Morgunblaðið - 01.10.1966, Qupperneq 14

MORGU NBLAÐID
Laugardajrur 1 okt. 1966
14
Á að auka útsýn um jöröina?
Ávarp ViSSiJáLns I*. Gís!asonar
útvarpsstjóra vlð uppuiai s'ónvarps
NÚ, þegar fyrsta íslenzka sjón-
* varpssendingin hefst hjá Ríkis-
útvarpinu, sendi ég kveðjur til
allra þeirra, sem þetta sjónvarp
sjá og heyra, með óskum og von-
um Ríkisútvarpsins um það, að
þetta megi verða upphaf að
miklu og farsælu starfi. Þeir,
sem vinna hér, gera sér ljósa
ýmsa byrjunarerfiðleika og ætla
að fara sér hófsamlega, en samt
setja marki'ð hátt. Fjöldi manna
hefur beðið eftir íslenzku sjón-
varpi með óþreyju, margir óskað
því gengis, en sumir verið í vafa
um það, að takast mætti að gera
góðar íslenzkar dagskrár. Ég fyr
ir mitt leyti hef aldrei efast um
það, að íslenzkt sjónvarp mundi
heppnast og eiga sér góða fram-
tíð. Þrátt fyrir það eigum við
sjálfsagt eftir að læra margt af
^ reynslunni og við óskum þess
að mega einnig læra af yðar
reynslu og ýðar óskum, sem á
sjónvarpið horfið. Til þess er
það stofnað og starfrækt að það
megi verða yður til fróðleiks og
ánægjuauka, flytja fréttir og
fræði, listir og gamanmál út um
allar byggðir. Að því hafa
stjórnendur Ríkisútvarpsins og
starfsmenn sjónvarpsins unnið
lengi að safna slíku efni og undir
búa það til flutnings. Undir eins
í kvöid verða yður flutt íslenzk
þjóðmál í viðtali vi'ð forsætisráð-
herra, íslenzkar bókmenntir í
upplestri Halldórs Laxness, ís-
lenzk kvikmynd Ósvaldar Knud-
sen, nýjar erlendar fréttamynd-
ir, skemmtiþáttur, erlend kvik-
mynd og framhaldsleikrit með
íslenzkum texta.
Það er langt síðan hugmyndin
um íslenzkt sjónvarp kom fyrst
fram í Ríkisútvarpinu. í nóvem-
ber 1963 setti svo menntamála-
ráðherra, dr. Gylfi Þ. Gíslaspn,
nefnd til að rannsaka máiið bg
í henni voru Benedikt Gröndal,
Sigurður Bjarnason, Björn Th.
Björnsson, Þorvaldur Garðar
Kristjánsson, Þorsteinn Hannes-
son, Þórarinn Þórarinsson og
Vilhjálmur Þ. Gíslason. Þessi
nefnd samdi ítarlegt álit og
naut tækniaðstoðar verkfræð-
inga Landssímans, en áður hafði
Ríkisútvarpið fengfð tillögur yfif
verkfræðings Evrópusambands
útvarpsstöðva. Alþingi tók á-
kvæði um stofnun sjónvarpsins
síðan upp í fjárlög og stjórnar-
völd veittu Ríkisútvarpinu tekj-
urnar af innflutningsgjöldum
sjónvarpstækja. Án þessa hefði
ekki verið unnt að byrja eins
I fljótt og raun varð á, en útsend-
ing stillimynda hófst í árslok
1965. Síðan hefur stanzlaust ver-
| ið unnið að undirbúningi. Ríkis-
útvarpið hefur notið góðrar sam-
vinnu við sjónvarpsstöðvar á
Norðurlöndum, þær hafa tekfð
íslenzka sjónvarpsmenn til náms
og léð hingað mikilsverð tæki,
sem smámsaman eru endurnýjuð
og mörg ný tæki þegar keypt.
Islenzka sjónvarpsstöðin verð-
ur vel úr garði gerð. Hús var
keypt fyrir 12V2 millj. kr. og
endurnýjað við hæfi sjónvarps-
stöðvar, undir stjórn skrifstofu
húsameistara rikisins og samnor-
rænnar tækninefndar. Sjónvarps
húsið er 1900 fermetrar, eitt stórt
stúdíó og þaðan er þetta ávarp
mitt flutt, og annað minna
stúdíó og margar góðar vinnu-
stofur. Áætlaður heildarkostnað-
ur Réykjavíkurstöðvarinnar fyr-
ir allt svæ'ðið þar sem sendingar
hennar sjást — þar með taldar
stöðvar fyrir Vestmannaeyjar,
Grindavík og Borgarnes, sem
þegar eru keyptar — nemur
rúmlega 70 milljónum króna, eða
ámóta og áætlað verð eins nýs
menntaskóla. Þegar íslenzka
sjónvarpið byrjar eru hér í notk-
un 13 til 14 þúsund viðtæki, en
sjónvarp Ríkisútvarpsins getur
þegar í fyrsta áfanga náð til allt
að 120 þúsund manns, eða til
um þriggja fimmtu hluta þjóðar-
innar. Dagskráin verður fyrst í
2—3 klst. á dag, dálítið mismun-
Vilhjálmur Þ. Gíslason
andi, frá því kl. 8 á kvöldin,
fyrst um sinn tvö, siðan sex
kvöld eða um 20 stunda dagskrá
á viku þegar full útsending hefst,
væntanlega um eða eftir miðjan
nóvember. Afnotagjald verður á-
kveðfð af ráðuneyti innan
skamms. Auglýsingar verða, en
dagskrárliðir hvergi rofnir af
þeim.
f’ramkvæmdastjóri sjónvarps-
ins er Pétur Guðfinnsson, en
verkfræðingur Jón D. Þorsteins-
son og dagskrárstjórar Emil
Björnsson og Steindór Hjörleifs-
son.
Ríkisútvarpið hefur nú starfað
í meira en 30 ár. Það er ein og
óskipt stofnun, bæði hljóðvarp
og sjónvarp, undir einni og sömu
stjórn. Það er þjóðarstofnun og
tekur til svo að segja allra starts
sviða og menningarsviða þjóðfé-
lagsins. Nú hefur Ríkisútvarpið
eignazt nýtt tæki, sjónvarpið, til
þess að láta yður bæði sjá og
heyra margt hið merkasta sem
gerist. Það, sem hefst hér í kvöld
er tilraunasjónvarp og byrjar há-
tíðahaldalaust í miðri önn fram-
kvæmdanna.
Ég þakka öllum þeim, innlend-
um og erlendum, sem unnið hafa
að þessu íslenzka sjónvarpi og
býð yður öll, sem sjónvarpstæki
hafið, velkomin til þess að fylgj-
ast með dagskránni. Jafnframt
þessu sjónvarpsstarfi hefur farið
fram undirbúningur að sjónvarpi
út um allt land og verður þeim
framkvæmdum hraðað eftir því
sem tækni og fjárhagur leyfa.
Það, sem hér fer fram, er sumt
í þjónustu hversdagsins, sumt
með hátfðabrag. Það, sem hér er
sagt og sýnt, á að vera túlkun
þess, sem sannast er vitað. Það
á að auka útsýn um jörðina og
nýjar veraldir, vera hvöt til
betra lífs og glaðvær hvíld eftir
erfiði dagsins. Það á að tengja
þjóðir og einstaklinga í skiln-
ingi og friði, vera vettvangur
heilbrigðra skoðanaskipta, leik-
svið margra lista, verkstæði fjöl-
breyttra framkvæmda, staður
stórra drauma.
Ég lýsi því yfir, að íslenzkt
sjónvarp Ríkisútvarpsins er haf-
ið.
f gu'ðs friði.
íslenzkan er það mál, sem glat-
ast ekki svo auðveldlega og við
höfum dæmi um fjölmörg ríki,
sem hafa miklu meiri samskipt.i
við erlendar þjóðir en við, lítil
ríki, sem halda sínu máli og ein-
kennum algjörlega', og þar hefur
ekki hvarflað að neinum tak-
markanir á samgöngum eða sam
skiptum við erlenda á neinum
sviðum.
Tökum til dæmis Luxemborg,
sem undirritaður er mjög kunn-
ugur, þar er talað eigið tungu-
mál, og er ferðamannastraumur
þar svo mikill, að ekki er sam-
bærilegur við ísland, alþýðu-
menntun meiri en á íslandi, t.d.
að því er varðar tungumál, þar
eru unglingar látnir læra og eru
færir um að tala jöfnum hönd-
um ensku, þýzku og frönsku, en
hér en enskan eina tungumálið,
sem unglingar geta stautað sig
fram úr, þó við illan leik, vegna
þess að framburðarkennsluna
vantar.
Sannleikurinn er hinsvegar
sá, að engir sletta eins oft er-
lendum orðum, t.d. úr latinu og
þeir, sem taldir eru til mennta-
manna og fylltu þann hóp, sem
skrifuðu undir sjónvarpsmót-
mælin. Dagblöðin eru full af
lélegum myndaseríuþýðingum
úr erlendum málum, eitt dag-
blaðið gerir sér leik að því að
sniðganga rétt málfar með'skop-
persónum á útsíðum sínum og
eykur með því útbreiðslu að
vissu leyti á lélegu máli hjá
ákveðnum aldursflokki 'ungl-
inga.
Nei, við ættum ekki að gera
leik að því að brydda upp á
einangrunarstefnu í einni eða
annarri mynd, eða takmörkun
á frelsi í vali til að sjá eða
heyra, rétt í sama mund og
þrotlaus barátta hefur opnað
rifu á skjánum í moldarkofun-
um og forsmekkur tækni og
framfara berst hingað með fram
sýnum og dugandi einstakling-
um, eins og t.d. á sér stað í sögu
íslenzkra flugmála, (lifandi lýs-
ing á þeim málum, hefði Ríkið
tekið þar forystuna er að finna
í „Rabb“-dálkum í Lesbók Morg
unblaðsins sunnudaginn 25. þ.m.,
skemmtilega skrifuð grein, eins
og ævinlega af þeim blaða-
manni, sem hefur í heiðri frjálsa
hugsun í skrifum sínum).
Álit undirritaðs er, að ein-
Framh. á bls. 19.
Geir R. Andersen:
VARÚÐ VIÐ VEGARBRÚN
Eftirþankar um útvorpsþúttinn
„í kvöld“ sl. Iuugurdugskvöld,
tileinkuðun sjónvurpsmúlinu
LAUGARDAGSKVÖLDIÐ 24.
þ.m. hlýddi undirritaður á út-
varpsþáttinn „f kvöld“, sem er í
umsjá tveggja sérmenningar-
sinnaðra (eins og því miður er
farið um fleiri, sem stjórna
þáttum Ríkisútvarpsins).
Þessi þáttur var þó ekki logn-
mollulegur og tilþrifalítill eins
og allflestir aðrir þættir útvarps
sýndarhlutleysi, þessi var aftur
ins, fullir af „jámennsku" og
á móti fullur af andstæðum sjón-
armiðum og komu fjögur mis-
munandi sjónarmið fram í þætt-
, inum.
í fyrsta lagi haturssjónarmið
stjórnendanna tveggja á banda-
rísku sjónvarpssendingunum á
Keflavíkurflugvelli, en það
sjónarmið sýndi sig í æðisgeng-
inni baráttu þeirra með spurn-
ingum, sem beinlínis var kastað
í andlit þeirra, sem fram komu
í þættinum, fyrir afnámi sjón-
varpsins og helzt öllum banda-
rískum áhrifum, sem kynnu að
slæðast hingað til lands.
1 öðru lagi sjónarmið Vignis
Guðmundssonar blaðamanns,
sem éinkenndist af hógværri en
þó staðfastri vörn fyrir þeim að-
gerðum sínum að bera fram af
hógværri en þó staðfastri vörn
íyrir þeim gerðum sínum að
bera fram á fundi í félagi ís-
lenzkra sjónvaipsáhugamanna
tillögu, sem fól það í sér að
senda viðkomandi ráðamönnum
áskorun um að loka ekki fyrir
útsendingar sjónvarps frá Kefla
víkurflugvelli, þótt hið íslenzka
komi, með skírskotun til ein-
staklingsréttarins um að hafa
fullt frelsi til að hlýða og sjá.
í þriðja lagi „vegasalt“ sjón-
armið Sigurðar Líndal, sem sló
úr og í við ákafann í menning-
systrunum um að fá þennan
forsvarsmann einangrunarstefn-
unnar til að kvika nú hvergi frá
einkunnarorðunum „fáninn rauði
og fjöldinn snauð“. En þó kast-
aði fyrst tólfunum, þegar annar
stjórnandinn spurði Sigurð,
hvort hann teldi, að ef nýr
flokkur yrði stofnaður og hefði
innlimun fslands í Bandaríkin
sem aðal-baráttumál, yrði leyfð-
ur hér.
Þessi spurning kom augljós-
lega mjög flatt upp á Sigurð
Líndal og virtist eins og hann
áttaði sig ekki fyllilega á um
hvað hefði verið sp'urt og varð
hans endanlega svar við þeirri
spurningu ekki annað en þuð,
að hann héldi, að slíkur flokkur
yrði ekki leyfður. Annars gerði
Sigurður Líndal frekar lítið úr
bréfi félags sjónvarpsáhuga-
manna til ráðamanna um áfram-
haldandi sjónvarpssendingar og
hélt það- helzt gert í hugsunar-
leysi (það virðist vera í tízku
hérlendis, að þegar svokallaðir
gáfumenn eru fengnir til viðtals
í blöðum eða útvarpi, að þá láti
þeir aldrei í Ijós eigin álit eða
taka neina fasta afstöðu frá
eigin brjósti, heldur „halda eitt
eða annað“ eða skella fram
setningu eins og „ég myndi
álíta . . . .“ eða ,,ég myndi segja
......“). En hvaðan stöllurnar,
sem sjá um þennan þátt hafa
þessa hugmynd, um stofnun nýs
flokks með Bandaríkjainnlimun
að markmiði, væri gaman að
vita.
í fjórða lagi kom fram álit
Guðmundar Arasonar sem nú-
verandi sjónvarpseiganda og
var hann spurður spjörunum úr,
varðandi dagskrárefnið frá
Keflavíkurflugvelli og ýmsum
miður viturlegum spurningum
kastað fram, varðandi einstaka
þætti, eins og t.d. „eru margir
drepnir í þessum þætti?“ og
var með því reynt að koma því
að, að um aðra þætti væri ekki
að ræða í sjónvarpinu en þá,
sem innihéldu morð og fjölda-
dráp. — Eins og allir, sem kunn-
ugir eru sjónvarpinu vita, eru
þættir úr stríðinu, þ.e. heims-
styrjöldinni síðari aðeins lítið
brot af dagskrá þess, og þá ekki
annað en sígild áminning til ís-
lendinga um þá baráttu, sem
Bandamenn háðu í Evrópu og
víðar á þeim árum til sigurs á
þeim illu öflum, einangrunar-
stefnu og kúgun, sem við, ásamt
öðrum Evrópuþjóðum hefðu
lotið síðar meir, hefðu Banda-
menn lotið í lægra haldi, en
þessari baráttu fundum við
aldrei fyrir og höfðum
okkar lífskjör næstum óskert,
meðan á henni stóð.
Guðmundur Arason hefði vel
getað talið upp alla þá þætti,
sem yfirgnæfa í Keflavíkur-
sjónvarpinu, án nokkurs for-
smekks að stríði eða mannvíg-
um, svo sem þætti frá Holly-
wood, fræðslu- og getraunaþætti,
kvikmyndir, hljómlistarþætti,
o. fl. o. fl. — En hann komst því
miður ekki upp með slíkar
ábendingar, svo hart var gengið
að honum með að fá uppgefnar
tölur á særðum og föllnum í
eina þættinum í Keflavíkur-
sjónvarpinu úr síðasta stríði,
sem sjónvarpað er einu sinni í
viku.
Undirritaður slær fram þeifri
spurningu, hver sé munurinn á
lýsingu mannvíganna í íslend-
ingasögunum, sem íslenzkir
unglingar eiga að skola niður
rneð þurrmeti í öðru námsefni
skólanna og sannra lýsinga úr
síðasta stríði, nátengdum þeirri
kynslóð, sem uppi er í dag.
Að taka sjónvarpsmálið fyrir
á þennan hátt umrætt kvöld í
útvarpinu, var að áliti undirrit-
aðs og margra annarra, sem á
þáttinn hlýddu, í fyrsta lagi
frekt hlutleysisbrot útvarpsins
(sem undirritaður er þó alls
ekki á móti, en gallinn er bara
sá, að það virðast engir hafa
rétt til þessa hlutleysisbrots,
nema útvarpið sjálft, menn sem
fylgja einangrunarstefnum í
öllum greinum), og í öðru lagi
augljós og vel undirbúinn áróð-
ur fyrir lokun Keflavíkursjón-
varpsins með góðri innsýn í
aðra og miklu hættulegri stefnu,
sem ákveðinn hópur fólks hér-
lendis aðhyllist. — Þessi stefna
minnir óhugnanlega mikið á
samtök hinna svonefndu „rauðu
varðliða" í Kína og það þarf
ekki margra mánaða áróður
gegn öllu, sem ekki er íslenzkt
til þess að landinu verði smátt
og smátt lokað menningarlega
og viðskiptalega, ef ekki er lát-
laust staðið á verði gegn þessari
stefnu. Það er óhugnanleg til-
hugsun, ef_ til þess ætti eftir að
koma, að fsland einangraðist og
yrði nokkurskonar nátttröll,
sem aðrar þjóðir sniðgengju
vegna hamslausrar baráttu inn-
anlands gegn öllu erlendu.
Þetta hefur svo sem skeð áður
í sögunni og það er stutt í bönn
og höft í þessu landi, það sýnir
sig óhugnanlega oft. — Það
hljómar ef til vill hjákátlega,
eftir að búið er að banna eða
takmarka sjónvarpssendingar,
sem áður voru leyfðar er stutt
í bann við útvarpssendingum
frá sama stað og síðan áfram
koll af kolli, t.d. bann við að
hlusta á erlendar stöðvar (því
gæti hugsanlega verið komið á
af Ríkinu og almenningur
skyldaður til að koma upp um
nágrannana við brot á slíku,
t.d. gegn greiðslu).
Þessi siður er við lýði í Aust-
ur-Þýzkalandi og víðar í Austur-
Evrópu og lík einangrun skeði
á Kúbu, í næsta nágrenm
Bandaríkjanna, svo að þessi
húgsun er ekki ýkja mikil fjar-
stæða.
Þegar fólk mótmælir banda-
ríska sjónvarpinu, — vitnar það
gjarnan í innleiðingu enskra
orða í íslenzkuna — útrýmingu
hennar smám saman, eða það,
að hún týnist í óskiljanlegum
orðskrípum samsettum úr þess-
um tveim málum.
Þetta myndi aldrei geta skeð,