftir dauða Stalins, voru allir
frægir að endemum um árabiL
Baráttan milli Beria, Malen-
kovs, Molotovs, Kaganovichs og
Krúsjeffs var orusta fimm risa.
í dag etja saman kappi tvær
tylftir tiltölulega lítt þekktra
embættismanna, sem eru svo
líkir hver öðrum um afrek og
fylgi, að sérhver þeirra hefur
fullgilda ástæðu til þess að ætla
að hann hafi jafnan rétt á við
hina, að sækjast eftir æðstu
metorðum í Sovétríkjunum og
ámóta möguleika á að öðlast
þau.
Hugmyndafræði kommúnism-
ans á líka áreiðanlega eftir a3
skapa mikla sundrung með leið-
togum Sovétríkjanna. Það
hljómar eins og öfugmæli, að
hugmyndafræðin, sem gegnir
því hlutverki, að sameina aðila
að stjórnarforystunni í Sovét-
ríkjunum gegn þeim hluta
heims, sem ekki aðhyllist komm
únismann, hefur einnig tilhneig
ingu til þess að sundra einingu
þessara sömu manna. Hug-
myndafræðin eykur og skerpir
ágreining manna, eflir rök og
gagnrök og brennimerkir skoð-