Morgunblaðið - 01.10.1966, Blaðsíða 16

16
MOHGUNBLADID
Laugardagur 1. okt. 1960
Útgefandi: Hf. Árvakur, Raykjavik.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
P.itstjórnarfulltrúi: Þorbjörn Guðinundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Knstinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6
Auglýsing.ar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Áskriftargjald kr. 105.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 7.00 eintakið.
MIKIL VERKEFNI
ÓLEYST
C’extugsafmæli Landssíma ís
^ lands hefur verið minnst í
sambandi við opnun sjálf-
virkrar símstöðvar á Selfossi,
Eyrarbakka og Stokkseyri.
Er ástæða til þess að fagna
þessum umbótum í símamál-
um Sunnlendinga. Einnig er
ástæða til þess að þakka
Landssíma íslands mikið og
pierkilegt starf um 60 ára
skeið.
Síminn kom með nýjan
tíma til íslands. Með honum
var einangrun landsins rofin
og aðstaða landsmanna stór-
bætt á fjölmarga vegu. Lands
símastöðvarnar voru í upp-
hafi fáar og strjálar." Nú má
heita að sími sé á hverju
byggðu bóli á íslandi. Um
langt skeið hafa flestir eða
allir sveitabæir á landinu
verið í símasambandi. Hefur
hinni strjálu byggð og raun-
ar landsmönnum öllum verið
að því ómetanlegt hagræði.
En þrátt fyrir þessar miklu
framfarir á sviði símamál-
anna blasa mikil verkefni við
í þessum málum. Því fer víðs
fjarri að símasambandið milli
einstakra landshluta sé í dag
viðunandi. Þvert á móti verð-
ur það að segjast að athafna-
og viðskipalífi er stórkostleg-
ur bagi af lélegu símasam-
bandi víðsvegar um land.
Jafnvel í þéttbýlustu svæð-
um landsins gengur treglega
að framkvæma nauðsynleg-
ustu umbætur.
Vitanlega kosta símafram-
kvæmdir mikið fé eins og aðr
ar framkvæmdir er til um-
bóta horfa í þessu landi. Og
vissulega verður íslenzka
þjóðin að sníða sér stakk eft-
ir vexti í eyðslu sinni, einnig
til gagnlegra og nauðsynlegra
-framkvæmda.
En sú staðreynd verður
ekki sniðgengin, að sú þjón-
usta, sem síminn veitir hér á
landi, hefur fram til þessa
engan veginn verið sam-
bærileg við það sem tíðkazt
í nágrannalöndum okkar. Við
erum enn langt á eftir í þess-
um málum.
Þessar staðreyndir verðum
við að viðurkenna, enda þótt
ástæða sé til þess að fagna
yfir hverjum nýjum áfanga,
sem vinnst í baráttunni fyrir
fullkomnara og betra síma-
s'ambandi. S
Kjarni málsins er, að brýna
nauðsyn beri til þess að unn-
ið sé markvíst og ötullega að
umbótum í símamálunum.
Er og óhætt að treysta því að
svo sé gert. Margt dugandi
manna, sem unnið hafa
merkilegt brautryðjendaStarf,
hefur verið í starfsmannaliði
Landssímans allt frá upphafi
til þessa dags. Það verður
þess vegna að treysta því að
hin miklu verkefni sem blasa
við í símamálunum verði
leyst innan tiltölulega
skamms tíma, og að bætt
verði úr því ömurlega ástandi,
sem víða ríkir í þessum mál-
um hér á landi enn þann dag
í dag.
ÓBREYTT
VERÐLAG
ITelztu gistihús landsins
^ hafa nú ákveðið að ó-
bréytt gjald verði á þjónustu
þeirra næsta sumar og jafn-
framt hefur Ferðaskrifstofa
ríkisins, sem rekur nokkur
sumarhótel úti um land, til-
kynnt samskonar ákvörðun.
Þessum fréttum ber að fagna,
bæði vegna þess að verðlag á
þjónustu við ferðamenn er
nú orðið svo hátt hér á landi
að hætta hefur verið á því, að
úr ferðamannakomum hingað
dragi af þeim sökum, og
vegna hins, að þessi ákvörð-
un sýnir glögglega, að vax-
andi skilningur er fyrir því í
öllum atvinnugreinum að
halda verðlagi niðri, og stuðla
þar með að stöðvun verðbólg-
unnar.
Ef slíkar ákvarðanir eru
teknar í fleiri atvinnugrein-
um að eigin frumkvæði og
frjálsum vilja þeirra, sem að
þeim starfa, eru vissulega
vonir til þess að verðbólgan
verði stöðvuð með frjálsum
aðgerðum og sameiginlegu á-
taki, og að aðrar aðgerðir
þurfi ekki að koma til.
NAZISMINN OG
NÚTÍÐIN
fTnga fólkið, sem ekki var
^ komið til vits og ára, þeg-
ar nazistar tóku völdin í
Þýzkalandi og síðari heims-
styrjöldin geisaði, þekkir þá
sögu aðeins af frásögnuili
annarra, og einmitt þess
vegna eru þeir atburðir ekki
eins raunverulegir í hugum
yngri kynslóðarinnar og
hinna eldri.
En við og við gerast at-
burðir sem vekja fólk til um-
hugsunar um þennan tíma, og
á miðnætti síðastliðinu gerð-
ist einn slíkur atburður, þeg-
ar tveir fyrrverandi háttsett-
ir nazistaforingjar gengu út
úr Spandaufangelsinu, friáis-
ir menn.
Saga nazismans í Þýzka-
landi og afieiðinga hans gegn-
Adenauer ritar
endurminningar
Osló. 21. sept.
NESTOR stjórnmálamanna ver-
aldarinnar, Konrad Adenauer,
varð ekki óvirkur þó hann léti
af kanzlaraembætti fyrir þrem
árum og sé orðinn níræður. Það
var sagt um hann að hann hefði
sleppt völdum nauðugur og haft
þá óbifanlegu trú, að enginn
gæti stjórnað Þýzkalandi viðlíka
og hann sjálfur.
Nú hefur hann skrifað bók,
sem hann kallar „Endurminning-
ar 1945-53“. Og líklegt er að
önnur komi í viðbót, er nái yfir
árin 1954-63, fram til 16 október,
en þann dag lét hann af em-
bætti.
Þó að Adenauer ætti merkan
feril að baki sér fyrir 1945 fer
hann fljótt yfir þá sögu, en ein-
skorðar sig við tímann frá 1945,
er hann stofnaði flokkinn CDM
— „kristilega demokratiska flokk
inn“, sem haft hefur völdin síð-
an Vestur-Þýzkaland fékk sjálf-
stæða stjórn, 20. september 1949.
En margt hafði þó drifið á dag-
ana áður, og sumt af því drep-
ur hann á, en aðeins lauslega.
Aðaltilgangur bókarinnar er
auðsjáanlega sá, að lýsa viðreisn
lands síns eftir stríðið — og
hvaða þátt hann átti í henni.
Þegar Adenauer hóf laganám
í Freiburg árið 1893 var ró og
friður í veröldinni. Þá gat eng-
inn látið sér detta í hug þær
skelfingar, sem dunið hafa yfir
heiminn á þessari öld. Adenauer
leggur áherzlu á, að um alda-
mótin hafi Þýzkaland verið
„voldugasta ríki heims á landi,
en Bretland voldugast á sjón-
um“. Og Evrópa miðdepill
veraldar í stjórnmálum og fjár-
hagsmálum, en Bandaríkin ekki
farin að sinna alheimsstjórnmál-
unum; „en svo koma þeir með
fullum þunga í fyrir heimsstyrj
öldinni". „Árið 1933 náði Hitler
og nazisminn völdum. Með sví-
virðilegum hætti hrinti hann
veröldinni út í nýja heims-
styrjöld 1939. Henni lauk með
algeru hruni Þýzkalands 1945,
og örlagaríkri lömun Evrópu".
Adenauer sat í fangabúðum í
Köln á stríðsárunum, en reyndi
að strjúka þaðan og var þá setí-
ur í gestapofangelsið Brau-
weiler. Fangavörðurinn þar skor
aði á hann að framja ekki sjálfs
morð, „því að það gæti haft
óþægilegar afleiðingar". Aden-
auer spurði hann þá hvernig
honum gæti dottið í hug, að
hamj reyndi að fremja sjálfs-
morð, en þá svaraði fangavörð-
urinn, að úr því að Adenauer
væri kominn fast að sjötugu og
gæti ekki vænzt mikils af þeim
árum sem hann ætti ólifuð, lægi
nærri að stytta sér aldur. — En
svo varð raunin sú, að einmitt
þessi ólifuðu elliár gáfu Aden-
auer tækifæri til að verða fræg-
asti stjórnmálamaður þjóðar
sinnar á þessari öld.
Nafn Adenauers er órjúfanlega
tengt Köln. Þar starfaði hann
sem málaflutningsmaður og sem
borgarstjóri árin 1917-33, en féll
þá í ónáð Hitlers. í maí 1945
setti ameríska setuliðsstjórnin
hann inn í borgarstjóraembætt-
ið á ný og samdi Adenauer vel
við það, en þegar Bretarnir tóku
við kárnaði gamanið, og peir
viku honum frá. En nú staríaði
hann af alefli fyrir CDM-flokk
sinn og varð formaður hans
1946. í september 1948 varð
hann forseti hins svokallaða
„parlamentariska ráðs“, sem
brátt varð áhrifamikil stofnun,
þó að vísu væri það aðeins.ráð-
gefandi. Loks kom að því, að
V-Þjóðverjar fengu að kjósa sér
sambandsþing (Bundestag) fyrir
hin 11 gömlu sambandslönd.
Kosningarnar fóru fram í ágúst
1949 og varð CDM-flokkurinn
hlutskarpastur og Adenauer var
kjörinn kanzlari 15. sept., en
þrem dögum áður hafði Theodor
Heuss verið kjörinn forseíi.
Adenauer fékk að vísu aðeins
eins atkvæðis meirihluta við
kanzlarakjörið, en þegar hann
var spurður löngu síðar hvort
hann hefði fengið þetta bagga-
munaratkvæði frá sjálfum sér
svaraði hann: „Vitanlega — ann-
ars hefði ég venð hræsnari'*. —
Fimm dögum síðar lagði hann
fram ráðherralista sinn, og tel-
ur hann upp öll nöfnin í bók-
inni, þ.á.m. „Ludwig Erhard,
fjárhagsmálaráðherra". En það
er talsvert eftirtektarvert, að
Adenauer nefnir hvergi nafn
Erhards í allri bókinni, nema á
þessum eina stað, þó að þeir
væru samstarfsmenn í stjórn-
inni öll kanzlaraár Adenauers!
Það er vitað, að oft var grunnt
á því góða milli þeirra og Aden-
auer gerði það alls ekki með
glöðu geði að taka við Erhard
sem vara-kanzlara árið 1957.
Adenauer var ráðríkur og þa5
leynir sér ekki í bókinni, að
hann telur sjálfan sig bjargvætt
þjóðarinnar á viðreisnarárunum
og burðarásinn í „Þýzka undr-
inu“ svonefnda: hinni snöggu
fjárhagslegu viðreisn landsins,
sem þrátt fyrir eyðileggingu og
hörmungar var farið að keppa á
heimsmarkaðnum löngu áðui en
nokkur gat vænzt, og hafði kom-
ið fjármálum sínum á öruggan
grundvöll í einu vetfangi. Utan
Þýzkalands þakka flestir Lud-
wig Erhard þetta kraftaverk,
enda var það hann, sem skipu-
lagði gjaldeyrismál landsins,
tveim árum áður en Adenauer-
stjórnin komst á laggirnar. — PJn
í bók sinni lætur Adenauer sem
hann viti ekki af honum.
Adenauer vitnar oft í ræður
sínar og birtir sumar þeirra lítið
styttar. Hann vitnar líka í hina
frægu ræðu Churchílls í Fulton,
Missouri, í marz 1945, þar sem
„járntjaldið" er nefnt í fyrsta
sinn. „Fyrir mínum sjónum var
ræða þessi tákn stefnuskipta i
afstöðu vesturveldanna til
Sovét-Rússlands", segir Aden-
auer.
Þó að bók Adenauers verði
ekki talin sagnfræðirit, þar sem
hún er skrifuð frá sjónarmiði
höfundarins sjálfs. er hún ómet-
anleg fróðleikslind öllum þeim
sem vilja kynnast Þýzkalandi og
heimsstjórnmálunum eftir stríð-
ið. En fyrst og fremst er hún
gagnleg öllum þeim, sem hafa
hug á að þekkja „gamla mann-
inn“, sem varð frægur af elli-
árastarfi sínu.
Esská.
Bcilur innan komnt-
ir því hlutverki einu nú á dög
um að fólk megi laera af þeim
hryllilegu atburðum sem þá
gerðust. Það er svo e.t.v.
merki um lítinn þroska
mannanna, að þrátt fyrir þá
sögu gerast enn í dag atburð-
ir, sem ekki er síður ástæða
til að fordæma, en verknað
nazismans í Þýzkalandi. Enn
í dag sitja einræðisstjórnir að
völdum víðsvegar um heim,
og enn í dag reyna þessar ein-
ræðisstjórnir að koma á ó-
friðarástandi, sem haft hefur
í för með sér ólýsanlegar
hörmungar fyrir fjölda fólks.
Meðan svo er hafa þjóðir
heims raunverulega lítið lært
af tímabili nazismans í Þýzka
landi og mennirnir sem í nótt
gengu út úr Spandaufagelsi
eiga enn sína líka í valdastöð-
um úti um heim.
únistailokks Kúhu
Havana, 29. september
NTB.
FIDEL CASTRO forsætisráð-
herra Kúbu réðst í gærkvöldi
harkalega á þá hópa innan hans
eigin flokks, sem eru andvígir
því, að Kúba fylgi óháðri komm
únistískri stefnu og sagði að ör-
lög þeirra myndu verða hin
sömu og byltingaraflanna, ef þeir
gengju of langt.
Castro sagði ekki, við hverja
hann ætti, en ræða hans leiddi
það greinilega í ljós, að stjórn-
málaágreiningur er fyrir hendi
innan kommúnistaflokks Kúbu.
Ræðu sína flutti hann á fjölda
fundi á Byltingartorginu í Hav-
ana, þar sem viðstaddir voru
mörg hundruð þúsund manns.
Castro sagði, að til væru vilja-
lausar undirlægjur, sem móðguð-
ust, er Kúbumenn segðust vilja
framkvæma sína eigin byltingu.
Þessir menn álitu slíkt eins kon-
ar glæp, einshvers konar brot á
helgisiðum marx-leninismins.
Þessi öfl myndu hins ve^r
hljóta sömu örlög og þeir, se n
ýtt hefði verið burtu — sýnr: ir-
byltingarmennirnir — og ef u
gengju of langt, þá hin so.nu
og andbyltingaröflin.
í sninu m
Washington 30. sept. WTB
í'JÓLSKYLDUR 166 obreyt.. a
oorgara í S-Vietnam, ao.ii
oin hafa lífi vegna ban a-
i isicra hernaðaraðgerða „ a
1. juií í ár, hafa fengið 34 u. u
ara bætur að meðaltcili ry.tr
ur fram í skýrslu bandaiis«.a
hvert dauðsfall, að því er ivein
varnarmálaráðuneytisíns.