Morgunblaðið - 05.10.1965, Blaðsíða 17

ÞriðjuófegWP 9. október 1965
MORGUN BLAÐIÐ
17
Maldife eyjar
IViinnsta aðildarríki Sameinuðu þjóðanna
Eítir Myron K. Myers, íréttaritara AP
ÞAÐ var tannpína, sem
réð því, hvenær nýjasta,
minnsta og fámennasta að-
ildarríki Sameinuðu þjóð-
anna — Maldive eyjar —
hlaut sjálfstæði.
Forsætisráðherra eyjanna,
Ibrahim Nasir, hafði þjáðst
af tannverk heima í Male, höf-
uðborg þessa eyjaklasa á Ind-
landshafi, sem verið hefur
brezkt verndarsvæði. Og þar
sem enginn tannlæknir er á
eyjunum, tók forsætisráðherr-
ann sér þriggja daga bátsferð
til Ceylon.
Bretar höfðu farið með
stjórn á Maldive eyjunum frá
því árið 1887, en fyrir löngu
hafði verið gengið frá öllum
gögnum varðandi sjálfstæði
eyjanna og íbúanna, sem eru
um 95 þúsund. Svo Nasir á-
kvað hinn 26. júlí sl. að úr því
hann væri nú kominn til Col-
ombo, höfuðborgar Ceylon,
skyldi hann ganga á fund
brezka landsstjórans þar og
undirrita sjálfstæðisyfirlýsing
una. Og það var allt og sumt,
sem á vantaði.
Engin hátíðahöld voru sett á
svið til að draga brezka fán-
ann niður í Male. Og engir
fulltrúar brezku krúnunnar
voru viðstaddir. Nasir skrifaði
nafn sitt á blað og þar með
voru Maldive eyjarnar kömn-
ar í tölu hinna mörgu ný-
sjáifstæðu ríkja.
XVÖ ÞÚSUND EYJ^*
í Maldive eyjaklasanum eru
um tvö þúsund kóraleyjar —
220 þeirra byggðar, og liggja
þær á um 800 km. belti frá
norðri til suðurs um 650 km
fyrir suðvestan Ceylon. Sam-
anlagt flatarmál þeirra er tæp
lega 300 ferkm., eða á við
rúmlega hálft dvergríkið An-
dorra.
íbúarnir á norður-eyjunum
hafa lengi átt mikil viðskipti
við Indverja, karlmennirnir
tekið sér indverskar konur, og
svipar þeim nú til Dravida á
Suður-Indlandi.
Miðeyjarnar, sem lotið hafa
stjórn soldánsins í Male (íbú-
ar um 12.000), voru byggðar
Aröbum frá nálægum Aust-
urlöndum og frá Indónesíu.
íbúar suðureyjanna voru aítt-
aðir frá Ceylon.
Eyjaskeggjar eiga sér frið-
samlega fortíð, þótt strand-
högg sjóræningja frá Ind-
landi og koma Portúgala ár-
ið 1518 hafi valdið eyjaskeggj-
um nokkrum erfiðleikum. En
soldánarnir sömdu við Ceylon
búa um vernd — gegn árlegum
greiðslum, og var þeim grelðsi
um haldið áfram jafnvel eftir
komu Breta seint á síðustu
öld.
f rauninni hafa íbúarnir á
Maldive eyjunum alltaf farið
með stjórn eigin mála, því
Bretar hafa aldrei sent neinn
fastan landstjóra til Male.
Einu afskipti Breta eru utan-
ríkis- og varnarmálin, sem lít-
ið hefur þurft að sinna.
FLUGVALLARMÁLIÐ
ídag eru einu hagsmunir
Breta herflugvöllur á Gan
eyju í suðurhluta eyjaklasans
og útvarpsstöð BBC á Hitaddo
eyju í norðri.
Brezkir sérfræðingar í varn
armálum telja flugstöðina á
Gan-eyja ómissandi fyrir all-
ar varnir austan Súez. Og al-
þjóða flugfélög, sem fljúga á
þessum slóðum, telja nauðsyn
legt að hafa varaflugvöll á
Indlandshafi.
En það var þessi flugvöll-
ur sem varð þess nærri vald-
andi að upp úr syði fyrir
nokkrum árum. Nasir forsætis
ráðherra og nokkrir meðráð-
herra hans, sem lærðir voru í
Kaíró, tóku við stjórn á eyj-
unum 1957, og voru ekki alls
kostar ánægðir með vernd
Breta. Og í febrúar 1959 ætl-
uðu þeir að grípa í taumana
og fyrirskipuðu íbúunum að
hætta störfum á vegum varn-
arliðsins.
En eyjaskeggjar, sem voru
vinsamlegir í garð brezku her-
flugmannanna 800 á Ganeyju,
og kærðu sig ekki um að
missa af tekjum sínum af flug
vellinum, hófu byltingarfán-
ann á loft. Þeir stofnuðu Sam-
einaða Suvadia lýðveldið,
gripu til vopna gegn stjórn-
inni, og lögðu þau ekki niður
fyrr en Bretar höfðu undir-
ritað samning við Nasir.
Síðan þetta gerðist hefur
sambúð Breta og íbúanna á
Maldive-eyjunum verið vin-
samlegri. Á síðustu fimm ár-
um hafa Bretar veitt 850
milljónir punda (um 100 þús.
millj. kr.) til að bæta hafnir
og fiskiðnað landsmanna og
koma þar á fót sjúkrahúsi.
Ekki hafa þó eyjaskeggjar
alveg farið á mis við sendi-
menn frá Kaíró og Indónesíu,
sem hefur orðið nokkuð á-,
gengt.
★
Jafnvel nú, þegar Maldive
eyjarnar hafa fengið aðild að
Sameinuðu þjóðunum, er þess
að vænta að eyjaskeggjar fái
áfram að búa við þá einangr-
un, sem hafið hefur veitt þeim.
Þeir hafa ekki gerzt aðilar að
Brezka heimsveldinu, og öll
samskipti við Breta fara um
Ceylon. Og í utanríkisþjónust
unni hefur fram til þessa að-
eins verið einn maður, fisk-
kaupmaður frá Male, sem
verzlar á Ceylon.
A-Evrópubúar andvígir
bæði Rússum og SCínverjum
ANDÚÐ margra Austur-Evr-
ópubúa í garð bæði Rússa og
Kínverja lýsir sér í frásögninni
af frammistöðustúlkunni og gest
inum í sovézku veitingahúsi, er
stúlkan spurði:
„Hvað ætlið þér að fá?“
„Te takk.“
„Rússneskt eða kínverskt?"
„Við skulum sleppa því“,
sagði gesturinn, „ég fæ bara
kaffisopa.“
Þessi óbeit, eða hreint af-
skiptaleysi, sem varðar bæði
Moskvu og Pekingstjórnirnar og
útbreidd er um öll Sovétríkin,
var nýlega staðfest með skoðana
könnun, er sjálfstæðar skoðana-
könnunarstofnanir í sjö löndum
Vestur-Evrópu létu fram fara.
Eftir samtöl við rúmlega '4.000
Tékka, Ungverja, Pólverja og
Rúmena, sem heimsóttu Vestur-
Evrópu á árunum 1963 og 1964,
komust starfsmenn stofunarinn-
ar að þeirri niðurstöðu, að Um
ágreining Kínverja og Rússa
„virðist ríkja algjört afskipta-
leysi“ hjá þeim, er spurðir voru
álits „og eini áhuginn, sem fram
kemur viðvíkjandi málinu er sá,
hvort árekstrarnir geti leitt til
aukins sjálfstæðis og iausnar
undan oki Sovétríkjanna."
Nokkur undanfarin ír hafa
stofnanir á Vesturlöndum átt
hægara með að afla upplýsinga
um hina raunverulegu afstöðu
Austur-Evrópubúa, vegna þess
að smátt og smátt hafa komm-
únistar dregið úr ferðabönnum,
sem hefur gert fleiri borgurum
austan járntjalds fært að heim-
sækja Vesturlönd. Þegar þetta
fólk hefur verið óháð hömium,
sem á það eru lagðar heima fyr-
ir, hefur það haft löngun til að
leysa frá skjóðunni varðandi ó-
beit þess á kommúnismanum.
Við skoðanakönnunina kom
sérstaklega í Ijós „augljos virð-
ing“ fyrir „dirfsku" kínverskra
kommúnista að bjóða Sovétríkj
unum byrgin. „Annars gefur
þetta ekki til kynna“, segir í
skýrslunni, „aukinn stuðning
við hugmyndakerfi kínverskra
kommúnista í ágreiningsmálun-
um en fremur merki þess, að
vegna ákveðinnar afstöðu þeirra
gegn Sovétríkjunum, sé trúin á
aukið þjóðarsjálfstæði í löndun-
um fjórum að eflast. '
Þessi löngun til sjálfstæðis og
til að losna undan yfirráðum
Sovétríkjanna virðist einnig
koma fram innan sumia komm-
únistaríkjanna. Rúmenski
kommúnistaflokkurinn hefur til
dæmis veitt skilyrðisiausan
stuðning við Moskvustefauna í
deilunni við kínversku kommún
istaná, en hefur látið skýrt í
ljós, að hann vilji hindra sov-
ézka íhlutun í innanríkismál
Rúmeníu. í yfirlýsingu, sem
flokkurinn sendi frá sér í apr-
ílmánuði 1964, gat hann þess,
Nemendasamband
Menntaskólans á
Laugarvatni stofnað
STOFNAÐ hefur verið Nem-
endasamiband Menntaskólans að
Laugarvatni. Ákvörðun um það
var tekin á íjölmennum fundi ný
stúdenta og eldri nemenda skól-
ans á Hótel Sögu hinn 1(6. júní
a.l. Sambandinu var kosin
þriggja manna stjórn og skipa
hana þeir Jöhann Gunnarsson,
rélfraéðmgur, Þórir Ókiísson,
menntaskólakennari og Eiríkur
Guðnason, nýstúdent.
Á stofnfundinum var gerð eft
irfarandi ályktun:
„Stofnfundur Nemendasam-
bands Menntaskóians að Laugar
vatni vekúr athygli á þvi mikiis
vérða 'hlutverki, sem Mennta-
sikólinn að Laugarvatni hefur
Framhald á bls. 2(1
að áformað væri að móta fram-
tíð Rúmeníu með því að leggja
áherzlu á grundvaliaralriði,
sem mótuðust af „virðingu fyr-
ir sjálfstæði og þjóðarhag.“
Óánægja Sovétríkjanna með
þennan sjálfstæðisáhuga þjóð-
anna kom greinilega í ljós 30.
maí 1964, þegar Moskvuútvarp-
ið varaði þjóðirnar innan sovét-
blakkarinnar við að irevsta um
of á fjárhagslega aðstoð fri vcst
urveldunum en halda sig held-
ur í skjóli samtaka kommúnista.
Samt sem áður lagði rúmensk
viðskiptanefnd í Washington á
það áherzlu tveim dögum síðar,
að þörf væri nánari diplómat-
iskra og viðskiptalegra sam-
skipta við Bandaríkin.
Pólland hefur einnig fengið
talsverðan fjárhagslegan stuðn-
ing frá Randaríkjunum, og við-
skipti Pólverja við lönd, sem
ekki eru kommúnisk, hafa auk-
izt svo, að nú nema þau um
það bil 66 af hundraði heildar-
veltu landsins út á við.
Tékkóslóvakía og Ungverja-
land hafa einnig gefið í skyn
ósk um að auka viðskipta- og
menningarsamskipti sín við
vesturlönd.
Vöxtur þessara samskipta hef-
ur linað tak Sovétríkjanna í
Austur-Evrópu og samtímis hef-
ur ótti sovétblakkarinnar við
kínverska kommúnista aukizt.
Við skoðanakönnunina kom í
Ijós, að margir Austur-Evrópu-
búar „virtust hafa megna óbeit
á yfirgangi Pekingsstjórnarinnar
í garð Vesturlanda. Hún virðist
skapa ótta um, að kínversku
kommúnistarnir muni einskis
svífast og reynast í hæsta máta
ósamvinnuþýðir, og geti þessi af
staða komið af stað þriðju
heimsstyrjöldinni."
1 Póllandi hófst viðleitnin til
að losna undan Moskvuvaldinu
í október 1956, þegar Wladyslaw
Gomulka varð flokksforingi í
baráttunni gegn stalinismanum.
Einkum þar er andúðin á kín-
verskum kommúnistum greini-
lega sterk. í skoðanakönnuninni
komu fram „sívaxandi neikvæð
viðbrögð gegn róttæku hug-
myndakerfi kínverskra komm-
únista, sérstaklega meðal eldri
kynslóðarinnar í Póllandi......
sem enn man greinilega Stalin-
tímabilið. Ruddaleg og skeyting
arlaus afstaða kínverskra
kommúnista til vandamála
austurs og vesturs, og hugsan-
leg áhrif hennar á heimsfriðinn,
virðist vera sérstakt áhyggju-
efni. Fljótt á litið má segja, að
afstaða Pólverja varðandi þessi
mál sé eitthvað á þessa leið:
Þótt Sovétríkin hafi víða skap-
að sér óvinsældir með yfir-
gangi, virðist samt sem áður
vera litið á þau sem hið skárra
af tvennu illu.“
En í Ungverjalandi, þar sem
íbúarnir þjáðust um skeið und-
ir kúgun eftir að sovézkar her-
sveitir bældu niður byltinguna,-
er naut almenns stuðnings,
1956, hefur skoðanakönnun leitt
í ljós, að þar ríkir „feiknar“
andúð í garð Sovétríkjanna.
Hins vegar er því bætt við, „að
á allan stuðning við kínverska
kommúnista er litið aðeins sem
útrás fyrir andúð í garð Sovét-
ríkjanna, fremur en viðurkenn-
ingu á hugmyndakerfi þeirra —
en þetta er staðreynd, sem sann-
azt hefur á öðrum sviðum af út-
breiddri andúð á kommúnistum.
Afstaða1 flestra Ungverja til
deilumála Rússa og Kínverja,
virðist vera á þessa leið: Svo
virðist sem eitthvað sé hlakkað
yfir því, að loksins hefur ein-
hver í heimi kommúnista þor-
að að standa upp í hárinu á
Sovétríkjunum, en þó miklu
fremur yfir því, að í herbúð-
um kommúnista ríki sundur-
þykkja."
AMBASSADOR Danmerkur,
herra Birger Ove Kronmann
og ambassador Svíþjóðar, hr.
Gunnar Granberg, hafa við
hátíðlegar athafmir í dag af-
hent handhöfum valds forseta
fslands trúnaðarbréf sín, að
viðstöddum utanrikisráðherra.
— Á myndinni eru frá vinstri:
Emil Jónsson, utanríkisráðh.,
Bjarni Benediktsson, forsætis-
ráðherra; Birgir Fiiunsson, for
seti Sameinaðs þings; Þórður
Eyjólfsson, forseti Hæstarétt-
ar, og Kronmann, am bassador
Danmerkur.
(Ljósm.: Pétur Thomsen)