Morgunblaðið - 07.08.1966, Blaðsíða 8

8
MORCUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 7. ágúst 1966
íslenzk eldhús eiga eftir
að verða heimsfræg
Rætt við Jón Kristinsson,
arkitekt, sem starfað hefur
i Hollandi
Arinn úr tvöfaldri járnplötu, teiknaður af Jóni Kristinssyni.
Lokið er mótað með dynamítsprengju neðan vatnsborðs.
Innri stálhlífin endurkastar hita í brennipúnkt í eldstæöinu.
Fóturinn er úr eldfastri steinsteypu.
Morgunblaðið átti tal af ís-
lenzk-hollenzkum arktitekta-
hjónum, sem vinna hérna heima
um sumarmánuðina en hafa
annars teiknistofu í borginni
Deventer í Hollandi. Húsbónd-
inn fæst þar að auki hálfa vik-
una við rannsóknir á verk-
smiðjubyggðum húsum við
Tækniskólann í Delft.
Frú Frederika L. Kristinsson
— Reitsema er ættuð frá Gron-
ingen í nyrzta héraði Hollands,
en ólst upp í vesturhluta lands-
ins, þar sem faðir hennar, Reit-
sema verkfræðingur, ex for-
stjóri T. N. O.-málmrannsókna-
stofanna.
Hún hóf nám sitt við Tækni-
skólann í Delft 1955 og lauk
prófi frá húsagerðardeild skól-
ans. Frú Frederika er víðförul
og hefur m.a. unnið á Spáni og
í Frakklandi, að sjúkrahúsbygg
ingum fyrir Fílabeinsströndina í
Afríku.
Jón Kristinsson er Reykvík-
inggur, sonur Kristins Björns-
sonar yfirlæknis. Hann ætiaði
upphaflega i Sjómannaskólann
en varð að breyta þeirri fyrir-
ætlan vegna heyrnardeyfu á
öðru eyra og tók stúdentspróf
utanskóla frá Menntaskólanum
í Reykjavík 1956. Hann mun
vera fyrsti Islendingurinn, sem
lýkur háskólaprófi í Niðurlönd-
um.
Hvérnig datt þér í hug að
fara til náms í Hollandi?
Sú ákvörðun að fara í húsa-
gerðarlist til Hollands var tek-
in að undirlagi Sigurðar heit-
ins Guðmundssonar arkitekts,
eftir að hafa borið saman ný-
byggingar í borgum í Vestur-
Evrópu eftir stríð.
Hvað er að segja af skólan-
um í Delft?
Tækniháskólinn í Delft (80
þús. manna borg á milli Rott-
erdam og Haag) var árið 1956
eini tækniháskóli landsins. S.íð-
an hafa bætzt við tveir aðrir
í Eindhoven og í Enschede. Drög
hafa verið lögð að þeim fjórða.
Bk-u þetta mjög mikiívæg skref
í iðnvæðingu landsins, sem er
örari en flesta grunar.
í Delftskólanum einum eru á
milli 9 og 10 þús. stúdentar og
fer kennsla öll fram á hollenzku
Á ensku eru hins vegar al-
þjóðanámskeið í loftkortagerð,
sem prófessor Schermerhorn
fyrrv. forsætisráðherra stjórnar
og svo framhaldsnámskeið í
vatnsstraumafræðum (hydraulic
engineering), sem prófessor
Thiljsse ber hita og þunga dags
ins af. Það mun 'láta nærri, að
hann sé einhver bezti borgari
þessa lága lands. íslendingur hef
ur verið á sitt hvoru námskeið-
inu, Viggó Oddsson á því fyrra
og Gunnar B. Guðmundsson
hafnarstjóri á því síðarnefnda.
En hvað er þá helzt að segja
af ykkar eigin háskóladeild?
Húsagerðardeildin (bouw-
kunde á hollenzku) hefur á að
skipa nokkrum mönnum með al-
þjóðafrægð, svo sem prófess-
ornum van Eesteren í bæjar-
skipulagi, í húsagerð van den
Broek og Bakema (teiknuðu
m.a. verzlunarhverfi Rotterdam
borgar og van Eyck af yngri
kynslóðinni. Dr. Rieaveld, einn
stofnenda Stijl-hópsins, fékkst
einnig við kennslu en dó um
aldur fram.
Holland, Finnland og Sviss
eru þau lönd, sem ég persónu-
lega helzt mundi kjósa til þessa
náms. Þau tvö fyrstnefndu hafa
hins vegar mjög langan náms-
tíma eða um tíu ár með einu
ári praksís.
Hafa stúdentar persónuleg
kynni af kennurum sínum?
Sennilega meira en víðast
hvar annars staðar enda er næg
ur tími til þess. Með því að hafa
átt sæti í stjórn félags arki-
tektúrstúdenta hef ég savrt haft
meiri tækifæri til þess en ella.
Fyrstu raunveruleg kynni
mín af van den Broek, sem er
stórtækastur núlifandi holl-
enzkra arkitekta, voru í sam-
bandi við alþjóðasamkeppni
fyrir Biennale í Sáo Paulo. Þrír
stúdentar tóku þátt í þeirri sam-
keppni af hálfu Hollands. Var
ég þá búinn að hreppa tvenn
námsverðlaun, svo mér var einn
ig boðin þáttaka undir hans
verndarvæng. Verkefnið var
skólahverfi og báru Japanir sig
ur úr býtum.
Um svipað leyti sótti ég fyrir-
lestra í fornleifafræði við Rík-
isháskólann í Leiden. Varð það
til þess að ég stjórnaði náms-
ferð 26 húsagerðarstúdenta til
Egyptalands sumarið 1962. Van
den Broek-hjónin fóru með
í þá ferð ásamt dr. Pestman
fornleifafræðingi. Þetta varð
ágætis ferð bæði vegna forn-
minja og þar að auki unnum
við brautryðjendastarf með því
að mæla upp og ljósmynda
gamla bæi og bæjarhverfi, sem
vélknúin farartæki hafa ekki
náð að kljúfa með bílastraum.
Gerist þetta samt ekki í öll-
um borgum sem bílar aka um?
Það fer að koma að því, að
menn geri sér alvarlegra grein
fyrir því að fótgangandi fólk
og bílar þurfa að skiljast að, ef
bæjarhverfi eiga ekki að verða
að byggðum eyjum á milli bíla-
brautanna.
í þessari sömu ferð til Egypta
lands kynntist ég konu minni,
sem ég kvæntist í lok fyrra árs.
Við komum til Hollands var ég
ráðinn af skólanum t.þ.a. vera
við stofnun nýrrar háskóladeild
ar í iðnvöruteiknun eða hönn-
un. Seinna var ég svo fenginn
til rannsókna á verksmiðju-
byggðum húsum og húshlutum
og er ég þar á þrigja ára sa»m-
ingi sem rennur út á næsta ári.
Fundur jarðgass í Norður-Holl
andi og á botni Norðursjávar
blómgar efnahagslíf landsins.
Milljarðar rúmmetra af þessu
gasi finnst á 500-800 metra dýpi
fljótandi við mikinn þrýsting í
jarðhellunni undir þéttu leir-
lagi. Innanlands hefur verið lagt
mikið dreifingarkerfi með stál-
pípum og er gasið þar selt á
7-9 cent (85-110 aurar) rúm-
metrinn til upphitunar. Útflutn-
ingsverð til Þýzkalands, Belgíu
og Frakklands mun vera á milli
4-5 cent (50-60 aurar) rúm-
metrí in. Hitagildi gasins er all-
mik^n hærra en gas unnu úr
steinkolum.
Þessi óvænta orka er þess
valdandi að stórfyrirtæki þar á
meðal mörg bandarísk keppast
við að kaupa eða láta taka frá
fyrir sig land fyrir ýmsa stór-
iðju í hinum nýja Randstad
Holland (Randbær Hollands)
við ströndina frá IJmuiden
(Amsterdam) til Antwerpen í
Belgíu.
í Delfzijl í Norður-Hollandi
eru Hollendingar sjálfir ný-
búnir að koma á stofn álverk-
smiðju, — á Alsviss að því mig
minnir 10 til hundraðshluta af
stofnfé.
Við nýtingu jarðgasins á
hollenzka ríkið meginhluta
hlutafjár á móti olíufélaögun-
um. Á þennan hátt fær ríkis-
sjóður mjög velkomnar tekjur
t.þ.a. standa straum af kostnaði
við byggingu óhemju dýrra sjó-
varnargarða, (Deltaplan heita
þær sem hafizt var handa á
eftir flóðin 1953.
Nú þekkjum við Hollendinga
fyrst og fremst sem siglinga-
og landbúnaðarþjóð.
Skipastóll Hollendinga minnk
ar ár frá ári, en hins vegar
eykst flutningabílaeign lands-
manna ótrúlega ört.
í sambandi við Efnahags-
bandalagið, væntanlegri sam-
einingu Evrópu og uppbygging
landbúnaðarkerfisins sjálfs í
landinu er að koma allmikil
breyting í landbúnaði landsins.
Akuryrkja er nú einu sinni
eitt erfiðasta og viðkvæmasta
vandamál innan Efnahagsbanda
lagsins, svo aukin akuryrkja
er ósennileg.
Þá má búast við því að naut-
griparrækt standi í stað eða
minnik EN HÆNSNA- OG
SVÍNARÆKT eykst í öllu falli.
Jafnframt þessu mun ræktun
grænmetis og ávaxta í grður-
húsum enn halda áfram
að aukast þar til heilu
héruðin eru þakin gróðurhús-
um og vermireitum Annars er
allt land af skornum skammti
og erfitt fyrir unga bændur að
fá jarðir. Nýtt nytjaland er að
vísu ennþá verið að þurrka úr
Sjsselmeer, fyrrum Zuiderzee
en beðið er eftir því árum sam-
an með hvern áfanga, að fram-
burður ánna bæti jarðveginn
áður en varnargarðar eru
byggðir og vatninu dælt út.
Svo að við snúum okkur aft-
ur að húsagerðarlistinni. Hvað
finnst ykkur um íslenzkar hús-
byggingar?
Hérna er óhemju mikið byggt
og oft mjög vandað. íslenzk eld-
hús eiga eftir að verða heims-
fræg, ef þau eru ekki orðin það.
Ef meiri samvinna og stöðlun
væri í húsbyggingum mætti
auka gæði bygginga og lækka
byggingarverð og stytta bygg-
ingartíma í einu lagi. Öllum
er sennilega ljóst, að í rauninni
þurfum t.d. aðeins nokkur mál
af gluggum og dyrum eða að
lofthæð í íbúðarhúsum mætti
ákveða í eitt skipti fyrir öll,
það mundi spara mikið í upp-
slætti,í leiðslum og skápum svo
eitthvað sé nefnt.
Framhald á bls. 21
oKaiasKaii a neuisneioi, Dyggour a sex voroum, svo aö skalínn standi þurr og að snjó festi
ekki umhverfis hann. Teiknaður af Jóni KristinssynL