Morgunblaðið - 20.01.1966, Blaðsíða 8

8
MORCUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 20. ianúar 1966
Frú Ingibjörg
Minningarorð
Guðmundsdóttir
NU eru þau bæði horfin, Ingi-
björg og Pétur Magnússon.
Höfuðbólið Hólavöllur við
Suðurgötu, þar sem hinn
gamli Latínuskóli stóð og Al-
þingi var háð árin 1799 og
1800, stendur autt. Merkileg-
um þætti í örlagasögu svip-
mikils mannkostafólks er lok-
ið. En eftir standa gæfusporin
og minningin um ógleyman-
legar manneskjur.
Hinn gamli sögustaður,
Hólavellir, stendur á grónu
landi í hjarta höfuðborgarinn-
ar, spölkorn frá götu, og er
því afviknari og kyrrlátari en
almennt gerist um hús við
fjölfarna götu. Er þar útsýni
mikið og frítt. Þarna ræktaði
frú Ingibjörg blóm og tré,
sem gáfu staðnum nýja feg-
urð, skjól og hlýju.
★
Pétur Magnússon og fjölskylda
hans átti þarna heimili frá árinu
1924 allt til dauða hans, árið
1948. Heimili frú Ingibjargar
stóð þar síðan áfram til hinztu
stundar. Þetta heimili var ramm-
íslenzkt. Það var umgerð um
stórbrotið starf mikilhæfs og góð
gjarns þjóðmálaleiðtoga, og ást-
ríkrar og kjarkmikillar konu,
sem fórnaði hæfileikum sínum
og kröftum af þeim heilhug, sem
var eitt af fegurstu sérkennum
skapgerðar hennar. Á Hólavöll-
um var héraðsmiðstöð fjölmenns
frændliðs og samherja úr byggð-
um Borgarfjarðar og Rangár-
þings. Fólk kom þangað í ótal
erindum, til þess að ræða banka-
mál og búskap, landsmál og bók-
menntir, til þess að fara með ljóð
eða heyra með þau farið, til þess
að gleðjast og njóta gistivináttu
og gestrisni.
Yfir þessu heimili hvíldi til-
gerðarlaus blær þjóðlegrar menn
ingar.
¥
Frú Ingibjörg Guðmundsdóttir
var fædd á ísafirði 6. júní árið
1896. Hún lézt hér í Reykjavík
14. janúar síðastliðinn eftir
skamma dvöl á sjúkrahúsi. Hafði
hún ekki gengið heil til skógar
um nokkurt skeið.
Hún var Vestfirðingur að ætt
og uppruna. Foreldrar hennar
voru Helga Bjarnadóttir og Guð-
mundur Víborg Jónatansson gull-
smiður. Guðmundur var Vest-
firðingur í báðar ættir, en Helga
kona hans var Dalamaður, dóttir
Bjarna Bjarnasonar í Bessatungu
í Dölum. Þau Torfi Bjarnason í
Ólafsdal og Helga voru hálf-
systkin. Margt af þessu fólki var
dugnaðar- og gáfufólk. Guð-
mundur Víborg var sérstakur hag
leiksmaður. Liggja eftir hann
margir smíðisgripir, sem bera
listfengi hans og hugkvæmni ó-
rækan vott. Hann mun og hafa
verið meðal fyrstu íslendinga til
þess að annast vélgæzlu á gufu-
skipum.
Þegar Ingibjörg var á sjötta
ári flutti móðir hennar til Amer-
íku með tvö eldri systkini henn-
ar, en hún fylgdi föður sínum,
ásamt einum bróður. Setti Guð-
mundur Víborg nú á stofn heim-
ili í Reykjavík. Varð Ólöf Gils-
dóttir, sem ættuð var af Mýrum,
ráðskona hans og gekk hún þess-
um börnum hans í móðurstað.
Var hún talin hið mesta val-
kvendi, og unni Ingibjörg henni
jafnan mjög.
Ingibjörg lauk prófi frá Kvenna
skólanum í Reykjavík árið 1912,
aðeins sautján ára gömul. Varð
þess snemma vart að henni var
hagleikur og listfengi í blóð bor-
ið, eins og föður hennar. Málaði
hún mörg málverk og hafði alla
ævi yndi af fögrum listum. Hún
var einkar Ijóðelsk og kunni
mikið af Ijóðum.
★
Hinn 4. nóvember árið 1916
giftist Ingibjörg Pétri Magnús-
syni, lögfræðingi frá Gilsbakka í
Hvítársíðu, síðar hæstaréttarlög-
manni, alþingismanni, banka-
stjóra og ráðherra. Bjuggu þau
saman í hamingjusömu hjóna-
bandi í nær 32 ár. Pétur Magnús-
son lézt á sjúkrahúsi í Boston að
loknum holskurði 26. júní árið
1948, aðeins sextugur að aldri.
Var hann alþjóð harmdauði,
enda einn bezti og heiðarlegasti
stjórnmála- og athafnamaður,
sem íslenzka þjóðin hefur átt.
Ingibjörg var aðeins 53 ára
gömul þegar hún missti mann
sinn. Þau höfðu átt 8 vel gefin og
glæsileg börn. Voru sum þeirra
enn á skólaaldri. En frú Ingibjörg
mætti hörmum sínum og óbætan-
legum missi af þeim kjarki og
æðruleysi, sem var alla ævi eitt
af höfuðeinkennum skapgerðar
hennar. Hún sigraðist á erfiðleik-
unum, sá barnahóp sinn vaxa til
þroska og manndóms og verða
dugandi, menntað og hamingju-
samt fólk. Það voru hin miklu
sigurlaun þessarar baráttuglöðu
og fójnfúsu móður, sem á miðri
ævi var svipt hinni styrkustu
stoð, óbilandi umhyggju og ást-
ríki eiginmanns síns.
★
Það var ungu fólki mikill lær-
dómur að koma á heimili þeirra
Ingibjargar og Péturs Magnús-
sonar, og fá tækifæri til þess að
kynnast því og þeim sjálfum.
Þar var allt raunsatt, ekkert inn-
antómt og yfirborðslegt. Mann-
kostir húsráðenda, einlæg góð-
vild, gáfur og listfengi, víðtæk
þekking og lífsreynsla var hin
mikla kjölfesta sem aldrei brást.
Þess vegna var hollt að leita þar
trausts og halds. Þar var líka
hægt að fræðast og gleðjast,
ræða landsins gagn og nauðsynj-
ar í heiðríkju frjálslyndis og for-
dómaleysis.
Frú Ingibjörg stóð við hlið
manns síns í fjölþættum og þýð-
ingarmiklum störfum hans af sér
stæðum glæsibrag. Hún var í eðli
sínu hlédræg kona og fremur dul,
en hún mætti hverjum vanda við
búin. Framkoma hennar mótað-
ist jafnan af næmum skilningi,
samúð og góðvild. í þessu voru
þau hjón einkar lík.
Frú Ingibjörg var mikill félagi
barna sinna og eiginmanns. Átti
það sinn ríka þátt í að skapa hið
eðlilega og óþvingaða andrúms-
loft, sem jafnan ríkti á hinu
fagra og þjóðlega heimili þeirra.
Börn frú Ingibjargar og Péturs
Magnússonar eru þessi:
Magnús forstöðumaður, Guð-
mundur hæstaréttarlögmaður,
Sigríður, gift í Noregi, Ásgeir
sýslumaður Borgfirðinga, Andrés
forstjóri, Stefán hæstaréttarlög-
maður, Þorbjörg, gift í Borgar-
firði, og Pétur hagfræðingur.
Öll eru þessi börn vel gefin
og glæsilegt fólk eins og þau eiga
dóttir er í dag kvödd hinztu
kveðju þakkar stór hópur ætt-
ingja og vina líf hennar og starf.
Minningin um hana, óeigingjarna
og fórnfúsa baráttu hennar, lifir
sterk og hrein. Hljóðlát samúð
streymir til barna hennar og
venzlafólks. En þótt sól sé geng-
in til viðar á Hólavelli, rís nýr
dagur, fagur og bjartur á landi
lifenda.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
t
6. júní 1895 — 15. janúar 1966.
ÞAÐ munu vera um 45 ár síðan
foreldrar mínir fluttu úr Aust-
urbænum, en þar var ég fæddur
á Lindargötu 1. Þá var sá hluti
bæjarins nefndur „Skugga-
hverfi“. Við fluttum á Sólvelli.
— Skrítin nöfn, — og skiptu föð-
ur minn þó kannske nokkru. —
Okkur velsældarbörnum finnst
allt sjálfsagt — og skiljum
stundum ekki strit áa okkar,
því okkur var allt svo auðfeng-
ið.
Þegar foreldrar mínir numu
land sunnanvert hallt í Landa-
kotstúni, sem mun hafa verið ár-
ið 1921 myndi sú byggð að nú-
tíðarhætti hafa verið kölluð
dreifbýli. Húsin stóðu tvö, tölu-
sett Hólatorg 2 og Hólatorg 4.
Jakob Möller hafði byggt og bjó
í húsinu fremra, sem bar númer
2. Böðvar Kristjánsson, sonur
háyfirdómarans af Reykjahlíðar-
ætt, hafði byggt hitt. — Langt,
langt fyrir vestan voru Ás og Hof.
Svo voru allt tún suður úr, alveg
að Grímsstaðarholti, og vestur
úr að Sjómannaskóla. Og í aust-
ur, túngróinn slakkinn af Landa-
kotshólnum niður að Tjörn. —
Ekki er það þó allt rétt
með farið, því syðst í brún
þessarar hæðar Reykjavíkur stóð
gamli Skólabærinn, gegnt Kirkju
garðinum, og Hólavellir hæst
á brún blöstu við austri. Fagur-
legt hússtæði, hvaðan sjá mátti
Höfn, Tjörn og fjöll. Á þann stað
fluttust þau hjón Ingibjörg Guð-
mundsdóttir og Pétur Magnússon,
að ég hygg, árið 1924.
Það hafði verið dálítið einveldi
á torfunni áður. Við áttum allt
þetta land einir, Möllerarnir,
synir Jakobs Möllers og ég, þar
til synir Ingibjargar og Péturs
komu til sögunnar. — Og eðli-
lega upphófst ófriður, þangað til
Pétur Magnússon, sá mikli
mannasættjr, fann lausnina.
Hann kenndi okkur að spila á
spil. Og frú Ingibjörg umbar það
alltaf, þótt ekki væri farið
snemma á fætur og jafnvel að
ekki alveg hvítþveginn aðkomu-
gemlingur brigði sér alklæddur
undir sængina hjá strákunum
.hennar, og tæki við kortunum,
ef fjórða mann vantaði.
Það þarf ekki að fara mörgum
orðum um það, að Hólavellir
voru yndislegt heimiliv sem
enduróma manns geðþekkustu
bernskuminningar.
Það var margt, sem kom til:
Góðir vinir, æskuvinátta, sem
enn hefur enzt; móðir þeirra,
sem alltáf var glöð og kát og
vissi að sumum þóttu kökur
sælgæti og svo hann gamli
afi okkar allra stráka, sem
ótamdastir voru á Hólatorgi og
Sólvöllum, hann Guðmundur
Viborg, faðir Ingibjargar. —
Það var nú karl í krapinu, Og
sá kunni að segja sögur. Hann
var fyrrum hvalveiðari vestra
og hafði tekizt á við norska, átti
pístólu og stungusverð geymt í
göngustaf, málaði olíumyndir af
Gretti og Agli Skallagrímssyni
og krotaði gamalt flúr jafnt á
silfur sem hörðustu tönn.
Ingibjörg Guðmundsdóttir átti
ekki langt til listar að sækja,
enda var hún mjög listelsk og
lagði stund á að mála myndir,
að ég held, alveg fram á síðustu
ár, þótt í ýmis horn önnur væri
að líta, börnin og barnabörnin
og allt það, sem þvi fylgir.
Ég átti því láni að fagna að
vera heimagangur á Hólavöllum
sem barn og unglingskrakki, og
að hætti barna kynntist ég þá
þeim merka manni Pétri Magnús-
syni einkar vel. Og er hann mér
ógleyminn síðan. — Ingibjörgu
þekkti ég kannski ennlþá betur,
— hún var svo opin og einlæg
og að mér fannst góð.
Svo liðu mörg ár. Sem betur
fer slitnaði aldrei strengurinn til
Hólavallasystkinanna, en eins og
gengur — spor mín lágu ekki um
árabil á Hólavelli þó í nágrenni
væru. Góðu heilil vildi það þó
til, að Pétur sonur Ingibjargar
hitti mig á förnum vegi í haust
og bað mig að líta inn til móður
sinnar. Var þar mikill fagnaðar-
fundur.
Ingibjörg var eins glöð
og kát og gestrisin sem
fyrr, og falleg kona enn
þá, með sitt þykka hár, skipt
fyrir miðju enni, aðeins snjó-
silfrað í neðstu vangalokkum. —•
Og heimilið — stofuskipanin hin
sama og endur fyrir löngu, en
þó auðvitað búið að bæta við
venjulegum lífsþægindum, sem
hún sýndi mér og var sízt óá-
nægð með: stórir gluggar, gott
eldhús og allt þetta, sem konur
vilja hafa í húsinu sínu. — Ég
fann og sá, að henni leið vel, var
ánægð með sína tilvist og glöð
af sínum niðjum. .— Hvers geta
menn frekar óskað?
Þegar ég fór úr þessari heim-
sókn, komu mér í hug orð ítalska
spekingsins, sem einhverntíma á
öldum lét þescsi orðin falla:
„Góðar konur eldast ekki“. —.
Svo óbreytt og ung í fasi fannst
mér Ingibjörg enn vera, þegar ég
síðast hitti hana — dauðinn kom
mér þá sízt í hug. — En nú er
hún látin og sennilega verða
Hólavellir aldrei þeir sömu eftir
það, í mínum augum, og er ég
ábyggilega ekki einn um — af
vandalausum. — Hjá fjölskyld-
unni veit ég, að mikið skarð er
fyrir skildi, og ég vil votta öllu
því trygga vinafólki einlæga sam
hryggð mína og minna. Bið ég
svo blessunar minningu hennar
og gæfu til handa þeim, sem
henni voru kærir.
Birgir Kjaran.
t
VIÐ útför frú Ingibjargar Guð-
mundsdóttur á Hólavelli vil ég
sénda hinztu kveðju mína með
nokikrum fátæklegum orðum.
Fyrir 43 árum réðist ég tiil
starfa á skrifstoifu Péburs Magn-
ússonar, hæstaréttarmálaflutn-
ingsmanns, og ólst upp til ævi-
starfs í skjóli þess einstæða
mannkostamanns. Pétur heitinn
Magnússon var traustur og ljúf-
ur húsibóndi, og tel ég hann einn
'helzta velgjörðamann minn í litf-
inu.
Frá því fyrsta, er ég hótf störf
hjá skrifstofunni, kom ég oft, og
stundum daglega, á heimili Ingi-
bjargar og Péturs. Nauit ég þar
ávallt ríkrar vináttu og kær-
leiika, sem ég aldrei fæ fullmet-
ið. Heimili þeirra var stórt. Þau
áttu 8 börn og mikil gestanauð
var þar, svo sjaldgæft var, að
ekki væru þar einhverjir dval-
argestir um lengri eða skemmri
tíma. Það leiðir því að likum,
að mikið vandastartf hvildi á
herðum frú Ingibjörgu, en hiún
var mikilhætf húsmóðir, sem
’hafði mikið starfgþrek að bera,
og var ávallt glöð í lund. Allir,
sem á heimilið komu, nutu
hjartahlýju og glaðværðar
þeirra hjóna, og átti frú Ingi-
'björg vissulega sinn ríka þátt
í þiyi.
Frá fyrstu kynnum mínum við
frú Ingibjörgu, til hins síðasta,
naut ég ætíð sérstakrar um-
byggju hennar og vináttu, sem
ég ávallt mun meta mikils og
minnast með þakklæti.
Börn hennar hafa verið sér-
stakir vinir minir frá fyrstu
bernsku þeirra og sendi ég þeim
í dag hugheilar samúðarkveðjur.
Guð blessi minningu Ingibjarg
ar á Hólavelli.
Guðl. Þoirláksson.
t
VIÐ lát frú Ingibjargar á Hóla-
velli koma mér sem gömlum
nágranna hennar í Suðurgötu
ýmsar minningar í hug. Hóila-
vallarheimilið var fjölmennt, og
þangað légu allir vegir, því að
þar var alltaf örugglega einhver
heima.
Ingibjörg Guðmundsdóttir gitft-
ist ung árið 1916 Pétri Magnús-
syni frá Gilsbakka, er þá hafði
fyrir ári lokið lögfræðinámi við
Háskólann. Þau eignuðust átta
börn, sem öll eru á lífi, en barna-
börnin eru komin á fjórða tug-
inn.
Þau hjónin voru bæði mjög
heimakær, og minnist ég margra
glaðra stunda í stofunni á Hóla-
velli, þegar setið var þar og
Framhald á bls. 19.
kyn til.
Þegar frú Ingibjörg Guðmunds
Hólavöllur við Suðurgötu