Morgunblaðið - 20.01.1966, Síða 19

Fimmtudagur 20. janúar 1966
MORGU N BLAÐIÐ
19
BJÖRG JÓNASDÓTTIR
ESKIFIRDI
MINNING
MEÐ sigurbros á vör kvaddi hún
þennan heim 10. janúar sl., leið
út af hljóðlega í svefni. Hún
hafði gengið í gegnum margt um
dagana. Lífið hafði birzt henni
í ótrúlega mörgum myndum. í
æsku hafði hún staðið í mikilli
önn á margmennu og afkasta-
miklii sveitaheimili. Ung hafði
hún gefizt indælum og mikil-
hæfum drengskaparmanni, Guð-
mundi Ásbjarnarsyni, sem lengi
var fríkirkjuprestur á Eskifirði
og veitti forstöðu stóru gestrisnis-
heimili. Hún hafði séð á eftir
manni sínum með snöggum hætti
í blóma lífsins og einnig yndis-
legri dóttur í byrjun manndóms
og síðar einkasyni sem allir
bundu svo mikið við heima á
Eskifirði sannkölluðu foringja-
efni og síðar annarri dóttur á
miðjum aldri. Þrátt fyrir þetta
virtist ekkert hagga þessari dug-
miklu og elskulegu konu. Hún
var eins þegar ég sá hana seinast
fyrir tæpum tveim árum síðar
og þegar ég kvaddi Eskifjörð
fyrir 24 árum. Ekkert gat bugað
hennar léttlyndi, trúnaðartraust
og glaða viðmót og hjálpfýsi.
Hún gat því sagt undir lokin:
Dauðinn er mér ávinningur. Hún
var ekki í efa um að bak við
tjaldið biði fundur horfins ást-
vina, endurnýjuð gleði og ham-
ingja. Þannig var Björg. Þeir eru
margir orðnir sem gist hafa
heimili hennar Ásbyrgi á Eski-
firði sem um fjölda ára hefir
verið griðastaður ferðamanna
sem sótt hafa þangað. Þar er
aldrei spurt að nótt eða degi
hvíld eða erfiði. Ef einhver
þreyttur knúði dyra var sjálf-
sagt að veita fyrirgreiðslu. Og
ekki var Björg þannig að hún
hugsaði um að alheimta daglaun
að kvöldi Hún þekkti ekki orðið:
ómögulegt. Það var ekki í henn-
ar orðasafni.
Þeir voru ekki fáir fundimir
i Sjálfstæðisfélaginu heima sem
haldnir voru í húsakynnum
Bjargar. Margar minningar á ég
frá þeim stundum. Hún var
ákveðin í skoðun. Hugsaði vel
sín mál en í dómum sínum var
hún mild en þó engin tæpitunga
um þá hluti sem henni þótti mið-
ur fara. En bak við allt var ein-
lægnin og góðvildin.
Ég gæti ritað langt mál um
kynni mín af frú Björgu því svo
margar myndir á ég af henni í
huganum sem aldrei fellur neinn
blettur á, en það var ekki til-
gangur þessarar greinar. Hitt sé
ég nú að ævi hennar hefði orðið
mörgum skáldum veglegt yrkis-
efni og er mér það oft spurn
hversvegna þar hefir ekki verið
leitað fangs af ritsnillingum
þjóðarinnar. Björg var fædd 7.
júní 1874 og því rúmlega 90 ára
er hún lézt. Sjón hennar bilaði
aldrei, minnið fékk að halda sér
alla ævi og dugnaði hennar var
viðbrugðið til hins síðasta. Ég
minnist þess lí'ka og tel rétt að
á það sé bent að þegar erfiðleik-
ar voru sem mestir fyrir austan
þá var athvarf margra hjá þess-
ari ágætu konu. Það sögðu mér
kunnugir að oft hefði það verið
undrunarefni hversu hún gat
greitt úr vandamálum og hjálpað
og vissi þó enginn um sérstök
auðæfi, en oft var af liílu miðlað
méð glöðu geði og vegna þess
hve góður og glaður hugur var
á bak við höndina sem rétt var
til hjálpar þá held ég að hún
hafi fengið allt margfalt í því
hversu allt blessaðist fyrir henni.
Áhyggjur af komandi degi bar
hún ekki svo menn vissu því hún
treysti þeim sem jörðu skóp og
það varð henni sú auðsuppspretta
sem hún aldrei gat fullþakkað.
Hún bjó lengst af með dætrum
sínum hin síðari ár og það var
samrýmd fjölskylda.
Af börnum þeirra Guðmundar
lifa nú Margrét kaupkona á Eski-
firði, kvænt Auðbirni Emilssyni
málarameistara sem látinn er
fyrir nokkru, Þóra og’ Lára sem
voru með móður sinni í rekstri
gistihússins. Aðalheiði misstu
þau sem fyrr er sagt í blóma
lífs svo og Ásbjörn en Jónínu
fyrir nokkrum árum, en hún var
gift Hjalta Guðnasyni trésmíða-
meistara á Eskifirði.
Ég var á ferð á Eskifirði
skömmu fyrir níræðisafmæli
þessarar vinkonu minnar. Þá gaf
hún mér afar fallega vettlinga
úr ísl. ull sem hún var þá ný-
búin að prjóna og var slíkt
snilldarbragð á þeim sem að var
dáðst. Þessi gjöf er mér dýrmæt
og segir meira en í fljótu bragði
virðist. Ég held að öll handbrögð
Bjargar í lífinu hafi verið þannig
að til fyrirmyndar má telja. Það
var enginn svikinn á því sem
hún fór höndum um. Ég á marg-
ar góðar minningar frá því fyrsta
að hún lagði hönd sína á koll
mér sem lítils snáða. Fyrir allt
er ég henni þakklátur. Lífsbók
hennar var þannig skrifuð að
hún hafði áhrif á mig sem end-
ast vel. Bvo munu margir geta
mælt.
Því lýk ég þessum orðum með
þökk fyrir góða samfylgd og bið
henni og hennar nánustu allrar
sannrar blessunar.
Árni Helgason.
Atriði úr myndinni í Stjörnubíói
Sveinn Kristinsson skrifar um
Kátir piltar
Drengjasaga eftir
AXEL GUÐMUNDSSON.
Setberg 1965.
f BÓKAFLÓÐINU fyrir jólin
fór lítið fyrir fallegri drengja-
sögu eftir Axel Gu'ðmundsson,
sem ber nafnið Kátir piltar.
Meðan þjóðlífið var fábreytt-
ara og kyrrlátara en það hefur
verið um sinn, mundi þessi litla
bók hafá vakið eftirtekt fyrir
óþvingaða frásagnargleði og
prýðilegt málfar. Nú er víst ekki
lengur spurt um þessa eiginleika
barnabóka, heldur hitt, hve þær
eru ýkjubornar og spennandi.
En nú vill svo til, að þessi al-
íslenzka drengjasaga er í eðli
sínu mjög athafnarík, án skrum-
skælinga. Efniviðurinn er greini-
lega sóttur í minningarsjóð eldri
manna, sem einu sinni voru ungir
drengir, og lifðu bernsku sína við
áðrar aðstæður en nú eru fyrir
hendi, og höfðu því önnur og
afmarkðari sjónarmið, en þau,
sem nú eru ríkjandi. Þá voru það
mikil tíðindi, sem barni þykir
ekki einu sinni frásagnarvert
lengur, enda gerðust allir stór-
atburðir þá innan sveitar! Er þá
Ijóst, hvert lífskrydd það hefur
verið fyrir ævintýraþyrsta drengi
að heyra gamlan frænda frá
Ameríku segja frá hreystiverkum
sínum þar í landi. Mér finnst ég
kannast við kallinn úr vega-
vinnunni, þegar við vorum að
leggja veginn yfir heiðina, og
undirbúa koomu bílanna norður í
land, fyrir rúmum 30 árum. Við
höfðuim að minnsta kositi svip-
aðan fugl í mölinni og skuldum
honum marga hressandi sögu,
sem gerði okkur lífið bærilegra.
Mig langar aðeins til að vekja
athygli á þessari litlu bók, sem
týndist í „jólasnjónum“. Við,
sem yfirgáfum sveitina okkar
ungir skildum þar við bernsku-
draumana okkar. Síðan höfum
I?WrTTHTHn
Axel Guðmundsson
við vaiknað, að nafninu til. Þetta
litla kver getur hjálpað okkur
til að rifja þá upp í einrúmi.
Ungir geta lesi'ð sér hana til
ánægju, og bætt nokkrum orðum
og talsháttum við orðaforða sinn.
Auglýsingarnar aftan við bók-
ina verður að telja vítaverða
smekkleysu, og kastar þó fyrst
tólftunum, þegar auglýsingu er
klínt aftan á síðasta blað sög-
unnar.
S. B.
— Frú Ingibjörg
Framhald af bls. 8
spjallað. Var þá ýmist, að hús-
bóndinn tæki þátt í samræðun-
um eða hann sæti eftir dagsins
önn í sinni höfðinglegu ró og
hlýddi á viðræður manna.
Þótt frú Ingibjörg væri tíðast
frammi við að sinna heimilis-
störfunum leit hún samt stund-
um inn í stofuna og blandaði
geði við gesti sína og heimilis-
fólk.
Faðir hennar, Guðmundur
Jónatansson Víborg gullsmiður,
va ralla þá tíð, sem ég man, til
heimilis hjá dóttur sinni og sat
seinustu árin löngum við skrift-
ir eða málaði. Minnist ég sér-
staklega einnar myndar, er hann
hafði málað af Agli Skalla-
Grímssyni eftir lýsingu Egils-
sögu.
Fnú Ingibjörg erfði listfengi
frá föður sínum og málaði eða
teiknaði nokkrar myndir, sem
hún prýddi með heimili sitt, en
það bar allt vitni smekkvísi
hennar.
Eftir lát Péturs Magnússonar í
júní 1948 sat frú Ingibjörg áfram
á Hólavelli, en brá sér nú öðru
hverju að heiman til þeirra
barna sinna, er fjærri bjuggu.
Var hún þá t.d. eitt sinn alllengi
suður í Bómaborg hjá Sigriði,
eldri dóttur sinni, er þar var bú-
sett um árabil, en hún er gift
nors'kum flugmanni. Var gaman
að heyra frú Ingibjörgu segja frá
dvöl sinni syðra og auðfundið,
hve hún hafði notið þess að
skoða hina fornfrægu borg og
þá einkum listasöfn hennar.
Nú þegar frú Ingibjörg er
honfin á brott frá Hólavelli, er
lokið kapdfula í sögu hans, kapí-
tula, sem við gamlir vinir stað-
arins og fjölskyldunnar munum
ja_.ian minnast með þakklæti og
þá ekki sízt vegna hins glaða og
hiýja viðmóts hústfreyjunnar.
Finnbogi Guðmundsson.
Stjörnubíó:
Diamond Head.
Amerísk kvikmynd.
Framleiðandi: Jerry Bresler.
Leikstjóri: Guy Green.
Kkvikmyndahandrit eftir
Marguerite Roberts.
EITT erfiðasta vandamál mann-
lífs hér á jörðu er kynþáttavanda
málið, sem á grunnorsök í því,
að skaparanum hefur láðst að
gæða alla jarðarbúa litarhætti.
Ég veit raunar ekki, hvort það er
rétta orðið að segja láðst, því að
vafalítið hefur hann haft ákveð-
inn tilgang með þessu, eins og
öllum störfum sínum öðrum, og
trúlegast þá þann að veita meiri
blæbrigðum í útlit manna með
því að skipta um lit í pensli sín-
um annað kastið. — Þar sem við
verðum að ætla, að höfundur
lífsins sjái fyrir afleiðingar allra
sinna verka, þá skulum við vona,
að kynþáttavandamálið fái þá
lausn, er flestir geti sætt sig við,
hvort sem þar verður um að ræða
samruna allra lita í einn lit —
sem er trúlegast — eða einhver
önnur, viðunandi lausn fáist. En
vafalaust verður mikið blóð til
jarðar runnið, áður en kyrrð rík-
ir um þessi mál.
Kvikmynd sú, sem hér frá
greinir, er að megintoga spunnin
úr einu slíku kynþáttavandamáli.
Efnaður, hvítur Hawaiibúi, How-
land að nafni (Charles Heston),
ekkjumaður, sem býr við fjöl-
mennt þjónustulið og innfædda
ástkonu, svo og hvíta mágkonu,
sem hefur einnig fest ástarauga
á honum — maður þessi er fyrir-
ferðarmesta persónan í myndinni.
Hann er ásamt systur sinni síð-
asti ættliður auðugrar ættar og
er eðlilega nokkuð í mun, að
ættin deyi ekki út með þeim
systkinum.
Frá hagkvæmnissjónarmiði
hefði því verið nokkuð sniðugt
af Howland að kvænast mágkonu
sinni og freista þess að geta börn
við henni, en gefa þá innfæddu
upp á bátinn, því að ekki finnst
honum koma til greina, að „lit-
uð“ kona blandi blóði við hina
tignu ætt, þótt hún sé góð til síns
brúks. En því miður er „kóngur-
inn“, eins og hann er nefndur,
ekki í giftingarhugleiðingum,
þótt um hinn fegursta kvenkost
sé að tefla þar sem mágkona hans
er (Elísabet Allen). Hann hafði
misst son sinn um leið og hann
missti konu sína og getur ekki í
„principinu“ hugsað sér að eign
ast annan. Er það næsta kynlegt
viðhorf, enda trúlega fyrirsláttur
hjá hinum hvíta höfðingja.
Þá er varla annar úrkostur
fyrir hendi fyrir hann en að
stóla á, að systir hans, ung og
fjörmikil stúlka (Yvette Mimie-
ux) taki af honum ómakið um
barneignir í réttum lit. En hafi
spilið staðið til vinnings fyrir
Howland konung, þá bregst það
a.m.k. í „meldingunum“, því það
er ekki einungis að systir hans
trúlofist þeldökkum manni, held-
ur verður hin innfædda ástkona
hans sjálfs barnshafandi. Það eru
því fullar horfur á, að sjálfur
sagnhafinn verði alslemm, en
hvernig úr spilast rek ég ekki
frekar hér.
Margar fagrar senur eru í mynd
þessari, og ekki þarf að lýsa
Hawaiisöngvunum. Myndin í
heild, sem sögð er byggð á met-
sölubók samnefndri kvikmynd-
inni, er allspennandi á köflum og
vel leikin. Ekki bendir hún þó á
neina ákveðna lausn á kynþátta-
vandamálum, sem tæpast var að
vænta. Segja má, að hún taki
svari þeirra þeldökku að vissu
marki, en þó eru aðalsögupersón-
urnar flestar hvítar og „hetja“
sögunar er ærið fordómafullur
í kynþáttamálum. Blökkumenn
eru sjaldan gerðir að miklum
hetjum í kvikmyndum, jafnvel
þótt skilningur sé sýndur mál-
stað þeirra. Hvíti maðurinn er
ennþá hetja dagsins, hve lengi
sem það varir.
íslenzkur texti er með mynd-
—Utan úr heimi
Framhald af bls. 14.
fundi og til æfinga hjá varnar
herliði Bandaríkjanna.
Verzlunarhús eibt í Ohicago,
notar rafreikni við bóklhald,
og annast vélin einnig skrift-
ir á tilkynningum til við-
skiptavinanna. Nú bar svo við
■fyrir skömmu, að raíreiknir-
inn sendi út tilkynningu til
hústfreyju nokkurrar, og hót-
aði henni lögsókn vegna ógöld
innar skuldar að upphæð
0.00 dollarar. Það skal teikið
fram að rafreiknirinn var til-
tölulega nýr í starfinu!
Rafreiknasérfræðingar halda
því fram, að engin hætta sé
á því, að rafreiknar vinni bug
á manninum í framtíðinni,
svv lengi sem þeir eru færir
um að taka rafmagnstengla
úr sambandi. Eftirfarandi
saga gefur þó manninum
fulla ástæðu til að óttast og
vera ósammála þessum sér-
fræðingum. 1 marga mániuði
hatfði rafreiknirinn svarað
hinum flóknustu spurningum
með miklum flýti og öryggi.
Vísindamaðurinn, sem vann
við þennan rafreikni var
staðráðinn að klekkja á hon-
um og taldi sig sannarlega
mundu gera það, er hann
lagði eftirtfarandi spurningu
fyrir reiknirinn:
„Er guð til?“ Rafreiknirinn
setti hljóðan um stund, en svo
tók hann sig á og svaraði:
„Já, núna“.
Hópferðabilar
allar stærðir
jÍNGIM/.O
Simi 32716 og 34307.