Morgunblaðið - 07.08.1966, Blaðsíða 17

Sunntidagur 7. ágúst 1966
MORGUNBLAÐIÐ
17
Að fylgja eftir mann-
réttindayfirlýsingunni
- er eitt merkasta mál Samtaka háskólakvenna
Alþjóðasamtaka háskólakvenna
Viðtal við frú Hottel, forseta
f NÆSTU viku hefst á ís-
landi þing alþjóðasamtaka há
skólakvenna, sem sækja fuii-
trúar frá 50 löndum, einn frá
hverju auk stjórnarmanna,
fulltrúa ýmissa nefnda o.fl
í félögum háskólamenntaöra
kvenna í þessum 50 löndum
eru 210 þús. meðhmir, en
höfuðstöðvar samtakanna eru
í London. Forseti alþióðasam
takanna er bandarlskur dokt-
or í félagsfræði, Althia K.
Hottel. Hún kom til íslnnds
fyrir nokkru, til að ferðnst
um og sjá landið áður en
fundir hefjast — Þannig stóð
á flugferðum, sem ég gat
fengið, að ég varð að stanza
fyrir en ekki eftir þingið,
eins og ég hafði ætlað mér,
sagði hún í viðtali við Mbl.
á Hótel Holt. >ar hittum við
hana ásamt formanni Kven-
stúdentafélags fslands, frú
Ingibjörgu Guðmundsdóttur.
Frú Hottel lagði stund á
félagsfræði og fræðslumál og
hefur háskólapróf í» þessum
greinum frá Pennsylvaniu-
háskóla, auk þess sem hún
hefur hlotið 11 heiðursgráð-
ur frá ýmsum háskólum.
Hún varð síðan fyrirlesari við
háskólann í Pensylvaniu 1936
til 1959 og var jafnframt
deildarforseti við þann skóla.
— Ég fór svo snemma á eftir
laun, til þess að geta gefið
mig að öðrum málefnum, seg
ir hún. Og þá kusu þeir mig
í stjórn. Svo ég hefi það upp
úr því að vinna fyrir ekkerc
í stað þess að vera á launum.
I>að hefur þó þá kosti, að
nú legg ég línurnar og þarf
ekki að koma málunum í
framkvæmd. Það er miklu
betra. Svo lengi þurfti ég að
koma í framkvæmd fytirmæl
um, sem aðrir ákváðu. Og er
við spyrjum hana um 3törf
hennar í þágu háskóla-
kvenna, kveðst hún hafa ver-
ið forseti í ameríska félaginu
1947—1951 og þannig Komizt
í nána snertingu við albjóða
samtökin. Þar var hún hefnd
arforseti í 6 ár, þá varafor-
seti og nú forseti 1965 til
1968. Hún starfar mest í
fræðslu nefndum, en er þó
forseti allra nefnda.
Aðspurð um menntun
kvenna í þessum 50 löndum,
þar sem háskólakvennafélög
starfa, segir frúin að þar séu
mörg og ólík menntunarkerfi.
Þessar háskólamenntuðu kon
ur komi því frá ólíkum að-
stæðum og tali mismunandi
tungumál, en eigi þó mikið
sameiginlegt, Þær hafi áhuga
á menntun í heiminum og
alþjóðamálum. í mörgum
löndum hafa konur mögu-
leika til að fá þá beztu mennt
un, sem þar er á boðstólum.
En lengi vel var það aðeins
lítill hópur þeirra, sem gat
notað sér þetta. T.d. var skóla
kerfið í landinu oft ekki
nógu gott til þess að það veitti
nokkur tækifæri til fram-
haldsmenntunar. Samkvæmt
tölum úr skýrslum Samein-
uðu þjóðanna séu 700 millj.
manna ólæsir og óskrifandi
í heiminum og meiri hluti
þeirra séu konur. Þó að
konur í þessum löndum geti
því fengið tækifæri til að
fara til útlanda og bæta við
menntun sína, þá séu örfáar
sem geti notfært sér þau tæki
færi.
Frú Hottel segir okkur að
eitt merkasta málið, sem sam
tök háskólakvenna muni
leggja áherzlu á næstu árin,
sé að fylgjast með og fylgja
fram mannréttinda yfilýs-
ingu S.Þ.. — Við erum að
vinna að því að fá félögin
í hinum einstöku löndum til
að fylgjast með hvernig
mannréttindum samkvæmt
yfirlýsingunni sé frámfylgt í
þeirra eigin landi — ekki í
öðrum löndum, segir frúin.
Og ef ákvæðum, sem búið er
að undirskrifa, er ekki fylgt
eftir, þá að gera grein fyrir
hvers vegna. Og einnig að
vinna að því að fræða fólk
um þessa mannréttindalög-
gjöf. Allar erum við að
reyna að fylgja eftir þessari
merkilegu mannréttindayfir-
lýsingu, sem sum löndin geta
ekki af ýmsum ástæðum kom
ið í framkvæmd. Um þetta
mál verður mikið rætt á þing
inu hér.
Samtök háskólakvenna
starfa mikið í sambandi við
Sameinuðu þjóðirnar og sér-
stofnanir þeirra, og hafa sam
tökin ráðgefandi aðstöðu
þar. Einkum starfa háskóla-
menntuðu konurnar í sam-
bandi við Efnahags- og félags
málanefndina, en einnig I
öðrum af nefndum S.Þ. —
Þar eru frá okkur fulltrúar,
sem vinna að réttindamálum
fólks, ekki aðeins kvenna,
segir frúin, og það hefur unn
ið þar gott starf. Við höfum
líka áheyrnarfulltrúa í öðr-
um nefndum S.Þ. Þá höfum
við fastafulltrúa hjá ýmsum
sérstofnunum Sameinuðu
þjóðanna. í Genf sitja tvær
konur frá okkur fundi og 2
aukafulltrúar eru þar. Hjá
Unesco í París höfum við
fastafulltrúa, sem hefur ver-
ið kosinn til að gegna ábyrgð
arstörfum innan stofnunarinn
ar. Svo höfum við náið sam-
band við Alþjóðlegu vinnu-
málastofnunina.
Frú Hottel hefur auðheyri-
lega brennaiidi áhuga á vel-
Ingibjörg Guðmundsdóttir, formaður Kvenstúdentafélags ís-
lands. og frú A. K. Hottel, forseti alþjóðasamtaka háskóla-
kvenna.
ferðarmálum mannkynsins
og útskýrir af miklum ákafa
hvernig Alþjóðasamtök há-
skólakvenna reyna að láta
þar gott af sér leiða og skipu
leggja vinnubrögð sín í þágu
alþjóðastofnana, sem fjalla
um þessi mál. Innan samtak-
anna eru starfandi nefndir,
sem hver fjallar um ákveðin
mál. Þar er nefnd til menn-
ingarsamskipta, sem starfar
mikið að menntun og aukn-
um þrozka kvenna. Vinnur
hún í samvinnu við Unesco.
Urðu samtök háskólakvenna
fyrst af óopinberum samtök-
um til að beina styrkjum til
Indlands prógrams til að
vinna að aukinni menntun
kvenna gegnum samtök há-
skólakvenna þar í landi.
Innan alþjóðasamtakanna er
líka starfandi nefnd, sem
fjallar um lagaleg réttindi
kvenna. Og einnig eru þar
fastanefndir, sem fylgjast
með því hvaða möguleika
konur hafa til menntunar í
löndunum. Það hefur orðið
t.il mikils gagns, einkum í
löndum með litla almenna
menntun. Þá er starfandi inn
an samtakanna hjálparnefnd,
sem aðstoðar t.d. mikið flótta
fólk, en í þessum hópi er
mikið af menntakonum. Þær
hefur verið reynt að styðja.
Kvenstúdentafélögin í hinum
ýmsu löndum reka líka sjálf
sína hjálparstarfsemi. ís-
lenzka félagið hefur t.d.
hjálpað stúlku í Póllandi.
Ekki er hægt að telja upp
þær nefndir, sem starfá í al-
þjóðasamtökum háskóla-
kvenna eða allar þær stofn-
anir, sem samtökin hafa sam
vinnu við. En þau vinna að
margvíslegum menningarmál-
efnum og veita styrki til
menntunar og ransókna.
Frú Hottel hefur mikinn
áhuga á þessum störfum og
dró sig í hlé frá háskóla-
kennslu, til að geta helgað
sig þessum áhugamálum sín
um, sem fyrr er sagt. Hún
býr nú í Bryn Mawr háskól
anum í New York fylki og
vinnur að félagsmálum í
þeim skóla. Einnig vinnur
hún almennt að menntunar-
málum í Bandaríkjunum, og
á sæti í nefndum, sem um
þau fjalla.
85 ára á morgun:
Emil Tómasson
giímumaður og bóndi
Emil Tómasson, Brúarósl, Foss-
vogi f.v. bóndi á Stuðlum í Reyð
aríirði er 85 ára á morgun.
Hann er fæddur í Hraukbæjar-
koti í Kræklingahlíð, Eyjafirði
8. ágúst 1881.
Það var fremur fátítt um síð-
ustu aldamót að ungir sveinar
brytust til mennta og ekki sízt
í landbúnaðarfræðum. Emil var
því að þessu leyti undantekn-
ing í sinni sveit, enda vel gef-
inn og bráðþroska áhuga mað-
um um flest það er gat orðið
landi og þjóð til hagsældar og
menningarauka.
Hann fór 24 ára gamall í hinn
merka Búnaðarskóla í Ólafsdal.
Síðan tveim árum seinna stund-
aði hann fjárræktarnám í Nor-
egi og almenna búnaðarfræðslu
í Danmörku til ársins 1909.
Það gefur að skilja að mörg
eru þau störfin sem jafn fjöl-
hæfur maður og Emil hefur
leyst af hendi um æfina svo
sem jarðræktarstörf í þágu Bún
aðarfélaga bæði Norðanlands og
Austan. Kennslu stundaði hann
einnig og eftir að hann hætti
búskap á Stuðlum og fluttist
til Reykjavíkur gerðist hann
gæzlumaður við Austurbæjar-
skólann eða frá árinu 1936 til
1952.
Bóndi var Emil á tveim jörð-
um fyrir austan. Fyrst 4 ár á
Borg í Skriðdal en síðan, sem
fyrr greinir á Stuðlum í Reyð-
arfirði, en þar bjó hann um 20
ár. Hætti þar búskap 2 árum
eftir að hann hafði misst konu
sína Híldi Bóasdóttir, sem fædd
og uppalin var á Stuðlum.
Jörðina StuoJa bætti Emil
mikið í ræktun, vegagerð og
nokkuð í byggingum. Þá lét
hann ásamt mági sínum Jón-
asi P. Jónassyni, girða bæði
tún og engjar, sem var mikið
átak því alls voru girðingar um
15 til 20 km. langar.
Emil tók virkan þátt í félags-
málum sveitar sinnar svo sem

stjórn Búnaðarfélagsins, hrepps
nefnd, skólanefnd o.fl.
Því samferðafólki Emils, sem
hefur átt því láni að fagna að
kynnast honum og hans stóra
heimili á Stuðlum í Reyðarfirði
verður áreiðanlega tvennt sér-
stáklega minnistætt. — En það
er hin, — ég vil segja, ótakmark-
aða gestrisni og höfðings mót-
tökur hverjum sem bar að
garði þar. Þegar gestur kom í
hlað eða gestir, — því oft voru
þeir margir saman sem áttu leið
um Stuðla — á ferð sinni
yfir Stuðlaheiði til Fáskrúðs'-
fjarðar, — Gagnheiði til Breið-
dals, — Þórsdaisheiði til Skrið-
dals eða jafnvel Fagradal til
Fljótsdalshéraðs. — Þetta lang-
ferðafólk á þá vísu, — jafnt
,sem sveitungar vissu, — og nutu
þess að fá ekki aðeins góðan
beina á Stuðlum hjá Emil og
Hildi heldur skemmtilegar hróka
samræður um menn og málefni
svo lengi sem þar var dvalið.
Hitt sérkenni Emils tel ég
áhugamál hans á glímu-íþrótt-
inni. — Og mun ekki hallað
á neinn þó sagt sé að enginn
einn maður hefur rætt og ritað
meira um ísl. glímu en hann.
Það er því hugheil ósk til af-
mælisbarnsins að honum auðnist
að sjá á næstunni rætast margra
ára draum og ávöxt geysilegrar
vinnu sinnar við sagnritun ísl.
glímu, — en ég hefi góðar heim-
ildir fyrir því að mikið gott hand
rit um það efni sé í prentun, —
og skammt sé að bíða skemmti-
legrar og þjóðlegrar bókar um
þessa merku íþrótt landsmanna.
En áhuga EmiLs fyrir glímu,
lýsir ho'num bezt í orðum og
gjörðum með eftirgreindum af-
mælisvísum frá þeim Hagalíns-
hjónum þegar hann var sjötug-
ur 1951:
Sjötugan aldrei sáum mann
svona styrkan, glaðan
ljúfan, fyndinn, liðungan,
léttan, svifahraðan.
Æska þín og hýrleg hót
hressi lundu sára,
þegar þú kemur á mannamót
maður hundrað ára.
E. B. M.
Aftur til Kongó
New York, 3. ágúst — AP:
EKKJA bandaríska trúboðalækn
isins Paul Carlsons, sem myrtur
var í Kongó íyrir tveim árum,
befur ákveðið að snúa aftur til
Kongó og reyna að veita lands
mönnum þar læknisaðstoð.
Hún sagði við fréttamenn við
brottförina að hún ætlaði að
halda áfram starfi hans. Ætlar
hún fyrst í stað að vinna að
starfsáætlun fyrir Paul Carlson
stofnunina, sem stofnuð var á
eins ár dánardægri Carlsons 20.
nóvember sl, en Carlson var
myrtur af uppreisnarmönnum
er samningar urn framsal hans
milli Bandaríkjastjórnar og upp-
reisnarmanna stóðu sem hæst og
allur heimurinn vonaði að hann
yrði framseldur.