Morgunblaðið - 26.11.1964, Blaðsíða 11

Fimmtudagur 26. nóv. 1964
MORGUNBLAÐl
11
6. Aleksei N. Kosygin., elna-
hagsmálasérfríeðmgTir eg
fursætssráAherra
7, Anastas I. Miknyan, íor-
seti Sovétrikj. Á a8 haki 4ö
ára starf í þágu stjórnarinnar
8. Oimitri S. Polyanski, vara
forsætisráffherra, yngstí full-
trúi I Æðstaráðinu, 47 ára
9. Nikolai M. Schvemik, for-
maður flokkssjórnam. gam-
all boisévikki (siöan 1905)
10. Gennadi Voronov, for-
sætisráðherra Rússlands.
fyrrum svæðisritari
>y.v.w,:Av.ví^v^V»X4^v/«tV-v.->.-.vA'.vW
;«ánsaH

trúar i Ædstaráðinu
2. Kiril T. Mazurov, flokksl.
frá H-Rússlandi (þar scnt
hann ihcfur starfað ævilangt)
3. Vasily P. Mzhavanadzc,
flokksleiðt. írá Georgiu
fyrrum kommissar i hcrnum
4. Sharaf R. Rashidov,
flokkslciðtogi frá Uzbekistan
fullt. ,Sovét-Asíu‘ Æðst.aráð.
i». Pyotr. K. Shelest, lciðtogi
írá Úkraínu, málmvcrk-
fræðingur
C. I.eonid N. Ycfremov,
flokksleiðt. i Rússlandi, hcfur V
gegnt ýmsum ábyrgðarstoð.
anir andstæðinganna sem villu-
trúarkenningar.
i Sú staðreynd, að Krúsjeff dó
ekki á valdastóli eins og Stalin,
heldur var settur af, gerir arf-
tökum hans erfiðara fyrir. Að
Stalin fráföllnum gátu hinir
nýju leiðtogar Sovétríkjanna
grundvallað vald sitt á áliti hins
látna leiðtoga, meðan þeir voru
að festa sig í sessi. Sem „læri-
sveinar" og „nánir samstarfs-
menn" Stalins framan af, lék
aldrei neinn efi á, að þeir ættu
fulla heimtingu á að taka við
af honum. Stalins var enn
minnzt, þegar Beria var
„hreinsaður" og Krúsjeff beið
þrjú ár, áður en hann flutti
fyrstu meiriháttar ræðu sína
gegn Stalin. Nú er staða leiðtog
anna miklu óvissari og þeir geta
ekki rökstutt valdatöku sina
neinum slikum rökum. Fyrst
Krúsjeff var eins slæmur og
þeir hafa keppzt um að segja
allt frá upphafi, með hvaða
rétti hafa þá þeir, sem voru
nánustu samstarfsmenn hans,
tekið við völdum af honum?
Enn er eitt, sem fram hefur
Itomið síðan 1953 og haft getur
éhrif á erfðastríðið í Sovétrikj-
wnum og gert það enn flóknara,
en það er viðhorf erlendu komm
únistafiokkanna, sem orðnir eru
mjög óháðir Moskvu. Erlendir
kommúnistaleiðtogar, einkum
Frakkar og ítalir, létu ekki á
eér stánda að spyrja, hvernig og
hvers vegna Krúsjeff hefði ver-
ið vikið frá. í gamla daga var
það helzt tíðinda í viðskiptum
Sovétríkjanna og kommúnista-
flokkanna í öðrum löndum,
hversu afskiptin Sovétríkin
gerðust um hag dótturflokk-
anna úti um heim, en nú er af
sem áður var og afskipti er-
lendu kommúnistaflokkanna af
málefnum rússneska kommún-
istaflokksins farin að segja til
sín.
Að ýmsu leyti og harla mikils
verðu, er arfur sá sem Krúsjeff
lætur eftir sig — frá sjónarhóli
arftaka hans — miður æskilegur
til viðtöku en sá sem Stalin
skildi eftir sig. Að vísu var það
svo þegar Stalin féll frá, að
efnahagur landsins var illa á
vegi staddur, stjómin gagnslítil
og einkaframtakið löngu dautt
úr öllum æðum. En Stalin skildi
eftir sig styrkt og starfhæft
flokksstjórnarkerfi, sem eftirm.
hans gátu beitt fyrir sig til þess
að hafa hemil á ílokknum og
þjóðinni. Afskiptaleysi emhætt-
ismannastéttarinnar átti sinn
þátt í því að festa í sessi stjórn-
ina sem við tók af Stalin.
Arfurinn eftir Krúsjeff er
auðvitað ólíkt meiri að vöxtum,
ef miðað er við efnahagsmálin
eða hervaldið t. d. En vegna
hinnar stöðugu, óútreiknanlegu,
impróvíseruðu og oft sjálfri
sér ósamkvæmu endurskipu-
lagningu hinna ýmsu skrifstoíu
bákna stjórnarinnar, sem hafa
hönd í bagga með öllu sem á
sér stað í Sovétríkjunum, skildi
Krúsjeff artaka sína eftir í
lausu lofti hvað þetta snerti.
Skipting ábyrgðar með skrif-
stofunum er óviss, héraða- og
svæðavaldið hefur aukizt og
eflzt. Starfhæfni venjulegra
embættisskrifstofa og opinberra
stofnana hefur verið mjög skek-
in af endurskipulagningaráráttu
Krúsjeffs. Þegar slíkt öngþveiti
er allt í kringum stjórn lands-
ins, gæti erfðastríðið sem bezt
iagt allt stjórnarkerfið í Sovét-
ríkjunum í rúst, því leiðtogarn-
ir eiga það á hættu, að á meðan
þeir elda grátt silfur saman
missi þeir tökin á fólkinu í land
inu.
Ef dæma má eftir fenginni
reynslu og skipulagsbreyting-
um Krúsjeffs, sem arftökum
hans á eftir að reynast mjög
erfitt að umbreyta, er þegar
hægt að marka vettvang þann,
sem erfðastríðið verður einkum
háð á og lýsa leikendum þeim,
sem eftir eiga að koma þar
fram, nú þegar tjaldið hefur
verið dregið frá.
Sovétríkin eru augljóslega
mjög ólík sumum löndum í
Austurlöndum nær eða 1 Suður-
Ameríku, þar sem stjórnarkerf-
ið er þannig úr garði gert, að
þar geta átt sér stað snögg vald-
hafaskipti, sólarhrings-bylting-
ar einstakra manna, sem ekki
áttu áður neina hlutdeild í völd
unum í landinu. Þeir sem sækj-
ast eftir æðstu völdum í Sovét-
ríkjunum verða aftur á móti að
vera töluvert hátt settir til þess
að hafa nokkra möguleika á að
koma sínu fram. Eins og nú er
ástatt, verða þeir að eiga sæti í
a.m.k. einni hinna þriggja stofn
ana, sem öllu ráða í kommúnista
flokki Sovétríkjanna, Æðstaráð-
inu (Presidium), Framkvæmda-
nefndinni (Secretariat) eða Mið
stjórninni (Central Committee).
Erfðastríðið verður háð á vett-
vangi Æðstaráðsins og Fram-
kvæmdanefndarinnar, en Mið-
stjórnin mun að öllum líkindum
öðlast meiri áhrif og fá aukið
úrskurðarvald um það, hverjir
verði helztu forystumennirnir.
Segja má, að Æðstaráðið sé
valdamesti stefnuráðandi í Sov-
étríkjunum og hafi úrskurðar-
vald í málum sem snerta öll
svið mannlegs lífs þar í landi.
Eins og á stendur, eru í Æðsta-
ráðinu 10 fullgildir fulltrúar og
6 aukafulltrúar. Meðal þeirra
eru íorstöðumenn helztu stofn-
ana í landinu með tveimur at-
hyglisverðum undantekningum,
þeim Rodion Malinovsky mar-
skálki, yfirmanni hersins, og
Vladimir Semichastny, yfir-
manni leynilögreglunnar. Þeir
eru báðir útilokaðir frá Æðsta-
ráðinu til þess að leggja áherzlu
á það, að stjórnarvöld landsins
séu bæði her og lögreglu æðri.
Framkvæmdanefndin er
stjórnarnefnd víðfeðmasta og
valdamesta áhrifatækis Sovét-
stjórnarinnar, flokksvélarinnar.
í nefndinni eiga nú sæti 12
menn. Fjórir þeirra eru einnig
meðlimir Æðstaráðsins, þeir
Brezhnev, Suslov, Podgorny og
Kozlov. Nefndin hefur í þjón-
ustu sinni 200.000 flokksmenn á
fullu kaupi, sem dag út og dag
inn hafa eftirlit með og stjórna
starfsemi embættisskrifstofa
stjórnarinnar og ákveða val
manna í nær allar áhrifastöður
í opinberu lífi í Sovétríkjunum.
Miðstjórn kommúnistaflokks-
ins er miklu f jölmennari, ómeð-
færilegri og sundurleitari stofn-
un. f henni eiga sæti yfirmenn
og meiriháttar fulltrúar nær
allra stjórnarskrifstofa í
Moskvu og úti á landi og full-
trúar í miðstjórninni koma úr
nær öllum stéttum þjóðfélags-
ins. í henni eiga sæti 175 full-
gildir meðlimir og 155 auka-
meðlimir. Fjölmennasti hópur-
inn á því þingi eru trúnaðar-
menn flokksins, en næstir koma
þeir sem um efnahagsmálin
íjalla og leiðtogar hersins.
Miðstjórnin kemur saman til
fundar á fárra mánaða fresti til
þess að ræða mál, sem Æðsta-
ráðið eða Framkvæmdanefndin
hafa lagt fyrir hana. Á valda-
tímum Stálins hafði miðstjórnin
engin völd, og allt fram til 1957
stóð hún mjög í skugga Æðsta-
ráðsins og Framkvæmdanefnd-
arinnar. Henni var að vísu til-
kynnt um allt sem til stóð, en
tók lítinn þátt í raunverulegri
framkvæmd áformanna. En í
júnimánuði 1957 rauf Krúsjeff
gamla hefð og fór þess á leit
miililiðalaust við miðstjórnina,
sem kölluð hafði verið saman
til skyndifundar, að hún veitti
sér stuðning gegn andstæðing-
um hans í Æðstaráðinu og fór
ekki bónleiður til búðar. Núvirð
ist svo sem miðstjórnin hafi átt
enn meiri þátt í hinni nýaf-
stöðnu ákvörðun um að steypa
Krúsjeff af stóli. Þó er enn ó-
ljóst, hvert vald Miðstjórnin
hefur í raun og veru, og það er
vald Æðstaráðsins og Fram-
Einu valdamennirnir í Sovétríkjunum, sem ekki eiga sæti í
Æðstaráðinu eru yfirmenn hers landsins og leynilögreglunnar,
þeir Rodion Malinovsky, marskálkur og Yladimir Semicliastny
kvæmdanefndarinnar, sem úr-
slitum ræður.
Sigurvegarinn eða sigurvegar
arnir í erfðastríðinu munu að
öilum líkindum verða úr hópi
hinna 24, sem nú sitja í Æðsta-
ráðinu og Framkvæmdanefnd-
inni. Með þvi að styðjast við
opinberar heimildir má gera sér
heildarmynd af þessran 24
mönnum, með tilliti til aldurs
þeirra, þjóðernis, menntunar,
reynslu og sérhæfileika, sem
veitt getur a.m.k. nokkra inn-
sýn í það, við hverju megi af
þeim húast.
Meðalaldur fullgildra fulltrúa
Æðstaráðsins er 60 ár, en meðal
aldur aukafulitrúa og fulltrúa
Framkvæmdanefndarinnar sem
næst 53 ár. Elztur í þessum hópi
er gamli bolsjevikkinn úr neð-
anjarðarhreyfingunni frá 1905,
Nikolai Schvernik, sem nú er
76 ára gamall og virðist gegna
litlu hlutverki öðru en því að
vera þarna til skrauts. Næst-
elztur er hinn sjötugi meistari
í refskák stjórnmálanna, Anast-
as Mikoyan, sem að öllum lík-
indum kemur ekki til greina í
æðstu valdastöður sökum ald-
urs síns.
Hinum megin á aldursstigan-
um er hópur manna, sem hefur
tímann sín megin í togstreitunni
nýbyrjuðu. Meðal þeirra er
hinn framsækni varaforsætisráð
herra, Dmitri Polyanski, sem er
47 ára gamall og er yngstur
meðlima í Æðstaráðinu; Alex-
ander Shelepin, 46 ára, sem er
fulltrúi í Framkvæmdanefnd-
inni og var áður yfirmaður
leynilögreglunnar, og Pyotr
Demichev, sem líka er 46 ára
og situr í Framkvæmdanefnd-
inni, þar sem hann fjallar um
iðnaðarmál, efnaiðnað o. a. ut-
an bungaiðnaðarins.
Meðal hinna 24 keppinauta
um völdin eru 16 Stór-Rússar,
4 Úkraínumenn og einn fulltrúi
fyrir hvert hinna fjögurra þjóð-
erna Sovétríkjanna auk þeirra.
Ekki koma aðrir en Rússar og
Úkraínumenn til greina í æðstu
valdastöður. Allir hinir, að und-
anteknum Armeníumanninum
Anastas Mikoyan eiga aðeins
fylgis að fagna innan síns eigin
þrönga valdahrings og eiga sér
ekki þann bakhjarl í stjórnar-
heimkynnunum í Moskvu sem
stutt geti þá til valda. Rashidov
Framhald á bls. 21