Morgunblaðið - 02.12.1966, Blaðsíða 15

Föstudagur 2. des. 1966
MORCUNBLAÐIÐ
15
— Borgarstjórn
Framfaald af bls. 1.
borgarinnar geta ekki gengið
fairaðar en greiðsluiíj ársta ðan
leyfir.
1. des Ihiöfðu innfeeimzt 62,1%
«f álögðum útsvörum og aðstöðu
gjöldum en búizt er við 35%
innheimtu fyrir árslok. Segja
má að Ihelmingur af tekjum borg
•rinnar komi inn frá L okt til
ársloka."
Hér faira á eftir (höfuðatriði
úr ræðu borgarstjóra um fjár-
bagsáætlunina í gær:
FRUMrVTViRP að f j árhagsáætlun
Reykjavíkurborgar er nú lagt
íram til fyrri umræðu, en sam-
kvæmt hefðbundinni venju skal
frumvarpið lagt fram á fyrsta
fundi borgarstjórnar í desember
mánuði. Á síðasta ári var þó eigi
«innt að halda venju þessari, með
því að bíða þurfti úrskurðar
kjaradóms um launakjör borg£ir-
•tarfsmanna.
Rétt þykir að halda þeirri
venju að gera nú við upphaf 1.
«tmræðu grein fyrir í höfuðdrátt
um, hvernig fj árhagsáætlun yfir
•tandandi árs hefur staðizt, áð-
«ir en viikið er að því frumvarpi
fyrir næsta ár, sem faér er til
umræðu.
Tekið skal skýrt fram, þegar
rætt er um endanlega afkornu
yfirstandandi árs, að um áætlun
er að ræða, sem byggð er á
reikningsyfirliti fyrstu 10 mán-
«iði ársins og áætlun varðandi
þau útgjöld, sem exm eru ekki
komin til reiknings.
Afkoma 1966
í fjárhagsáætlun borgarsjóðs
fyrir árið 1966, sem þorgarstjórn
•amþykkti 6. janúar 1966, voru
rekstrargjöld áætluð samtals kr.
663.756 þús. og yfirfærsla á eigna
breytingar kr. 178.250 þús. Heild-
argjöldin voru þannig áætiuð
«dls kr. 842.006 þús.
Frá því áætlun þessi var sam-
þykkt hafa breytingar á launum
borgarstarfsmanna orðið sem
hér segir:
Samkv. lögum nr. 63 frá 14.
des. 1964 um verðtryggingu
launa ber að greiða verðlagsupp
bót á laun skv. kaupgreiðsluvísi
tölu.
í ársbyrjun var kaupgreiðslu-
vísitalan 7.32 og var reiknað
■neð henni í fjárhagsáætlun
þessa árs. Hinn 1. marz sl. hækk-
•ði vísitalan í 9.15, hinn 1. júlí
f 13.42 og 1. september í 15.25.
Varð meðalvísitala ársins þann-
ig 11.95, í stað 7.32, sem lögð, var
tM grundvallar fjárhagsáætlun-
Jnni.
Hinn 29. apríl sl. var gerður
•amningur milli Reykjavíkur-
borgar og Læknafélags Reykja-
víkur um launakjör lækna, er
við sjúikrahús borgarinnar
•tarfa. Samningur þessi fól í sér
ftukna vinnuskyldu læknanna,
jafnframt því sem laun þeirra
hækkuðu verulega. Er talið, að
útgj aldaaukning borgarsjóðs
bafi af þessum sökum orðið um
3-5 millj. kr. á árinu.
í júnímánuði sL varð 3.5%
jgrunnkaupshækkun á kauptöxt-
«m verfcamianna og verka-
kvenna. í>á hækkun, auk til-
færslna milli kauptaxta og ann-
arra breytinga, má meta til 3%
hækkunar árslauna.
Af þessum ástæðum munu ári
laun fastráðinna starfsmanna
hafa hækkað um 4.63% og árs-
iaun verkamanna um 7.63% frá
því, sem ráð var fyrir gert í
fjárfiagsáætlun fyrir árið 1966.
1 yfirliti því, sem hér fer á
eftir, um rekstrarafkomu borgar
sjóðs á yfirstandandi ári, er reikn
aði út hversu mikiu áðurnefnd-
ar kauphækkanir nemi á hina
einstöku gjaldabálka áætlunar-
innar. Áætlað heildarkaup í
hverjum gjaldabálki er að finna
í greinargerð með fjárhagsáætl-
un fyrir árið 1966. Kauphækk-
anir af völdum vísitölu og nýrra
samninga eru lagðar við áætlun-
artölur fjárfiagsáætlunarinnar,
eins og hún var samþykkt í jan-
úar 1966. Loks er gerð áætlun
um niðurstöður einstaíkra gjalda
bálka í rekstrareikningi fyrir
árið. Skal enn tekið fram, að hér
er einungis um að ræða áætlun,
enda hafa ekki enn komið fram
allar kröfur á hendur borgar-
sjóðnum. Þess skal og getið, að
rekstraráætlun er gerð samkv.
bókfærðum tölum 31. okt., en á
árinu 1965 var rekstraráætlun
gerð samkv. bókfærðum tölum
30. nóv.
Gjöld á rekstrarreikningi virð-
ast munu fara 39.9 milljónum
fram úr upphaflegri fjárhags-
áætlun, eða 6%.
Þar af eru framangreindar
kauphækkanir 3.27%, eða 21.7
millj. kr. Aðrar umframgreiðsl-
ur eru kr. 18.2 millj. Stafa þær
meðal annars af verðhækkunum
vöru og þjónustu, en þær hækk-
anir telur Hagstofa íslands
munu nema allt frá 13% á mat-
vörum upp í 25% á prentkostn-
aði. Enn fremur virðast nokkrir
útgjaldaliðir, sem ávallt er erf-
itt að áætla nákvæmlega við
gerð fjárhagsáætlana, ætla að
verða óhagstæðari en séð varð
fyrir. Má þar nefna greiðslur
vegna sjúkra manna og ör-
kiumla, kr. 3 millj. kr. umfram
áætlun, framlag til almanna-
trygginga, kr. 0.9 millj. umfram
áætlun, sjúkrastyrkir kr. 0.5
millj., Hafnarbúðir kr. 0.5 millj.
og veikindafrí tíma- og viku-
kaupsmanna kr. 0.9 millj. um-
fram áætlun.
Tekjur virðast hins vegar
verða aðeins kr. 6 millj. umfram
áætlun. Sýna bókfærðar tekjur
nú raunverulegar innheimtar
tekjur eins og reikningur 1965
sýndi, en ekki álagningarupp-
hæðir útsvara og aðstöðugjalda.
Niðurstaðan verður því sú, að
á eignabreytingareikning fær-
ast kr. 144.390 þús. í stað kr.
178.260 þús. Er það 23.4% lægri
upphæð en gert var ráð fyrir.
Ég vík þá að frv. sjálfu og vil
Hvað hækkar mest?
1 frv. að fjárhagsáætlun
Reykjavíkurborgar fyrir árið
1967 er áætlað að rekstrar-
útgjöld hækki frá yfirstand-
andi ári um rúmlega 123 millj
ónir eða 18,6%. Mestur hluti
þessarar hækkunar eða 85.5%
er vegna hækkunar á fjórum
gjaldabálkum en þeir eru
þessir:
Félagsmál hækka um 33,8
milljónir.
Gatna og holræsagerð hækka
um 30,2 milljónir.
Hreinlætis og heilbrigðismál
hækka um 23,9 milljónir.
Fræðslumál hækka um 17,5
milljónir.
1 upphafi þakka þeim starfsmönn
um borgarinnar, sem að því hafa
unnið, en það eru Gunnlaugur
Pétursson, borgarritari, Helgi V.
Jónsson borgarendurskoðandi,
Jón G. Tómasson, skrifstofu-
stjóri, Ellert Schram, skrifstofu-
stjóri borgarverkfræðings og Sig
finnur Sigurðsson, hagfræðing-
ur,
Hver sá, sem vill gera sér
raunhæfa grein fyrir afkomu
sinni í framtíðinni, hlýtur fyrst
og frernst að svara þeirri spurn-
ingu: Hverjar verða tekjurnar?
Afla verður teknanna, til
þess að geta staðið undir útgjöld
um.
Við vitum, að fjárhagsáætlun
einstaklings, fjölskyldu, sveitar-
félaga eða ríkis verður ekki sam
in svo, að þessir aðilar hljóti
ekki almennt að þurfa að neita
sér um útgjöld til ýmissa þarfra
hluta og framkvæmda, — vegna
þess að tekjurnar standa ekki
undir þeim.
Reykjavíkurhorg fær tekjur
sínar frá íbúum sírvum í einu eða
öðru formi.
Borgarstjórn eru settar ákveðn
ar reglur um mnheimtu gjalda
þessara, en hefur þó mismun-
andi mikið svigrúm um gjald-
Skrár eða álagningarupphæðir.
í tekjustofnalögum sveitarfé-
laga er raunar beinlínis til þess
ætlast, að útsvarsupphæð sé
ákveðin sem mismunur heildar-
útgjalda og annarra tekna sveit-
arfélags.
Skal því fyrst vikið að öðrum
tekjum en útsvörum.
Ýmsar tekjur
Ýmsar tekjur eru aðallega arð
ur af fyrirtæikjum, þ.e. Raf-
magnsveitu, Vatnsveitu og Hita-
veitu, og miðast skv. gamalli
venju við 4% af hreinni bók-
færðri eign fyrirtækjanna eftir
afskriftir. Eru þessar tekjur nú
áætl. 18.624 þús. kr. á næsta
ári og hafa hækkað um 37.5%.
Sú hæfckun stafar af afgjaldi
Rafmagnsveitu vegna þess að
eignarhluti borgarinnar í Sogs-
virkjun, nú Landsvirkjun, var
yfirfærður á Rafmagnsveituna.
Þá telst til ýmissa tekna arður
af öðrum eignum, er áætlast á
næsta ári 15.4 millj. kr., en
drýgri hluti þeirrar upphæðar er
leiga af lóðum samkv. mati, þ.e.
lóðum til atvinnurekstrar, 10.0
millj. kr.
Enn fremiur floklka ég hér
ýmsa skatta, svo sem byggingar-
leyfisgjöld og leyfisgjöld fyrir
kvikmyndasýningar og aðrar
tekjur, sem samtals áætlast kr.
5.215.000.00.
Samtals verða þá ýmsar tekj-
Fasteignagjöld
Fasteignagjöld eru áætluð kr.
48 millj., eða 1.5 millj. kr.
hærri en á þessu ári, og stafar
hækkunin eingöngu af aukn-
ingu á fasteignavirðingu. Af
þessari fjárhæð eru lóðargjöld
áætluð fcr. 12 millj., og er það
kr. 500 þús. lægri fjárfaæð en í
fjárhagsáætlun yfirstandandi
árs, sem hefur verið áæíluð af
of mikilli bjartsýni. Húsaskattur
er nú áætlaður kr. 36 millj., og
er þá miðað við óbreytt álag á
gjaldstofninn, eða 100%, en eft-
ir ákvæðum 5. gr. tekjustofna-
laganna er heimild til innheimtu
fasteignaskatta með 200% álagi.
Þessi heimild hefur frá ársbyrj-
un 1965 verið notuð að fullu við
álagningiu húsaskatts, miunu tekj
ur borgarsjóðs þannig aukast
um kr. 18 millj., en að sinni er
engin tillaga um það gerð. Hins
vegar er allt fasteignamait í end
urskoðun og má búast við að
nýja matið gangi í gildi í árs-
byrjun 1969, og hljóta þá reglur
um álagningu fasteignaSkaths að
breytast.
Eins og horfir eru fasteigna-
skattar hlutfallslega minnkandi
stofn í tekjum Reykjavíkur.
Framlag
Jöfnunarsjóðs
Framlag úr Jöfunarsjóði er
áætlað kr. 100 millj., eða kr. 10
millj. hærra en á yfirstandandi
ári Nemur hækkunin 11.1%.
Framlag þetta ætti í höfuðatr-
iðum að hækka jafnt og tekjur
Hvaðan koma tekj-
ur borgarinnar?
1 framsöguræðu sinni fyrir
frumvarpi að fjárhagsáætlun
Reykjavíkurborgar 1967 á
fundi borgarstjórnar I gær-
kvöldi gerði borgarstjóri Geir
Hallgrímsson, grein fyrir því
í höfuðatriðum, hvernig tekj-
ur borgarinnar skiptast milli
tekjustofna. Er það sem hér
segir;
Utsvör, tekju- og eignaútsvör
..................um 65%
Aðstöðugjöld .. .. ,. um 15%
Framlag úr Jöfnunarsjóði
(þ.e. hlutdeild í söluskatti “
og landsútsvörum) .. um 10%
Fasteignagjöld .. .. .. 5%
Ýmsar tekjur þ. á. m. arður af
fyrirtækjum og eignum
■■■■■■■■■■
■■■■■■■■
■■■■■■■■■■■■■■■■■■
um framlag af tekjum Jöfunar-
eða yfir 20%, en á það skal
bent, að með nýjum áfcvæðum
sjóðs til Lánasjóðs sveitarfélaga,
kr. 15 millj., og styrk til Sam-
bands ísl. sveitarfélaga, sem er
% % af tekjum Jöfunarsjóðs,
eða sem næst kr. 1.2 millj. skerð
ast tekjur borgarsjóðs frá Jöfnun
unarsjóði og því er ekki varlegt
að áætla tekjur skv. þessum lið
hærra.
Aðstöðugjöld
Aðstöðugjöld eru áætluð kr.
160 millj. Nemur hækikunin 28
millj. kr., eða 21.2%. Er gert ráð
fyrir, að aðstöðugjöld verði lögð
á samkvæmt óbreyttri gjaldskrá,
en henni var breytt til hækkun-
ar fyrir einu ári. — Óbreytt
gjaldskrá aðstöðugjalda er og í
samræmi við frv. það, sem nú
liggur fyrir Alþingi um verð-
stöðvun.
Spurning er, hvort tekjur sam
kvæmt þessum lið hækki um
21.2% með óbreyttri gjaldskrá.
Hér er við það miðað, að gjald-
stofn aðstöðugjalda gefi svip-
aða hækkun og gjaldstofn sölu-
skatts, sem hækkaður er hlut-
fallslega álíka milli ára í fjár-
lagafrumvarpi fyrir árið 1967.
Útsvör
Tekjuliðir þeir sem nú hafa
verið nefndir, nema samtals kr.
350.839.000,oo þegar búið er að
bæta við 4 millj. kr. tekjum af
gjaldársútsvörum, þ.e. útsvörum
útlendinga, er vinna hér í borg-
inni.
Er þá rétt að gera sér grein
fyrir hvað tekjur af útsvörum
geta orðið.
Grundvallarsjónarmið í
l>eim efnum hlýtur að vera
að útsvarsupphæðin hækki
ekki meira en svo, að hægt
sé að leggja á útsvör árið
1967 samkv. sömu reglum og
árið 1966, þ. e. samkv. lög-
boðnum útsvarsstiga og með
5% afslætti.
Framtöl einstaklinga og fyrir
tækja, er greina frá tekjum
þeirra og eignum, koma ekki
fram fyrr en í byrjun næsta
árs og verða ekki yfirfarin, fyrr
en rétt fyrir álagningu á miðju
næsta ári. Hér er því um mikla
óvissu að ræða.
Talið er að tekjur einstakl-
inga hækki um 18% milli ára
en hins vegar liggur ekki fyrir
áætlun um afkomu félaga eða
atvinnufyrirtækja, — en tæp
lega er hækkunin þar hærrL
Þá ber þess að geta, að ávallt
er um fjölgun gjaldenda að
ræða frá ári til árs, og tekju-
hækkun almennt verður til
þess að fleiri gjaldendur kom
ast í hærri útsvarsstiga, en
á móti því vegur að nokkru
skattvísitala í höfuðatriðum
svo sem verðlagsbreytingar
segja til um.
Með tilvísun til þess, sem
hér hefur verið sagt, hygg
ég, að hámark þess, sem út-
svarsupphæðin má hækka, sé
18%, eða um 95—96 millj.
kr., úr kr. 537.5 millj. árið
1966 í um kr. 636 millj. 1967,
þótt æskilegt væri að útsvars
upphæðin væri lægri.
Hefur verið við það miðað
við gerð fjárhagsáætlunar fyrir
árið 1967, að útgjöld til rekstrar
og eignabreytinga, að frátekinni
22 millj. kr. lántöku til heil-
brigðisstofnana, færi ekki fram
úr þessari viðmiðun, að heildar-
tekjur borgarsjóðs skv. fjárhaga
áætlun yrðu hæstar að upp-
hæð 987 millj. kr.
Hækkun útsvarsupphæðar i
krónutölu um allt að 18% er og
í samræmi við samsvarandi
hækkun tekju- og eignaskatts
milli ára, — þótt þar sé ekki
alveg víst að óhætt sé alveg
saman að jafna.
Rekstrargjöld
Skal nú vikið að rekstrargjöld
um samkv. frv. því að fjárhags-
áætlun, sem hér liggur fyrir til
umræðu. ,
Til grundvallar útreikningi
kaupgjalds í gjaldaáætlun fjár-
hagsáætlunar fyrir árið 1967 eru
lagðir kjarasamningar borgarinn
ar við starfsmannafélögin, sera
gilda frá 1. janúar 1966, dómur
kjaradóms frá 20. desember 1965
um kjör lögreglumanna, samn-
ingur við Læknafélag Reykjavík
ur frá 29. apríl 1966 og gildandi
kjarasamningur við tíma- og
vikukaupsfólk. Miðað er við nú
gildandi kaupgjaldsvísitölu,
15,25%.
Heildarhækkun launa starfs-
manna borgarinnar frá gerð fjár
hagsáætlunar yfirstandandi árs
er 7,4% hjá starfsmönnum þeim,
er taka laun eftir samningum
við Starfsmannafélag Reykjavíh
urborgar og Hjúkrunarfélag ís-
lands, og eftir dómi kjáradóms
um kjör lögreglumanna, allt að
50% hjá læknum, en þá er ekki
reiknað með aukinni vinnuskyldu
þeirra, sem getur numið um 30%
þótt sjaldgæft muni vena að sá
tími nýtist allur í þágu sjúkra-
stofana, og 13,6% hjá verkamönn
um samkv. kjarasamningi við
Dagsbrún og að lokum 15% hækh
un á kaupi verkakvenna samkv.
kjarasamrxingum við verka-
kvennafélögin.
Hœkka um !B,6°Jo
í frumvarpi að fjárhagsáætlun
fyrir borgarsjóð árið 1967 eru
rekstrargj öldin áætluð kr. 787,189
þús., en voru á yfirstandandi
ári áætluð kr. 663,756 þús. Nem-
ur hækkunin kr. 123,433 þús., eða
18,6%. Nemur hér mestu hækkun
á útgjöldum við félagsmál um
kr. 33.816 þús., við gatna- og
holræsagerð um kr. 30.200 þús.,
kostnaður við hreinlætis- og heil
brigðismál um kr. 23.995 þús. og
við fræðslumál um kr. 17.536 þús.
Samtals nemur hækkun þessara
fjögurra gjaldabálka kr. 105.547
þús., eða 85,5% af heildarhækk-
un rekstrargjalda. Verður frek-
ari grein gerð fyrir hækkunum
þessum í sambandi við gjaldlið-
ina hér á eftir.
Til samaniburðar við hækkun
þá, sem nú er gert ráð fyrix,
Framhald á bls, 19.