Morgunblaðið - 14.08.1965, Blaðsíða 11

Laugardagur 14. ágúst 1965
MORCUNBLAÐIÐ
11
hann og þegar hafizt var
handa, voru allir hluthafarnir
fátækir, nema pabbi. Þó hafði
hann ekki meira handbært fé
en svo, að í harðbakka sló,
þegar að seinustu afborgun-
inni kom. Þá munaði minnstu
að Hkaböng getuleysisins
hringdi yfir moldum þessa
nýstofnaða útgerðarfélags. En
Iþað lifði — skrimti með ein-
hverjum hætti eins og löngum
hefur loðað við íslenzk fyrir-
tæki. Landsbankinn gat ekki
Jánað meira, svo pabbi fór til
eriendra viðskiptamanna sinna
og fékk þar þá peninga, sem
á vantaði. Þetta leiddi hann
BÍðar inn í Milljónafélagið,
eins og lesa má um í ævisögu
hans.
Þó pabbi hafi ekki haft mik-
ið af reiðu fé, átti hann mikl-
ar eignir og hafði mjög góðar
tekjur. Ég skal segja þér litla
«ögu af því, hvernig á þessi
auðævi hans var litið:
Við Ólafur áttum að verða
etúdentar 1911, en féllum báð-
ir, ég á skriftinni“ — Kjartan
hugsar sig um — „bíddu ann-
ars, við fórum úr skóla í miðj-
um fjórða bekk og töldum
pabba trú um að við ætluðum
að hlaupa yfir bekk — en það
varð víst lítið úr lestri, því
okkur þótti báðum gaman að
lifa þegar við vorum orðflir
„frjálsir menn“ — það verður
vist að segja hverja sögu eins
og hún gengur, þó ekki sé
þetta beinlínis það rétta að-
hald fyrir barnabörnin. En
eem sagt: svo kom að skulda-
dögunum, alltaf kemur að
þeim. Það var ákveðið að við
tækjum stúdentspróf næsta
ár. eða 1912 Og við það stóð-
iim við báðir. Eftir stúdents-
prófið fórum við til Kaup-
mannahafnar, og kom þá í
minn hlut að fara á undan
Ólafi.
Ég fór með skilríki mín til
háskólans að fá viðurkenn-
ingu fyrir Garðsstyrk, en þá
var mér tjáð að faðir okkar
hefði svo miklar tekjur. væri
blátt áfram svo ríkur, að við
gætum ekki fengið Garðs-
styrk. Ég sagði þeim þá að
mér hefði verið tjáð — og það
af vísum mönnum heima —
að íslendingar hefðu forgangs
rétt að Garðsstyrk, án tillits
til efnahags; ennfremur að ég
hefði alls ekki komið til Kaup
mannahafnar, ef ég hefði ekki
verið viss í minni sök. Mér
var sýnd mikil kurteisi, eins
og Dana er siður, og þeir
Bögðu mér, að málið yrði tek-
ið fyrir aftur. Það varð til
þess að ég fór ekki heim fyrr
en um vorið. En þá rættist
líka úr. I maímánuði fékk ég
tilkynningu um að mitt sjón-
armið væri viðurkennt, og við
fengum 500 króna styrk, þ.e.
70 krónur danskar á mánuði.
Það var auðvitað afskaplega
merkilegt augnablik í lifi okk
ar, þegar tilkynningin kom
ura Garðsstýrkinn. Og hver
mundi ekki hafa slegið upp
veizlu I tilefni þeirrar stóru
Btundar? En auraráðin voru
ekki mikil — og ekki um ann-
að að gera en senda einn stúd-
entanna, sem var ,,expert“ í
l'ánakontórum með úrin okkar
og reyna að fá sem mest fyrir
þau. Ferð hans bar árangur
og við fengum okkur smurt
brauð og snaps, og áttum sam
an skemmtilegt kvöld. En
ekki var laust við að okkur
Óiafi brygði í brún, þegar við
vöknuðum daginn eftir. Ein-^
hver óþægilegur kvíði læddist
inn í brjóstið, hvað var þetta?
Við marglásum fréttina. Hún
birtist i Ekstrablaðinu — og
var þess éínis, að dönsk yngis-
mær hefði rænt 500 krónum af
isienzkum stúdent. Lítið hafði
nú lagzt fyrir kappann þann,
norrænan víking í þokkabót!
En nú var það náttúrlega gef-
ið að enginn íslenzkur stúdent
réð yfir slíkri fúlgu, ekki held
ur við Ólafur. En fiskisagan
flýgur, góði minn, og ekki var
dagurinn á enda runninn, þeg
ar við Ólafur höfðum verið
margbendlaðir við fréttina,
annar hvor eða báðir. En ferð
in á lánakontórinn bjargaði
okkur, við höfðum algert alibí.
Seinna kom í ljós, að íslend-
ingurinn var ekki stúdent, ég
þori ekki að segja meira.
Við vorum aldrei látnir vaða
í peningum i foreldrahúsum,
þess var stranglega gætt. Þeg-
ar við vorum í Danmörku sá
viðskiptafirma pábba þar í
borg, A.T. Möller, um fjárhag
okkar. En við tókum aldrei út
meiri peninga en sem svaraði
rúmlega Garðsstyrknum. Við
bjuggum á ýmsum stöðum í
Kaupmannahöfn þennan vet-
ur, t. d. hjá grænmetisheild-
sala einum. Þar höfðum við
ágætt herbergi og fæði, og lék
allt í lyndi. Það var ekki fyrr
en við komum heim, að pabbi
sýndi okkur bréf frá þessum
góða manni, þar sem hann
hælir okkur Ólafi á hvert
reipi, en segir aftur á móti
að félagar okkar séu dálítið
annarrar tegundar: m.a. hafi
þeir brotið fyrir sér húsgögn,
að verðmæti 500 krónur. Þetta
var ágæt sálfræði hjá karlin-
um — að gefa í skyn að við
værum betri en hinir strák-
arnir, sem auðvitað átti ekki
við rök að styðjast. Enginn
okkar hafði brotið neitt á hans
heimili, þar fór allt fram
með friði og spekt, þó stund-
um væri setið fram eftir.
Pabbi hafði borgað reikning-
inn án þess að ráðfæra sig við
okkur. Það sýnir hvernig hann
var. Hann vildi ekki særa okk
ur. Vel mátti hann vita, hvern
ig stundum gat farið fyrir hús
gögnunum í lestrarsalnum á
Fríkirkjuvegi 11. Þar var oft
fjörugt og þar höfðu brotnað
stólar. En þegar pabbi sýndi
okkur bréfið, gátum við full-
vissað hann um að grósserinn
hefði ekki misst svo mikið
sem eina flís úr borðstól af
okkar völdum. Pabbi lét mál-
ið samt kyrrt liggja. Og
gladdist raunar yfir sakleysi
okkar."
Við Kjartan Thors fikruðum
okkur nú lengra aftur í tím-
ann. Þó Thor Jensen hafi oft
verið auðugur maður, mátti
hann og hans fólk muna
tvenna tima. Kjartan segist
þó aldrei muna fátækt á heim
ilinu. Við höfðum alltaf nóg
að bíta og brenna, sagði hann,
og ekki skorti fatnað.
„En ég sé í ævisögu föður
míns, að það hefur verið tals-
vert þröngt í búi þann tíma
sem við bjuggum í Hafnar-
firði. Þá hefur hann lengst af
verið atvinnulaus. Ég minnist
þó eins atviks sem mér finnst
ekki beinlínis benda til þess
að hungursneyð hafi ríkt á
heimilinu:
Foreldrar mínir höfðu bæði
tröllatrú á íslenzku smjöri, en
Ólafur, sem þá var smástrák-
ur, vildi hvorki sjá smjör né
heyra, hann vildi bara flot. En
sennilega hafa þau staðið í
þeirri meiningu, að flotátið
mundi ekki hafa góð áhrif á
heilbrigði drengsins. Þá tálg-
aði faðir minn smábát, lista-
vel gerðan, úr flotholti eða
flá, eins og það var kallað.
Síðan var bátsskelin, eða Flot-
báturinn eins og hann var
skírður, fyllt með smjöri —
og þá féll ólafur fyrir freist-
ingunni. Eftir það voru engin
vandkvæði á að koma smjör-
inu í hann; harin dafnaði vel
og varð stór og sterkur, eins
og ailir vita“.
(Framhald á mörgun)
M.
Sjötugur í dag:
Ólafur ÓEafsson,
ÓLAFUR Ólafsson, kristniboði,
er sjötugur í dag. Harm er af
borgfirzkum ættum, fæddur í
Desey í Norðurárdal 14. ágúst
1895. Hann ólst upp í fæðingar-
héraði sínu og á þar djúpar ræt-
ur. Oft hefur hann sagt minn-
ingar frá bernskuárum og kom
þá fram sú sterka trúhneigð, sem
í honum bjó frá bernsku. Á hríf-
andi hátt hefur hann sagt frá,
hve hann gat í smalaferðum og
einveru borgfirzkrar náttúru orð-
ið gagntekinn af þrá eftir Guði,
skapara sínum. Stundum fann
hann til nálægðar hans og þráði
þá að vegsama hann og þakka
honum, en á stundum hrópaði
hann einmana til þess Guðs, sem
hjarta hans þráði. Á æskuárum
veittist honum sú heill að finna
hjarta sínu hvíld í samfélagi við
Drottin' sinn og leggja inn á þá
braut, sem gerði hann að frum-
herja íslenzkra kristniboða, er
störfuðu í þjónustu íslenzks
kristniboðs og unnið hafa að því
að vekja það og efla.
í æsku var Ólafur eitt sinn á
Hvítasunnu við guðsþjónustu hjá
síra Tryggva Þórhallssyni. Með-
an á gpðsþjónustunni stóð, fékk
Ólafur kall til fylgdar við Krist
og varð jafnframt gagntekinn
þeirri vissu, að hann ætti að fara
og gerast kristniboði meðal heið-
irigja. Þetta var þeim mun ein-
kennilegra þar eð hann hafði
engin kynni af kristniboði, vissi
raunverulega ekki, hvað það
væri eða hvers væri krafizt af
þeim, sem það verk vildu vinna.
Köllunina til þess starfs hafði
hann samt fengið og má segja,
að með því hefjist nýr þáttur
í íslenzkri kristnisögu. Hátt í
tveggja áratuga skeið var Ólafur
eini íslenzki kristniboðinn, sem
kristniboðsáhuginn safnaðist um.
Leiðin lá fyrst til Reykjavík-
ur til þess að leita ráða hjá þeim,
sem von væri helzt um, að
þekktu eitthvað til þessara mála.
Dyrnar lukust samt ekki upp
fyrir unga piltinum, fyrr en hann
komst í kynni við norskt kristni-
líf. Á Siglufirði kynntist hann
starfi „Norska sjómannaheimilis
ins“, sem sjómannatrúboðið
norska hefur starfrækt þar um
hálfrar aldar skeið. Ólafur sótti
þar samkomur og naut mikillar
blessunar, en mest um vert varð
iþó, að þar komst hann í kynni
við norskan skipstjóra, Harald
Slottsvik, sem Ólafur æ síðan
hefur talið einn sinn mesta vel-
gjörðarmann. Varð það úr, að
Ólafur fór með honum til Noregs
haustið 1915. Með aðstoð þessa
velgjörðarmanns síns hóf hann
nám í kristilegum æskulýðsskóla
og síðar við „Kristniboðsskólann
Fjellhaug" í Osló. Norska Kína-
trúboðssambandið átti þann
skóla og undirbjó þar kristniboða
til starfs í Kína, en þar.hafði fé-
lagið mikið kristniboðsstarf.
Að loknu námi í Osló hélt
Ólafur til framhaldsnáms í
Ameriku. Síðan lá leiðin til
Kína, þar sem hann starfaði á
starfssvæði Norska Kínatrúboðs
sambandsins. Frk. Ólafía Jóhanns
dóttir hafði kynnzt Ólafi í Osló
og ritaði vinum sínum hér heima
um hann. Hvatti hún þá til þess
að taka hann að sér og styðja
hann til kristniboðsstarfsins, eft
ir því sem tök væru á.
Eftir að Ólafur hafði hafið
störf í Kína árið 1921, tóku að
berast fréttabréf frá kristniboð-
anum til fámennra hópa kristni-
boðsvina hér heima, og til al-
mennings. Kveiktu bréf þessa
unga kristniboða bæði áhuga og
kærleika til starfsins í Kína, og
var nú tekið að safna fé til stuðn
ings starfinu þar.
Árið 1927 kom ólafur heim til
íslands í hvíldarleyfi, ásamt
konu sinni, frú Herborgu, norsk
um kventrúboða, sem hanri hafði
kvænzt í Kina. Ferðaðist Ólafur
um iandið, hélt samkomur og
sagði frá starfinu. Talaði hann
máli kristniboðsins með áhuga
og eldmóði þess manns, sem helg
að hafði því líf sitt og krafta í
fórnfúsu ævistarfi. Urðu sýnileg
áhrif af starfi hans hér heima,
m.a. þau, að kristniboðsfélög og
flokkar voru stofnuð. Má þar á
meðal nefna „Kristniboðsfélag
kvenna“ á Akureyri, sem æ síð-
an hefur verið kristniboðinu
styrk stoð. Annar sýnilegur ár-
angur af starfi Ólafs kristniboða
hér heima þá var, að árið 1929,
eftir að þau hjón voru aftur kom
in til Kína, var stofnað Samband
ísl. kristniboðsfélaga, og var einn
megintilgangur þess í upphafi að
safna fé til stuðnings starfi
þeirra hjóna.
Árið 1938 komu þau annað
sinni í hvíldarleyfi og þá ásamt
börnum sínum fimm. Dvölin
heima varð samt lengri en ætlað
var. Styrjöldin milli Japana og
Kína var hafin, og ári síðar hófst
heimsstyrjöldin síðari. Þau hjón
in komust því ekki til Kína að
hvíldarleyfinu loknu. Er styrjöld
inni lauk, náðu kommúnistar
völdum í Kína og lokuðu land-
inu fyrir öllu kristniboði. Lauk
þar með 14 ára starfi þeirra
hjóna í Kína, en þar hafði Ólaf-
ur unnið af brennandi áhuga
margháttuð kristniboðsstörf. —
Munu fréttabréf kristniboðans,
svo og bók hans „14 ár í Kína“
verða góð heimild um það starf.
Síðan ólafur kom heim síð-
ara sinni, má segja að hann
hafi látlaust ferðazt um landið,
haldið samkomur, sagt frá
kristniboði, frætt og hvatt. Hann
hefur skrifað ótal greinar, rit og
nokkrar bækur. Má þar helzt
telja „Kristniboð í Kína“, „14 ár
í Kína“, „Frækorn” og „Kynnis-
för til Konsó“. „Svipmyndir frá
Konsó I. og 11“ o.fl. Þessu starfi
hefur hann haldið áfram allt
til þessa, þótt hann hafi ekki get-
að ferðazt síðastliðin tvö ár, sök
um hjartasjúkdóms, sem hann
hefur átt við að stríða. Af sömu
orsökum varð hann að taka sér
hvíld frá prédikunarstörfum frá
því í júlí í fyrra og fram á síð-
astliðið vor. Hlýtur það að hafa
verið mikil raun jafn síkvikum
áhugamanni og Ólafur er. Hann
sér látlaust ný og aðkallandi verk
efni, hvert sem hann lítur og vill
þegar í stað hefjast handa að
vinna þau.
Þótt Ólafur ólafsson sé fyrst
og fremst kunnur sem Ólafur
kristniboði, og frumherji og aðal
baráttumaður þeirrar hreyfingar
hér, hefur hann víða fórnað tíma
og kröftum í kristilegu starfi.
Hann var einn af stofnendum og"
aðalstarfsmaður Biblíufélagsins
Gideon hér á landi. Um margra
ára skeið hefur hann átt sæti
í stjórn Elliheimilisins Grundar.
Var sóknarnefiviarmaður í Dóm
kirkjusöfnuðinum um nokkur ár.
Þá hefur hann og lengi átt sæti
í stjórri „Hins ísl. Biblíufélags"
og borið hag þess mjög fyrir
brjósti. Bera erindi og margar
greinar um málefni félagsins
þess ljósan vott.
Eins og áður getur er Ólafur
kvæntur konu af norskum ætt-
um, mikilli ágætiskonu, sem
dyggilega hefur staðið við hlið
manns síns, bæði á heimili og
í starfi hans í Kíná og hér heima.
Nýtur hún mikillar virðingar og
kærleika allra, sem henni hafa
kynnzt. Tveir synir þeirra hafa
fetáð í fótspor foreldranna og
gerzt kristniboðar. Eru það þeir
Jóhannes Ólafsson, kristniboðs-
læknir, og Haraldur, er starfar
að kristniboði í S-Eþíópíu. Mun
hann taka við íslenzku kristni-
boðsstöðinni í Konsó, er kristni-
boðarnir þar fara í hvíldarleyfi
heim næsta vor. Tvær dætur
þeirra frú Herborgar og Ólafs
Ólafssonar eru giftar hér í bæ,
en sú þriðja er í foreldrahúsum
og leggur dyggilega höndina á
plóginn í kristilegu starfi, eftir
því sem hún frekast getur.
Fjölmargir vinir og samstarfs-
menn Ólafs kristniboða og konu
hans hugsa með hlýhug til þeirra
á þessum degi og færa honum
þakkir fyrir að hann gerðist ekki
óhlýðinn hinni himnesku köllun,
sem hann fékk. Það hefur borið
dýrmætan ávöxt í íslenzku
kristnilífi. ólafs mun ætíð verða
minnzt sem fyrsta íslenzka
kristniboðans, sem íslendingar
styrktu til starfs úti á meðal
heiðingjanna, brautryðjanda sem
með áhuga sínum og alúðlegri
framkomu opnaði málefninu
margar dyr.
Samstarfsmenn hans í kristni
boðsfélögunum og K.F.U.M.
þakka störfin og biðja honum og
heimili hans ríkulegrar blessun-
ar þess Guðs, sem kallaði hann
til ávaxtaríks ævistarfs í ríki
sínu.
Bjarni Eyjólfssoni.
ÓLAFUR Ólafsson var á æsku-
skeiði, er hann var kallaður til
starfs í víngarði Drottins. Eflaust
hafa þá í hjatra hans búið þessi
orð: „Ég kann ekki að tala, því
að ég er enn svo ungur.“ En
þá náði hvatningin til hans: „Þú
skalt fara til allra, sem ég sendi
þig til, og tala allt það, er ég býð
þér“.
Þessu hlýddi Ólafur. Hann var
kallaður og sendur. Fór hann til
fjarlægrar heimsálfu og varð þar
mörgum til blessunar.
Það má með sanni segja, að
hér er sá maður, sem er ekki hálf
volgur í áhuganum, en brenn-
andi í andanum. Þannig hefir
hann starfað í Kína, og þannig
hefir hann haldið áfram hér
heima. Á þessum afmælisdegi
hans hugsa ég með gleði um
góðan ættjarðarsor. og trúan
starfsmann kristilegrar kirkju.
Frá æskudögum til þessa dags
hefir hann flutt mönnum hið
heilaga orð. Ég hlustaði á hann
fyrir fáum dögum mér til mik-
illar gleði. Þar var sami kraft-
urinn og sannfæringin. Ólafur
er boðberi orðsins með lofgjörð
í hjarta. Af gnægð hjartans mæl-
ir munnurinn.
Stöðugt aflar Ólafur sér fróð-
leiks og þekkingar. Hann leitar
og finnur. En hann vill láta aðra
njóta góðs af, og því er hann
ekki aðeins fróður, heldur einn-
ig fræðandi, enda er hann rit-
fær í bezta lagi. Hann hlýðir því
orði, er segir: „Fræðið og áminn-
ið.“ Af þessu stjórnast ræður
hans og ritstörf.
Þegar ég hugsa um starf þessa
vinar míns, eru þessi orð í huga
mínum: „Sérhver fræðimaður,
sem er orðinn lærisveinn himna-
ríkis, er líkur húsráðanda, sem
ber fram nýtt og gamalt úr fjár-
sjóði sínum.“
Þessi er starfsemi og starfsað-
ferð Ólafs. Víða kemur hann við.
Auðvitað er lm0ur hans bund-
inn við starfið í Konsó, en jafn-
framt er hann sívakandi hér
heima. Með ítarlegri þekkingu
starfar hann í Biblíufélaginu, og
öflugur liðsmaður er hann í Gíde
on-félaginu, þar sem unnið er að
útbreiðslu biblíunnar. Hve marg-
ar eru bækurnar, sem hann hefir
afhent mörgum skólum? Ég veit
um þakkláta kennara og nem-
endur, sem hafa fagnað heim-
sókn Ólafs, er hann flutti æsku-
lýðnum heilagar gjafir.
Ólafur er vinur æskunnar. En
skýldi hann gléyma hinum öldr-
uðu? Hvað segir gamla fólkið í
ElHheimilinu? Hve mörg orð
Framhald á bls. 21.