Morgunblaðið - 11.12.1964, Blaðsíða 25

MORGUNBLADIÐ
25
J" Föstudagur 11. 3es. Í964
60 ár síöan fyrsta raf-
veitan tók til starfa
HAFNARFIRÐI — Bm þessar
tnundir eru 60 ár liðin síðan
•fyrsta rafleiðsla var lögð í kaup-
tún hér á landi, en það var hér
í bae. Jóhannes Reykdal var upp-
hafsmaður þessa og virkjaði
Hamarskotslækinn og lét leggja
rafleiðsluir í íbúðarhús sitt, verk-
•miðju og 11 önnur hús, þannig
a'ð rafmagnsljós voru fyrst kvei'kt
í Hafnarfirð rétt fyrir jólin árið
1904.
Jóhannes fékk hingað rafal frá
Noregi, sem framleiddi 9 Kw
tneð 220 volta rafstraum. Var það
Halldór Guðmundsson rafmagns-
fræðingur, sem þá var nýkom-
inn frá námi í Þýzkalandi, er
hafði verkið á hendi.
Árið 1905 reisti Jóhannes svo
aðra rafmagnsstöð á Hör'ðuvöll-
um, sem tók til starfa 1906, og
voru ljósanotendur í bænum þá
40—50. Er það talin fyrsta sjálf-
etæða rafmagnsstöðin hér á
landi, og var vel til hennar vand-
að. Árið 1919 var svo hætt að
— Nóbelsverðlaun
Framhald af bls. 1
Konserthuset í Stokkhólmi var
í dag þéttsetið prúðbúnu fólki,
sem hyllti Nóbelsverðlaunahaf-
ana óspart, er þeir stigu niður
af palli þeim, sem þeir sátu á,
til að veita viðtöku verðlaunun-
um úr hendi konungs. Verðlaun-
um í bæði læknís- og eðlisfræði
var deilt, en eina konan, sem að
þessu sinni haut verðlaun, brezka
vísindakonan Dorothy Crow-
foot-Hodgkin, fékk efnafræði-
verðlaunin óskipt, eða 273,000
sænskar kr. Var hún ákaft hyllt
er hún tók við þeim.
Eðlisfræðiverðlaununum var
deilt milli Bandaríkjamannsins
Charles Townes, sem fékk helm-
ing þeirra, og Rússanna Nikolai
Basov og Álexander Prokorov.
Læknisfræðiverðlaununum var
deilt milli tveggja lækna' af
þýzku ætterni Bandaríkja-
mannsins Konrad Bloch og Vest-
ur-Þjóðverjans Feodor Lynen.
Fjarvera Jean-Paul Sartre setti
á vissan hátt svip sinn á athöfn-
ina og veizlu þá, sem á eftir
fylgdi í Ráðhúsinu í Stokkhólmi.
Prófessor Arne Tiselius, fyrrum
Nóbelsverðlaunahafi í efnafræði,
vék nokkrum orðum að því í
ræðu sinni, hvort menn ættu að
þiggja Nóbelsverðlaun eða ekki.
Hann sagði að verðlaunin væru
ekki aðeins persónuleg viður-
kenning.
nota rafalinn frá árinu 1904 og
aukið við aíðari stöðina.
Og svo árfð 1922 setti firmað
Nathan & Olsen hér á stofn raf-
magrasstöð við Strandgötuna, sem
var við líði þar til bæjarbúar
fengu rafmagn fró Soginu.
Þetta er nú saga rafmagns-
rnála hér í Hafnarfirði í stórum
dráttum, en hvað rafmagnsstöð
Jóhannesar Reykdals áhrærir, má
geta þess, að hann notaði stöðina
í eigin þágu eftir að stöðin vi'ð
Strandgötuna • >k til starfa. —
Atlmörg ár eru þó nú síðan hún
hætti, og var það sökum vatns-
þurrðar í Hamarskotslæk.
Þess má geta að lokum, að raf-
magnsleiðla var lögð í Fríkirkj-
una í Hafnarfirði þegar hún var
byggð 1913, og var það fyrsta
kirkjuraflýsing á íslandi. —
Myndin sem fylgir, er af fyrsta
rafalnum, sam Jóhannes Reyk-
dai flutti hinga'ð til lands frá
Noregi. — G.E.
Dr. Anders Österling, fyrrv.
ritari sænsku akademíunnar,
sagði í stuttri ræðu, að Satre
hefði sagt „nei takk“ við verð-
laununum. Þessi neitun hans
hefði að sjálfsögðu engin áhrif
varðandi gildi viðurkenningar-
innar, sem Nóbelsverðlaun fæli
í sér.
Mikill mannfjöldi var saman
kominn fyrir utan Konserthuset
til þess að sjá konungsfjölskyld-
una, og nánast alla ráðamenn
Svíþjóðar með Tage Erlander,
forsætisráðherra í broddi fylk-
ingar, koma og fara frá athöfn-
inni.
Nokkru áður en verðlaunin
voru afhent í Stokkhólmi, hafði
Martin Luther King, leiðtogi
bandarískra blökkumanna, veitt
viðtöku Friðarverðlaunum Nób-
els við hátíðlega athöfn í hátíða-
sal Oslóarháskóla. Mun vart hafa
sézt annað eins fjölmenni í há-
tíðasal skólans og við þetta tæki-
færi. Viðstaddir athöfnina voru
Ólafur Noregskonungur, ríkis-
erfingi Noregs, þingforsetar, er-
lendir sendiherrar o.fl.
Martiin Luther King flutti
ræðu, er hann hafði tekið við
verðlaunum. í henni kvaðst hann
taka við þeim í nafni samtaka
litaðra manna í Bandarikjunum,
sem viðurkenningu á þeirri
stefnu samtakanna, að ofbeldi sé
ekki lausnin á siðferðislegum og
stjórnmálalegum vandamálum.
— Brezkur togari
Framh. af bls. 32
alstéinsson hdl. Vegna landhelg-
isgæzlunnar er Gísli Einarsson
hrl. og dómtúlkur Ragnar Ste-
fánsson menntaskólakennari.
Ennfremur var mættur við rétt-
arhaldið Geir Zoega, umboðs-
maður eigenda togarans.
Fyrstur kom fyrir réttinn skip
herra á Þór, Jón Jónsson, og
lagði fram srkýslu sína, ásamt
sjókorti með innfærðum staðar-
ákvörðunum. í gærkvöldi var
varðskipið Þór við gæzlustörf á
austurleið austur af Hornbjargi
og sást þá skip í ratsjánni, sem
virtist grunsamlega nærri landi
KI. 22.30 var gerð staðarákvörð-
un, sem sýndi togarann í 10 sjó-
mílna fjarlægð frá Kálfatindi á
Horni og í 12,9 sjómílna fjar-
lægð frá Geirólfsnúpi. Skv. því
var togarinn 2,4 sjómílur fyrir
innan fiskveiðitakmörkin. Kl.
22.37 var staðarákvörðun endur-
tekin og var þá togarinn 2,5 sjó-
mílur fyrir innan. Kl. 22,47, 2,6
og 22.53 2,4 milur innan mark-
anna. Þá var gefið stöðugt stöðv-
unarmerki með ljósunum. Kl.
23.00 spyr togarinn með ljós-
morsi „What ship?“ og um sama
leyti sést stjórnborðhlið togar-
ans. Enn var gerð staðarákvörð-
un kl. 23.05 og reyndist hann 2,4
sjómílur fyrir innan. Kl. 23.10
sést togarinn toga með stjórn-
borðsvörpu í sjó og var þá gefið
stöðvunarmerki með flautu várð
skipsins. Sást þá einnig nafn tog
arans. Kl. 23.13 var skotið lausu
skoti og sló togarinn þá blökk-
inni og byrjaði að hífa inn vörp-
una. Kl. 23.19 var sett út dufl
við hlið togarans, sem var 2,4
mílur fyrir innan. Var þá haft
samband við skipstjórann um
talstöð og honum tilkynnt að
hann væri kærður. Taldi hann
sig þá hafa verið fyrir utan.
Honum var tilkynnt að hann
yrði að fylgja varðskipinu til
hafnar, Akureyrar eða ísafjarð-
ar. Hann valdi Akureyri. Kl.
23.45 fór 2. stýrimaður um borð
í togarann og bauð stýrimaður
skipstjóra að gera staðarákvörð-
un, sem hann gerði, en vildi ekki
gefa upp staðsetnirugar sínar á
duflinu Kl. 00.12 var haldið af
stað til Akureyrar og komið hing
að um kl. 9. í samtali við skip-'
ÍSLENZKA iðnaðarvöruverzl-
unin, sem opnuð var í New
York borg í fyrradag, vakti
mikla athygli. 19 islenzk fyrir
tæki standa að verzluninni og
selja þar alls konar íslenzka
muni.
Boð var inni fyrir 200
manns, er verzlunin var opn-
uð. Þar var mikið um frétta-
herra viðurkenndi skipstjórinn
þá að hafa verið fyrir innan, en
kvað sig hafa rekið þangað fyrir
sjó og vindL
Kvaðst hafa rekið inn fyrir
Þá kom fyrir réttinn skip-
stjóri togarans, Harry Shake-
peare Ford, 35 ára að aldri. Hann
hefur verið skipstjóri í 4 ár, en
aldrei stundað veiðar fyrir Norð-
urlandi og því ókunnugur. Hann
hefur ekki sætt' ákæru fyrir
landhelgisbrot áður.
Togarinn hafði verið að veið-
um í 10 daga, og hafði fengið
alls um 500 kits .aðallega við
Suðurland og við Langanes.
Hann viðurkenndi staðsetningar
varðskipsmanna, kvað togarann
hafa rekið inn fyrir línu meðan
viðgerð fór fram á trollinu. Með-
an á því stóð var hann á þilfari
og fylgdist ekki með staðsetn-
irngu skipsins. Enginn var í
brúnni á meðan, en loftskeyta-
maður í klefa sínum fyrir aftan
brúna. Kvaðst skipstjóri hafa
verið vel fyrir utan línu, þegar
hann yfirgaf brúna og stóð' sú
viðgerð yfir í l’ó tíma. Síðan
var byrjað að toga á ný um Mt
til eina klukkustund. í þessu
síðasta togi fengust 5 körfur af
fiski.
Þá kom Jón Jónsson fyrir rétt-
inn á ný og staðfesti skýrslu
sína með eiði. Ennfremur voru
leiddir sem vitni allir stýrimenn
varðskipsins og staðfestu þeir
allir skýrslu skipherra með eið-
svörnum framburði.
Rannsókn málsins lauk kl. 20
og lagði þá fulltrúi saksóknara
fram ákæru á hendur skipstjór-
anuni. — Sv. P.
— Ég fór með mina
Framh. af bls. 3
vals, spilaði stundum á fíó-
lín, listavel.
— Varstu kannski samtíða
Kjarval í Borgarfirðinum
— Nei, hann kom árið sem
ég fór uppeftir.
— Hvernig kynntust pilt-
arnir stúlkunum í gamla
daga, Helgi?
— Eg kynntist þeim nú
ekki mikið, þótt ég væri
mesta dansfíflið! Það eina,
sem ég hafði virkilega gaman
af, var að dansa.
menn frá blöðum, utvarpi og
sjónvarpi. Hér er einn að
ræða við sendiherra íslands í
Washington, Thor Thors, og
hjá þeim standa Kristján Frið
riksson, forstjóri, sem stjórnar
verzluninni og Ásbjörn Sigur-
jónsson, stjórnarform. verzlun
ariunar.
1 — Þá voru böllin öðruvísi?
■— Já, þá byrjuðum við
klukkan 6 á kvöldin og döns-
uðum til klukkan sex á morgn
ana.
— Var þá nokkurt þrek
eftjr?
— Þá fór-ég á beitarhúsin
mín.
— Hvað kostaði aðgangur-
inn að dansleikunum?
— Það kostaði aldrei neitt.
En við keyptum kaffibolla
fyrir krónu stykkið og feng-
um eins mikið kaffi og við
vildum.
— Var það ekki dálaglegur
skildingur í þá daga?
— Ég fékk eina krónu og
fimmtiu í daglaun þá — inni-
falið fæði og leðurskór.
— Voru böllin líka haldin
að vetrarlagi?
— Alltaf.
,— Var þá ekki erfitt að
koma dömunni heim?
— Ja, einu sinni fór illa.
Það var á þrettándanum. Þá
kyngdi niður feikilega mifcl-
um snjó, svo að erfitt var að
komast milli bæja.
•— Hvað tókst þú, til
bragðs?
— Ég fór með mína dömu
á skíðasleða. Þeir gerðu það
margir og komu miklu lengri
leið en ég. Ég man eftir tveim
ur stúlkum, sem komu gang-
andi í fönninni langa leið.
Þegar þeim var boðið upp í
dans sögðu þær: „Nei, takk,
ég er með svo mikla strengi!"
— Hvað hefur þú dvalið
lengi á Grund, Helgi?
•— Ég hef verið hér í 25 ár
•— og dansað á hverjum þrett-
ánda. Það eru skal ég segja
þér skemmtilegustu böllin
sem hugsast getur.
í gær fékk gamla fólkið á
elliheimilinu Grund tækifæri
til þess að heyra danstónlist
unga fólksins, eins og hún er
í dag. Þrátt fyrir allan háv-
aða, sem þessu fylgir, var það
þakklátt hinum ungu hljóm-
listarmönnum frá Keflavík
fyrir þá hugulsemi að koma
í heimsókn og færa örlitla
birtu inn í skammdegið. Lét
Gísli Sigurbjörnsson, for-
stjóri, þess getið við blaða-
mann Mbl. að honum hefði
þótt ákaflega vænt um komu
piltanna og hann væri þess
fullviss, að gamla fólkið hefði
skemmt sér hið bezta.
Tekkneskur
orgelleikori
heldur tónleika
TÉKKNESKUR orgelleikarl,
Karel Paukert, er kominn til ís-
lands. Hann er á leið til Banda-
ríkjanna og keinur hér við. Mun
hann halda orgeltónleika í Krista
kirkju næstkomandi sunnudagn-
kvöld kl. 9 og flytur þar fjöl-
breytta efnisskrá, verk eftir Bach
og gamla franska tónlist og
einnig nýrri verk, þ.á.m. eftir
sjálfan sig.
Karel Paukert hefur getið sér
góðan orðsfír í Þýzkalandi og
Belgiu, þar sem hann hefur ver-
ið og haldið víða tónleika. Hann
hefuir áður verið á íslandi, starf-
aði með Sinfóníuihljómsveitinná
og hélt hór tónleika.
Paukert mun einnig hald*
tónleika á Akranesi í þessari
ferð. Miðar á sunnudagstónleik-
ana eru seldir hjá Hljó'ðfæra-
verzlun Sigríðar Helgadóttur og
Bókaverzlun Sigfúsar Eymund-
sen.
Ekið á dreng
AKRANESI, 10. des. — KI. 5,30
síðdegis í dag ók fólksbíllinn
E 118 á 9 ára dreng, sem var að
renna sér á sleða ofarlega á
Skagabraut. Farið var með dreng
inn á sjúkrahúsið. Meiðsli hans
reyndust ekki alvarleg og fékk
hann að fara heim í kvöld. Það
er aldrei of vel brýnt fyrir börn-
um sem renna sér, að vara sig
á bílunum.