Morgunblaðið - 07.03.1967, Qupperneq 12

12
MOKGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 7. MARZ 19«7.
iV (i ?i (Cf (3 (
Eggert C. Þorsteinsson, sjávarútvegsmálaráðherra á Alþingi í gœr:
Óvissar horfur á Bandaríkjamarkaði
- Hátt verðlag leiddi til aukins framboðs
- Aukntng á neyzlu fiskstauta og fiskrétta
hefur stöðvast
EGGERT G. Þorsteinsson,
sjávarútvegsmálaráðherra,
flutti ítarlega framsöguræðu
f Efri deild Alþingis í gær er
frv. ríkisstjórnarinnar um
ráðstafanir vegna sjávarút-
vegsins voru til 1. umræðu.
f Sjávarútvegsmálaráðherra
gerði glögga grein fyrir að-
draganda þeirra aðgerða, sem
nú hefur orðið nauðsynlegt
•ð grípa til vegna óhag-
•tæðrar verðlagsþróunar á
erlendum mörkuðum og
sagði að um síðustu áramót
hefði verð á frystum fisk-
blokkum á Bandaríkjamark-
aði verið um 11% lægra en
meðalverð 1966. Ennfremur
hefði verð til Sovétríkjanna
kekkað um 7% frá fyrri samn
faigum. Verð á fiskblokkum
hefur haldið áfram að lækka
og verðfallið er einnig að
breiðast út til frystra fisk-
afurða í neytendaumbúðum.
Eggert G. Þorsteinsson
benti á, að verðlagsþróun á
Bandaríkjamarkaði réði úr-
slitum um útflutningsverð
frystra fiskafurða, en freð-
fiskur er ekki seldur í telj-
•ndi magni til annarra landa
•n Bandaríkjanna og Sovét-
ríkjanna.
Hér fer á eftir sá kafli úr
ræðu sjávarútvegsmálaráð-
herra, þar sem hann fjallar
tun ástand og horfur í báta-
útvegi og fiskiðnaði svo og í
verðlags- og markaðsmálum.
Miðað við óbreytt aflabrögð og
fiskverð jókist rekstrarkostnaður
báta lítið eitt á árinu 1966, þótt
kaupgjaldshækkanir yrðu nokkr-
ar. Landssamband ísl. útvegs-
tnanna hefur gert samanburð á
rekstrarkostnaði á vetrarvertíð
miðað við aðstæður í nóvember
mánuði 1965 annars vegar og í
nóvembermánuði 1966 hins vegar
og komizt að þeirri niðurstöðu,
að rekstrarkostnaður fyrir utan
fyrningar og vexti af höfuðstól
hafi hækkað um tæp 4%. í>ær
upplýsingar, sem fyrir liggja um
afkomu báta af stærðinni 50-100
tonn á vetrarvertíð, benda til
þess, að afkoma þeirra hafi ver-
18 tiltölulega góð á árinu 1965, og
hafi farið nokkuð batnandi á ár-
lnu 1966 vegna hækkaðs fiskverðs
1 upphafi ársins, en þá varð,
17% hækkun fiskverðs. Áætlan-
Ir um rekstur línu- og netabáta
á vetrarvertíð sýna litlar breyt-
mgar á afkomu milli vertíða 1964
og 1965, en hins vegar mjög
bætta afkomu á árinu 1966 sem
að mestu mun haldast óbreytt
fram eftir ári 1967 miðað við ó-
breytt fiskverð, afla og söluveiði
•ðferðir.
Rökstuddar likur benda til, að
•fkoma bátanna sé mun lakari
miðað við allt árið en á vetrar-
vertíð einni saman. Verksvið
þessara báta a undanförnum ár-
um hefur þrengzt vegna breyttr-
ar aðferðar við síldveiðar norðan
lands og austan. Síldarleysig suð
vestanlands hef-ur einnig komið
hart niður á þessari stærð báta.
Tekjuþróun síldarsjómanna,
verkamanna og iðnaðarmanna í
landi hefur verið miklu hagst’æð
ari en sjómanna við þorskveiðar,
sem aftur hefur skapað erfið-
leika við að manna bátana og
einkum þá minni. Þannig fækk-
aði bátum, sem stunduðu þorsk-
veiðar með öðrum veiðarfærum
en nót úr 371 í 337 eða um 9%
á milli vertíðanna 1965 og 1966.
fjöldi báta, sem stunduðu veið-
arnar með nót ásamt eða án ann
arra veiðarfæra minn'kaði úr 148
í 121 eða 18%.
Aftur á móti fjölgaði úthalds
dögum og sjóferðum, og aflinn á
bát á úthaldsdag jókst á vetrar-
vertíð 1966 frá vetrarvertíð 1965.
Minni afli á vertíðinni 1966 en á
vertíðinni 1965 stafar því ein-
göngu af minni þátttöku þessara
báta í veiðunum.
Til að styrkja rekstursgrund-
völl útgerðarinnar og til þess að
jafna þann mismun, sem orðið
hafði á kjörum sjómanna á þorsk
veiðum og annarra starfshópa, til
kynnti ríkisstj. yfirnefnd verð-
lagsráðsins, að hún væri reiðubú
in til að beita sér fyrir því, að á
árinu 1967 yrði greidd 8% við-
bót á verð iandaðs afla annars en
síldar og loðnu. Með tilliti til
þessarar yfirlýsingar ákvað yfir
nefndin, að fiskverð skyldi
standa óbreytt frá því, sem verið
hafði árið 1966.
Sú viðbót, er þannig skal
greiða á fiskverð, skiptist á
þann hátt, að 5% greiðist mánuð
ina marz og apríl, en 11% aðra
mánuði ársins. Auk þessarar upp
bótar á fiskverð hefur verið á-
kveðið, að eins og á tveimur und
anförnum árum verði varið 20
millj. kr. til verðbóta á línu- og
handfærafisk.
Það var ljóst í byrjun ársins,
að verðfallið erlendis var svo
mikið, að vinnslustöðvunum
hlaut að vera um megn að bera
byrðar þess án sérstaks stuðn-
ings. Athuganir, sem Efnahags-
stotfnunin hefur gert á afkomu
frystihúsanna, benda til þess, að
hún hafi farið batnandi á árun-
um 1960-1965 og verið góð á ár-
unum 1964-1965. Jafnframt bentu
athuganir til, að afkoman hafi
versnað verulega á árinu 1966.
Kemur hér til hækkun fiskverðs
í byrjun ársins og þess hluta, sem
hraðfrystihúsin þá tóku á sig af
þeirri hækkun, minkun hráefnis
og hækkandi rekstrarkostnaðar
á árinu. Hér hefði þó ekki verið
um það vandamál að ræða, sem
iðnaðinum sjálfum hefði ekki
verið viðráðanlegt, ef hið mikla
erlenda verðfall hefði ekki kom
ið til sögunnar.
_ -se-"» -
Verðfallið
Verðlag á frystum fiski erlend
is hefur hækkað jafnt og þétt á
undanförnum árum. Á árunum
1961-1964 nam þessi hækkun um
6% á ári til jafnaðar. Á árinu
1965 varð síðan mjög mikil hækk
un á verði fiskblokka í Banda-
ríkjunum. Verðhækkun hélt á-
fram fyrri hluta ársins 1966, þar
sem verðhækkun sú, sem orðið
hafcþ í Randaríkjunum á árinu
1965, orsakaði hækkun freðfisks-
verðsins til Sovétríkjanna. Á
miðju s.l. ári fór markaðsverð í
Bandaríkjunum hins vegar að
lækka og á s.l. hausti varð mikið
verðfall á fiskblokkum. Verð-
falls þessa tók ekki að gæta fyrr
en seint á árinu 1965. Þó má gera
ráð fyrir að meðal útflutnings-
verð ársins 1966 reyndist allmiklu
hærra en meðalverð ársins 1965.
Hefur sú hækkun verið áætluð
milli 6lí og 7%. Verðlækkunin í
Bandaríkjunum orsakaði, að í
samningum um sölu til Sovétríkj
anna, er gerðir voru á síðustu
dögum desembermánaðar s.h, náð
ist ekki jafn hátt verð og7 áður.
Nam verðlækkunin í þeim samn
ingum um 7% frá því verði. sem
í gildi hafði verið í fyrri samning
um. Samkv. upplýsingum um
verðlag um áLramótin 1966 og 1967
og áætlunum um magn seldra
afurða, sem útflytjendur hafa
lagt fr£un, má gera ráð fyrir, að
verð um áramótin s.l. hafi verið
um 11% lægra en meðalverð árs-
ins 1966.
Um s.l. áramót var verðfalls á
freðfiski í neytenda umbúðum
Eggert G. Þorsteinsson
lítið farið að gæta á Bandaríkja
markaði. Þó gerðu freðfiskfram
leiðendur ráð fyrir því, að verð
fallið mundi breiðast út til þess-
ara afurða jafnvel svo, að þær
lækkuðu um 25-30% frá því, sem
var á árinu 1966. Hins vegar
gerðu framleiðendur ekki ráð
fyrir því, að frekara verðfall yrði
á blokkum frá því, sem var um
áramótin. Reynslan hefur hins
vegar orðið sú, að það verðfall
hefur haldið áfram fram að þessu
því miður. Verðið á fiski í neyt
endaumbúðum hefur einnig hald
ið áfram að lækka, enda þótt sú
lækkun sé enn sem komið er
minni en framleiðendur gerðu
ráð fyrir. Nær verðlækkunin þó
einnig til ýsu. Er sú verðþróun,
en ýsa hafði þá um langt bil ver-
ið stabílasta tegundin, sem á
þeim markaði var. Er sú verð-
þróun, sem framleiðendur gera
ráð fyrir í söluáætlun sinni,
reynist rauhæf, mundi meðalverð
lækkunin á freðfiski frá árinu
1966 til 1967 reynast um 20%.
Um allmargra ára skeið hefur
neyzla I Bandaríkjunum á fisks-
stautum svonefndum og fiskrétt
um aukizt mjög ört. Hefur því
eftirspurnin eftir fiskblokkum til
framleiðslu þessarar vöru auk-
izt jafnt og þétt. Á hinn bóginn
fóru þorskveiðar í Norður-At-
lantshafi talsvert minnkandi -á
árinu 1964 og varð ekki búizt við,
að á því yrði veruleg breyting.
Þegar kom fram á árið 1965 fór
að gæta skorts á fiskblokk í
Bandaríkjunum. Leiddi það til
verðhækkunar og smákaup-
mennsku vegna ótta við enn
frekari hækkanir. Um áramótin
1965-1966, þegar verðið var í há-
marki, voru íslenzkir útflytjend
ur vongóðir um, að hið háa verð
lag mundi haldast, þar sem þeir
bjuggust ekki við auknu fram-
boði á fiskblokkum á Bandaríkja
markaði. En hér fór einnig öðru
vísi en ætlað var. Hið háa verð-
lag í Bandaríkjunum virðist hafa
leitt til aukins framboðs frá ýms
um löndum á þeim markaði.
Komu nú mörg ný lönd til sög-
unnar. Fjölgaði þeim löndum, er
flytja frystar fiskafurðir á Banda
ríkjamarkað úr 6 í 17 á einu ári.
AúEhingár birgða af frystum
‘ fiskafurðum í Bandaríkjunum
jukust þegar mi'kið síðari hluta
ársins 1965. Á fyrri hluta árs
1966 voru þær orðnar miklu
meiri en eðlilegt getur talist. Á
hinn bóginn virðist svo, að auk-
in neyzla fiskstauts og fiskrétta
hafi nú stöðvast, a.m.k. í bili.
Allt þetta gerir það að verkum,
að telja verður horfur á Banda-
ríkjamarkaði mjög óvissar á yfir
standandi ári.
í þessu sambandi er vert að
hafa það í huga, að það er verð-
lagsþróunin á Bandaríkjamark-
aði, sem ræður úrslitum um út-
flutningsverð íslenzkra frystiaf-
urða. Freðfiskur er nú ekki
seldur í teljandi magni til ann-
arra landa, en Bandaríkjanna og
Sovétríkjanna. En verðið í Sovét
ríkjunum hefur reynzt á undan-
förnum árum fylgja verðinu á
Bandaríkjamarkaði í stórum
dráttum, þótt sveiflur á þeim
markaði séu mun minni en á
Bandaríkjamarkaði. Sölusamtök
in hafa að mestu hætt sölum á
brezkum markaði vegna mikilla
tollaívilnana, sem nú eru innan
landa fríverzlimarbandalagsins
og hinir háu tollar Efnahags-
bandalags Evrópu, komu að
mestu í veg fyrir freðfiskssölu til
aðildarríkja þess.
Skal hér áréttað, að æskilegt
" væri, að þessari athugun yrði lok
ið fyrir haustið, þannig að fyrir
næsta Alþ. mætti leggja frv. til
laga um verðjöfnunarsjóð, ef sú
athugun þætti liða nauðsyn þess
1 ljós.
Athuganir Efnahagsstofnunar-
innar benda til, að afkoma salt-
fisks og skreiðarverkunar á árun
um 1964 og 1965 hafi verið til-
tölulega góð, þar sem verðlag á
þessum afurðum hefur enn hækk
að á árinu 1966 og ekki er vitað
um verðlækkanir nú nema á smá
fiski. Má gera ráð fyrir, að af-
koman breytist lítið á árinu 1966
og 1967 miðað við árið 1965.
A.m.k. er ekki nú vitað um neitt,
er beridi til alvarlegra verðlækk
ana á þessum tegundum útflutn-
ingsins. L. um ráðstafanir vegna
sjávarútvegsins, er samþ. voru á
síðasta Alþ. og reyndar árið þar
áður einnig, 1966 og 1966, var
heimilað að greiða 10 millj. kr.
til verðuppbóta á útflutta skreið
arframleiðslu. Vegna hins hag-
stæða verðlags á skreið á þessu
ári, þykir ekki ástæða til þess nú
að ráðstafa fyrirfram þessari fjár
hæð til uppbóta á útflutta skreið
arframleiðslu. Á hinn bóginn má
gera ráð fyrir, að sérstök vanda-
mál muni skapast vegna útflutn-
Ings annarra afurða og er þá
mikilvægt, að fá séð fyrir hendi
til lausnar slíkum vanda.
Helgi Bergs (F) sagði að eftir-
farandi staðreyndir blöstu við í
sjávarútveginum. Allar varan-
legar ráðstafanir hafa dregizt á
langinn. Ekkert er gert til efling
ar togaraflotanum. Enn einu
sinni er borið fram frv. um bráða
birgða ráðstafanir til þess að
halda útveginum gangandi
nokkra mánuði. Ríkisstjórnin yill
nú gera áætlun um lokun og nið
urrif frystihúsa. Þrátt fyrir mikl
ar umframtekjur ríkissjóðs sl. ár
er höggvið í sama knérunn og
klipið af fé til sveitarfélaga og
framkvæmdafé.
Ræðumaður sagði að eftirfar-
andi þyrfti að gera: Taka upp ný
og markviss vinnubrögð. Gera á
kveðnar ráðstafanir til eflingar
bátaútgerð á þorskveiðar jafn-
framt skipulegri nýtingu mið-
anna. Halda áfram sókn á djúp-
mið. Auka hagræðingu í fiskiðn
aði og bæta móttöku hráefnis.
Hætta óeðliiegum álögum, lækka
vexti, rafmagn o.fl. og auka af-
urðalánin. Endurskoða reglur um
Aflatryggingasjóð þannig að vél
bátaflotinn haldi sínu.
Helgi Bergs sagði að verðfallið
væri ekki orsök erfiðleikanna
heldur óðaverðbólgan. Meðalverð
1966 væri ekki lægra en næstu
ár á undan.
Engin endurnýjun hefur orðið
á togaraflotanum um árabil. Nú
Nú eru einungis gerðir út innan
við 20 togarar.-Bjargráðíð fyrir
þá átti að vera að hleypa þeim á
mið bátanna en láta útlendinga
eina um djúpmiðin. Ræðumaður
sagði að í sínum augum þýddi
endurskipulagning frystihúsa,
lokun sumra en efling . annarra.
Ríkisstjórnin ætlaði nú að skipu-
leggja lokun fyrirtækjanna.
Þá gerði Helgi Bergs athuga-
semd við fyrirætlanir um eftir-
gjöf á skuldum við Ríkisábyrgða
sjóð og sagði að sumir hefðu
safnað þar miklum Skuldum en
aðrir sem jafn illa hefðu verið
staddir hefðu greitt.
Gils Guðmundsson (K) sagði
að þessar ráðstafanir væru gerð
ar, þegar komið væri fram á
miðja vertíð en Öómur útvegsins
væri nokkur veginn einróma á
þá leið að þær væru ófullnægj-
andi og viðhlítandi rekstur eng-
ann veginn tryggður. Afleiðingin
getur orðið sú að útvegurinn
verði rekinn með hálfum afköst
um. Þannig er þá komið fyrir
megin atvinnuvegi íslendinga,
sem staðið hefur undir framför-
um þjóðarinnar undanfarna ára-
tugi.
Stefna í atvinnu- og fjármálum
hefur leitt til þess, sagði Gils Guð
mundsson að þýðingarmiklar
greinar útflutningsframleiðslunn
ar eru að þroturn komnar eftir 7
ára viðreisn. Ekkert stendur eft-
ir nema síldveiðarnar.
- LISTAMANNAL
Framhald af bls. 32
kosningar en í fyrsta skipti
við gildistöku þessara laga.
í greinargerð frv. kemur
ennfremur fram, að ríkis-
stjórnin hefur ákveðið að
skipa nefnd til þess að athuga
möguleika á því að breyta nú
verandi listamannalaunum að
nokkru leyti í starfsstyrki en
innan Bandalags ísl. lista-
manna er sérstakur áhugi á
að lögfest verði ákvæði um
starfsstyrkjakerfi: Hér fer á
eftir frv. í heild og greinar-
gerð þess:
I- gr.
Alþingi veitir árlega fé á fjár-
lögum til að launa listamenn.
Getur það bæði veitt tilteknum
listamönnum ákveðin heiðurs-
laun og veitt að auki í þessu
skyni eina upphæð, sem síðan
skal sikipt af nefnd sjö manna,
kosinni af sameinuðu Alþingi að
afloknum alþingiskosningum, en
í fyrsta skipti þegar eftir að lög
þessi öðlast gildi. Kostnaður við
störf nefndarinnar greiðist úr
ríkissjóði.
2. gr.
Hafi Alþingi veitt tilteknum
listamönnum beiðurslaun, skal
upphæð þeirri, sem nefndinni er
ætlað að skipta, varið þannig,
að um tvo launaflokka sé að
ræða, og séu launin i öðrum
helmingi hærri en í hinum. —
Nefndin ákveður hæð launanna
áður en tillögur eru gerðar um,
hverjir skuli hljóta Laun.
Nefndanmenn skulu gera heild
artillögu um skiptingu þeirrar!
fjárhæðar, sem til ráðstöfunar
er, og geta tveir eða fleiri þeirra
sameinazt um flutning slíkrar til-
lögu.
Þegar þessar tillögur eru!
komnar fram, skal tekin ákvörð
un um, hversu margir skuli
hljóta lau-n í hvorum flokknum,
og ræður í því sambandi afi
atkvæða. Þegar ákvörðun hefurii
verið tekin um það, skal gerður;
kjörseðulL.með nöfnum þeirra,
sem tillaga hefur komið fram;
um, að hljóta skuli hærri laun- j
in. Skulu nefndarmenn leynilega
merkja við nöfn jafnmargra;
listamanna á kjör^eðlinum og
ákveðið var, að hljóta skyldu
hærri launin. Er kjörseðillinn
ógildur, ef merkt er við: fleiri
Framhaid á bls. 21