Morgunblaðið - 11.10.1966, Blaðsíða 16

16
MORGUtíBLADID
Þriðjudagur 11. okt. 1966
|U*iQ0msiÞfafrifr
Útgefandi: Hf. Árvakur, Raykjavík.
Framkvæmdastjórx: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
P.itstjórnarfulltrúi: Þorbjörn Guðxnundsson.
Auglýsingar: Arni Garðar Krxstinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Simi 22480.
Askriftargjald kr. 105.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 7.00 eintakið.
SVIPUÐ
VIÐFANGSEFNI
Djúpin bíöa haffræðinganna..
- Lr fréttabréfi frá
sovézka sendiráðinu
VISXNÐAMAÐUR hefur sagt
að jörðin okkar ætti miklu
fremur að vera nefnd haf. —
Þessi athugasemd hans er rétt
mæt og rökrétt þar sem þrír
fjórðu híutai af yfirborði jarð
ar eru þaktir vatni. í höfum
heimsins eru geymd ómælan
leg auðæfi Öli frumefnin á
töflu Mendelejefs („period-
iska“ kerfinu) er þar að finna
uppleyst. í flóði sjávar er ó-
hemju orka og matbúr þesS er
raunverulega éþrjótandi. Eins
og nú standa sakir nýtir mað-
urinn aðeins lítinn hluta af
þeim forða og hafið er áfram
blátt „óunnið land“.
Hafrannsóknaskip, búin ým
iskonar hafhíustunartækjum,
rannsóknartækjum sem lagt er
við bólfæri, kvikmyndavélum
til myndatöku neðansjávar og
margháttuðum öðrum tækj-
um, hafa aukið þekkingu okk-
ar á því sem fram fer í hafinu.
Þar er heimui út af fyrir sig.
Sovézkir haffræðingar unnu
brautryðiendastarf í marghátt
uðum athyglisverðum rann-
sóknum um borð í kafbátnum
Severjanka. Með Sever I rann
sóknartækinu og Atlant I
(tæki sem látið er svífa niðri
í sjónum en ekki sökkt) og
öðrum hreyíantegum tækjum
hefur ný vitneskja fengizt um
lifið í sjónum. .Samt sem áð-
ur er núverandi tæknibúnað-
ur alger’ega ófullnægjandi.
Rannsóknarstofnanir okkar
glíma nú við það viðfangsefni
að finna upp og smíða ný
hreyfanleg tæki til rannsókna
niðri í hafdjúpunum. Frétta-
maður Sovézka Rossija ræddi
við V. P. Zaitsef, yfirmann
þeirrar stjórnarráðsdeildar er
rannsóknarstofnanir og ný fisk
veiðitækni heyrir undir (fiski
málastjóra).
„Við hið yfirgripsmikla
verkefni við hafrannsóknir er
þörf miög maigháttaðra tækja
og tækni.
Meginhluti hinna nýju
tækia er ætlaður til rann-
sókna á landgrunni. Land-
grunnm, en svo telst niður á
300 metra dvpi, eru jafnvíð-
áttumikil og Asía. Margar
fiskategmidir hrygna á land-
grunni, sem er meginforðabúr
alls sjávargróðurs, skilyrði
fyrir svifdýr eru þar hin ákjós
anlegustu. Attatíu og fimm
prósent af fiski- og sjávarafla
eru fengin á landgrunninu.
Enn eru tæki kafara, kafara-
búningur og öndunartæki, mik
ið notuð við rannsóknir á
grunnsævi. Samt sem áður er
köfurum ekki fært að vera
neðansjávar i langan tíma.
Starf þeirra verður auðveld
að mjög með nýiu tæki, særeið
(aquamobile, sbr. bifreið, eim
reið) sem er einskonar gerð
af opnum kafbáti. Kafarinn
getur þanmg haft meðferðis
súrefnisbirgðir sem endast
honum til að rannsaka nokkra
ferkílómetra í hverri köfun.
Tæki þetta verður notað til að
kanna fiskgengd og rannsaka
gróðurmagn og til athugana á
hæfni veiðitækja. Önnur gerð
þessa tæki verður lokuð, ætl
uð til rannsókna niður á 200
metra dýpi. í þeirri gerð
verða tveir einangraðir klef
ar og hún getur farið 40 km.
Súrefnir.birgðir nægja tveim-
ur mönnum til fjögurra
stunda vinnu.
Trino-I farartækið, fram-
leitt fyrir rannsóknarstofnun
haffræði og fiskveiða í Kyrra
hafi, verður einmg notað til
rannsókna á landgrunni. Það
þarf ekki á móðurskipi að
halda. Það getur farið 600
mílna vegalengd ofansjávar,
eða 36 mílur neðansjávar án
þess að endurnýja aflgeyma
sína. Áhöfnin getur starfað
neðansjávai allt upp í 20 daga.
Bentos-300 neðansjávar-
rannsóknarstóðin veitir vís-
indamönnum areiðanlega færi
á að uppgötva töluvert af
leyndarmá lum haf sins. Hún
getur verið á sama stað lang
an tíma og er hægt að nota
hana til að fylgjast með hátt
um fiska og annarra sjávar-
dýra. Tæki Bentonstöðvarinn
ar fram'eiða sjónhljóð- og raf
svið. Slíkar tilraunir gætu
flýtt fvrir því að finna aðferð
ir til að safna fiski í torfur.
í stafni stöðvarinnar verður
klefi með flóðgátt, þar sem
haffræðingar geta gengið út í
sjóinn og ínn aftur“.
„Og hvaða tæki eru hugsuð
til rannsókna í hafdjúpun-
um?“
„Ýmsar gerðir tækja til
djúpköfunar (bathyseapes)
hafa verið teiknaðir, tem ætl
að .er að komast niður á 11000
metra dýpi, en það er mesta
dýpi sem fundizt hefur í heims
höfunum. í einni gerðinni er
klefi úr stáli sem er 2 metrar
í þvermál. Klt.fi þessi rúmar
tveggja manna áhöfn, fjar-
skiptatækl og siglingatæki, á-
samt rannsoknartækjum. Djúp
köfunartækin eru búin skrúf
um er kriýja þau lóðrétt, greip
til að taka synishorn og tæki
til að fanga djúpsævardýr.
Djúpköfunartæki þetta getur
verið í kafi í 24 stundir og fer
með tveggja hnúta hraða.
Önnur gerð djúpköfunar-
tækja er með tveimur klefum.
Annar er íyrir áhöfnina og
Framhald á bls. 21.
egar litast er um í stjórn-
málum nágrannaþjóða
okkar íslendinga kemur í
ljós, að víðast hvar er um
svipuð viðfangsefni að ræða.
Á Bretlandseyjum og Norður
löndum er það vaxandi dýr-
tíð, skortur á húsnæði og af-
staðan til viðskiptabandalaga,
sem eru meginviðfangsefnin.
Allar hafa þessar þjóðir gert
.margvíslegar ráðstafanir til
þess að ráða fram úr vanda-
málunum. Róttækastar ráð-
stafanir hefur brezka verka-
mannaflokksstjórnin gert
með lögfestingu banns við
hækkun kaupgjalds og verð
lags.
En þrátt fyrir fjölþættar
aðgerðir ríkisstjórnanna á
Norðurlöndum til þess að við
halda jafnvægi í efnahags-
lífinu hefur þó stöðugt sigið
á þá hliðina, að dýrtíð hefur
aukizt. Mest áberandi hefur
þessi atburðaráð verið í Finn
landi, en bæði Svíar og Dan-
ir eiga nú við vaxandi erfið-
leika að etja í þessum efnum.
Athyglisvert er, að allstaðar
er gripið til svipaðra ráðstaf-
ana til þess að hindra verð-
». bólgu og tryggja efnahags-
legt jafnvægi. Bankarnir tak
marka útlán, vextir eru hækk
aðir og reynt er að hafa hem-
il á hækkunum kaupgjalds
og verðlags. Má segja, að
Svíum og Dönum, og raunar
einnig Norðmönnum hafi tek
izt tiltölulega vel að skapa
jafnvægi á vinnumarkaðn-
um. í Svíþjóð er t. d. samið
um kaupgjald til tveggja
ára, og kauphækkunum þar
mjög stillt í hóf. En í Sví-
þjóð er talið, að almenning-
ur búi við betri lífskjör en
tíðkast á hinum Norðurlönd-
unum, enda Svíþjóð tvímæla
laust auðugasta land Norður
landa.
Sænskur iðnaður er einnig
háþróaður og fjölbreyttari
en gerist meðal hinna Norð-
urlandaþ j óðanna.
Hér á íslandi hefur fram-
leiðsluaukning orðið mjög
mikil á síðustu árum, og tækn
in í vaxandi mæli verið tek-
in í þágu bjargræðisveganna.
En víxlhækkanir kaupgjalds
og verðlags hafa orðið hér
örari en annarsstaðar. íslend
ingar hafa ekki gætt þess sem
skyldi að miða kröfur sínar
við raunverulegan afrakstur
útflutningsatvinnuveganna.
Ein meginástæða þessarar
staðreyndar er tvímælalaust
sú, að enn sem komið er gera
íslendingar sér ekki nægilega
ljós ýmis grundvallarlögmál
efnahagslífsins, sem ná-
grannaþjóðir okkar hafa í
heiðri. Óhætt er þó að full-
yrða, að á síðustu árum gæt-
ir vaxandi skilnings á þess-
um atriðum hér á landi. Það
er einnig mjög þýðingarmik-
ið, að núverandi ríkisstjórn
hefur haft forustu um bætt
samkomulag við samtök laun
þega og framleiðenda til
lands og sjávar. Efnahags-
stofnunin og hið nýstofnaða
Hagráð hafa lagt fyrir þjóð-
ina glöggar upplýsingar um
hag hennar og aðstöðu í efna
hagsmálum.
Þetta er ákaflega þýðingar
mikið atriði. íslendingar
verða eins og aðrar þjóðir
að byggja kröfur sínar til
lífsins gæða á raunhæfu
mati á hinu mögulega. Ekk-
ert er eðlilegra en að allar
stéttir vilji bæta hag sinn
og fá aukna hlutdeild í vax-
andi þjóðararði af störfum
sínum. En kröfurnar á hend-
ur framleiðslunni verða allt-
af að miðast við raunveru-
lega greiðslugetu atvinnuveg
anna.
Það er skoðun Sjálfstæðis
manna, að megináherzlu beri
að leggja á það að gera þjóð-
inni sem ljósastar höfuðstað-
reyndir og lögmál efnahags-
lífsins. Á grundvelli þekking
arinnar á þeim, verður al-
menningur að byggja kröf-
ur sínar til lífsins gæða. ís-
lendingar verða að vita það
eins og allar aðrar menning-
arþjóðir, að það er ekki hægt
að gera allt í einu. Mörg verk-
efni kalla að sjálfsögðu að
í ungu og vaxandi þjóðfél-
agi. En þau verður að leysa
í samræmi við fjárhagslega
getu þjóðfélagsins á hverj-
um tíma.
Hinar stórfelldu framfarir
og umbætur á lífskjörum
landsmanna síðustu árin
hljóta að auðvelda þjóðinni
að taka skynsamlega afstöðu
í þessum efnum og láta frek-
ar heilbrigða dómgreind ráða
ferðinni en fyrirhyggjulausa
kröfuhörku ábyrgðarlaus-
ustu aflanna, sem telja yfir-
boð og pólítíska spákaup-
mennsku líklegasta til auk-
inna áhrifa.
ÍSKYGGILEGAR
HORFUR í
TOLLAMÁLUM
Á aðalfundi Verzlunarráðs
^ íslands, sem haldinn var
sl. föstudag, ræddi Gylfi Þ.
Gíslason, viðskiptamálaráð-
herra, viðhorfin í viðskipta-
og tollamálum Evrópu. Ráð-
herrann taldi lítils ávinn-
ings að vænta af Kennedy-
viðræðunum svonefndu, og
skýrði frá því, að íslendingar
hefðu á sínum tíma boðizt
til þess að fylgja hinni al-
mennu reglu um lækkun inn
flutningstolla um 50%, ef við
fengjum jafnmikla lækkun á
útflutningsafurðum okkar, en
éngar horfur væru á að við
fengjum slíka lækkun. Nú
væri boðin lækkun á freð-
fisktollum úr 18% í 17%, og
kvað viðskiptamálaráðherra
það tilboð einskis virði.
Ráðherrann sagði:
„Við stöndum því von bráð
ar frammi fyrir því, að tollar
hækki verulega á útflutnings
vörum okkar í Efnahags-
bandalagslöndunum, og að
tollákvótar, sem við fram til
þessa höfum notið góðs af í
viðskiptum okkar við þau
lönd, minnki eða hverfi al-
veg úr sögunni. Til Efnahags
bandalagslandanna flytjum
við nú um það bil Vs hluta
heildarútflutnings okkar. Að
staða fiskframleiðenda innan
Efnahagsbandalagsins mun
án efa batna á næstu árum
miðað við framleiðendur ut-
an Efnahagsbandalagsins og
svipuð þróun mun eflaust
eiga sér stað innan Fríverzl-
unarbandalagsins, en þangað
flytjum við nú um 40% alls
útflutnings okkar. Þróun
mála í þessum viðskipta-
bandalögum báðum er sú, að
aðstaða framleiðenda innan
bandalaganna batnar smám
saman á kostnað framleið-
enda utan þeirra“.
Þessi ummæli viðskipta-
málaráðherra undirstrika það,
sem margoft hefur verið bent
á hér í Mbl., að þróunin í
viðskipta- og tollamálum
Evrópu er mjög ískyggileg
fyrir íslendinga, og óðum líð
ur að því að við verðum að
marka ákveðna stefnu í þeim
málum, til þess að tryggja
hina mikilvægu viðskipta-
hagsmuni okkar í þessum
löndum.
HORFUMST í
AUGU VIÐ
STAÐREYNDIR
T ræðu sinni á aðalfundi
Verzlunarráðsins drap
Þorvarður Jón Júlíusson,
framkvæmdastjóri þess, á
kaupgjaldsmálin og sagði:
Eins og kunnugt er hefur
kaupgjald hækkað meira hér
á landi að undanförnu en í
viðskiptalöndum okkar, og
i kaupmáttur þess vaxið. Hag-
stæð verðlagsþróun og góð
framleiðsluskilyrði á mikil-
vægum útflutningsafurðum
hefur firrt þjóðarbúið áföll-
um, en nú er svo í mörgum
greinum atvinnurekstrarins
að þrengt hefur að svo að bar
izt er í bökkum. í þessum
efnum sem öðrum er nauð-
synlegt, að þess sé gætt, að
jafnvægi haldist og þenslu-
áhrif hverfi, svo að lífskjörin
geti batnað jafnt og þétt“.
í þessum orðum fram-
kvæmdastjóra Verzlunárráðs
íslands kemur fram enn ein
viðvörun um það, að eftir
hagstæða afkomu og jákvæða
verðlagsþróun erlendis sé nú
svo komið hjá atvinnuvegun-
um, fyrst og fremst vegna
lækkandi heimsmarkaðsverðs
á útflutningsafurðum okkar,
að þeir geta ekki lengur stað-
ið undir frekari kauphækk-
unum. Það ríður því á miklu,
að forustumenn atvinnurek-
enda og verkalýðshreyfingar-
innar geri sér þessar stað-
reyndir fullkomlega ljósar, og
jafnframt hverjar afleiðingar
það getur haft, ef knúnar eru
fram kauphækkanir, sem at-
vinnuvegirnir að óbrey iim
aðstæðum geta ekki staðið
undir.