Morgunblaðið - 29.04.1967, Blaðsíða 4

4
MUKGUNBLAÐIÐ, UAUUAKDAUUR 29. APRIL 1967.
BÍLALEIGAN
FERÐ
SÍMI 34406
Bensín innifalið í leigugjaldi.
SENDUM
IMAGIMÚSAR
SKIPHOlTt 21 SÍMAR21190
eftir lokun simi 40381 —
Simi-j_44_44
\mim
/%ó€cz£ei<£Æ>'
Hverfisgötu 103.
Sími eftir lokun 31160.
LITLA
bílaleigan
Ingólfsstræti 11.
Hagstaett leigugjald.
Bensín innifalið í leigugjaldi.
Sími 14970
BÍLALEIGAN
V AKUR
Sundlaugaveg 12. Sími 35135.
Eftir lokun 34936 og 36217.
( tllGA fW
RAUOARARSTIG 31 SlMI 22022
LOFTUR ht.
Ingólfsstræti 6.
Pantið tíma i síma 1-47-72.
Fjaðrlr, fJaðrablöð, hljóðkútar
púströr o.n varahlutir
I margar gerðir bifreiða.
BQavörubúðin FJÖÐRIN
Laugavegi 168. — Siml 24180.
ösætt tekex
Einstætt i sinni röð
— enda er það
vinsaelt.
A' Réttritun og rök-
færsla
Hér 1 dálkunum birtist
fyrir nokkru grein eftir Sig-
urð Sigurmundsson í Hvitár-
holti, sem var skrifuð í tilefni
„Rabbs" míns í Lesbók Mbl. 5.
marz. í áðurnefndu „Rabbi“
sagði ég frá skáldi, sem hafði
komið með smásögu til Les-
bókarinnar, þar sem hvergi
var rituð zeta i handriti,
greindi frá orðaskiptum okkar
um zetuna og hugleiðingum
mínum í framhaldi af því. Var
niðurstaða mín sú, að á með-
an ekki væri breytt gildandi
stafsetningu, væru öll frávik
frá lögboðnum rithætti steinn
í götiu íslenzkunemenda og
annarra, sem ekki valda til
fulls réttritun íslenzks máls.
Sigurður lýsir andstöðu við
ýmis atriði í grein minni. Mun
ég hér á eftir gera athugasemd
ir við rökfærslu hans. I>á ger-
ir hann mér einnig upp skoð-
anir um hluti sem ég hef ekki
l'átið i ljós álit á, hvotki f
umræddri grein né annars stað
ar.
Mun ég nú fyrst víkja að
einstökum atriðum í grein Sig
urðar. >ar segir á einum stað:
„Eftir að hafa fhugað svair
skáldsins, kemst höf. að þeirri
niðurstöðu að rökvilla fælist
(sic) í svarinu. Og málsbætur
telur hann engar á viðhorfi
piltsins til z-unnar. Ég get ver-
ið honum sammála um það, að
engum öðrum gat orðið gagn
að þeirri venjubreytingu nema
honum sjálfum, hann gat þá
fremur notað orku sína til þess
að fága tungutak sitt, skrifa
hreinna og fegurra mál.“
Þetta er rétt að athuga ögn
nánar. Kemur þá fyrst til
álita hversu mikil orka kynni
að leysast úr læðingi við það
að maðurinn léti hjá líða að
rita zetu. í Kennslubók í staf-
setningu, sem kennd er í fram
haldsskólum eru reglur um
zetu ásamt æfingum fimmtán
blaðsíður af efni bókarinnar.
Þessar reglur eru nokkurn veg
inn tæmandi, þannig að hver
sá, sem hefur kynnt sér þær
vel, á að vera fær um að rita
zetu þar sem hún á að vera án
sérstaks erfiðis eða sérstakrar
umhugsunar. Þessar reglur
ætti hver meðalgreindur mað
ur að geta tileinkað sér á u.þ.b.
þremur mánuðum og er þá
gert ráð fyrir því, að oft sé
farið yfir, þvi að flestir munu
geta lært zetureglurnar til
fullnustu á skemmri tíma.
Byggist þetta álit mitt á
þó nokkurri reynslu. ÞrLr
mánuðir eru ekki langur
tími af mannsævi og
eins og nú hagar til læra
flestir þessar zetureglur í skól
um án þess að kosta nokkru
til sérstaklega. Og þegar menn
hafa einu sinni lært að rita
íslenzkt mál, er þeim eðlileg-
ast að rita það eins og þeir
hafa lært það. Það má því
gera ráð fyrir því, að nemend-
um, sem eru útskrifaðir úr ís-
lenzkum framhaldsskólum, sé
að öðru jöfnu tamara og fyr-
irhafnarminna að rita zetuna
en sleppa henni. Rökfærsla
Sigurðar um þá orku, sem
kynni að leysast úr læðingi
við það að rita ekki zetu, er
því algerlega út í hött.
ýr Barnaskólarnir
gera erfiðara fyrir
Ég ætla ekki á þessu stigi
málsins að deila við Sigurð um
þá fullyrðingu mína, að mikill
meiri hluti manna telji, að vel
hafi til tekizt, er gildandi staf
setning var lögboðin. Þetta
álit mitt er byggt á viðtölum
við marga menn, en ég skal
fúslega játa, að þar er ekki um
neinar tæmandi rannsóknir
að ræða, enda þótt mér virðist,
frá mínum bæjardyrum séð,
að þessi fullyrðing eigi rétt á
sér .En í framhaldi af þessu
segir Sigurður: „Veit hann
nokkuð nema skáldið unga sé
sem fulltrúi æskunnar í land-
inu gagnvart því steindauða
stafsetningaroki, sem á herðar
hennaT hefur verið lagt?“
Þessi ummæli vil ég taka til
nánari athugunar.
Er þess þá fyrst að gæta, að
í samtali mínu og skáldsins
var aðeins talað um einn þátt
stafsetningar, zetuna. Nú vill
svo til, að zetan hefur algera
sérstöðu í íslenzkukennslu
skólanna og tel ég því ekki
rétt að blanda fleiri atriðum
almennrar stafsetningar inn í
umræður um þennan þátt.
En þessu máli er svo háttað,
að nokkrum árum eftir að nú-
gildandi stafsetning var lög-
fest, eða nánar tiltekið 7. ágúst
1934, var sett reglugerð þar
sem heimilað var að kenna
ekki zetu i barnaskólum.
Fræðslumálastjóri segir mér,
að enn muni farið eftir þess-
ari reglugerð í vel flestum
barnaskólum landsins en það
hefur þó ekki verið kannað
nákvæmlega En hér er komin
skýring á því, hvers vegna
menn amast meira við zetunni
en öðrum atriðum gildandi
stafsetningar. Lengi býr að
fyrstu gerð og barninu, sem
lært hefur að rita öll orð zetu
laus, getur fundizt andkann-
anlegt fram eftór ævi að rita
zetu. Hitt er svo annað mál,
að það er furðulegt að þessi
reglugerð skuli ekki hafa ver-
ið afnumin fyrir löngu, þvi að
hún getur ekki unnið nema ó-
gagn rneðan gildandi stafsetn-
ing helzt. Og börnum er eng-
in vorkunn að læra dálítið um
zetu f barnaskólum, enda get-
ur aldrei hjá því farið, að zeta
komi fyrir í lestrarefni barn-
anna. Fyrir börn með næmt
sjónminni verður því aðeins
truflandi ósamræmi að því að
nota ekki zetu í því sem þau
skrifa. Er hér skýring á því,
ef ungt fólk skyldi vera svo
andvígt zetu sem Sigurður vill
vera láta. Og hitt verður einnig
ljóst, að það er ekki stafsetn-
ingorokið, sem er þyngst i
skauti, heldur ónógur skóla-
lærdómur í réttritun í barna-
skólum.
Gerðar upp skoð-
anir
Þá er komið að þeim at-
riðum þar sem Sigurður ger-
ir mér upp skoðanir um það,
sem ég hafði ekki rætt. Hann
segir: „Er það nóg að hans
dómi, að stafsetning sé rétt
hvað svo sem líður efni eða
framsetningu?“ Og ennfremur:
„Það er svo að sjá sem höf.
telji að varðveizla tungunnar
byggist helzt á að viðhalda úr-
eltri stafsetningu." Fyrri setn-
ingin er að vísu aðeins spurn-
ing, en í þeirri síðari er geng-
ið lengra og sett fram fullyrð-
ing. í minni „Rabb“-grein var
þó ekkert, sem gæti gefið til-
efni til ályktana sem þessarar.
Vil ég í því sambandi endur-
taka sem ég segi í „Rabbinu"
um frávik frá gildandi staf-
setningu: „Einnig kann að
vera að menn nái betri blæ-
brigðum í stíl sínum og frá-
sögn með því að stafsetja á
sérstakan hátt. Er að sjálf-
sögðu ekkert við þvi að segja
og á meðan einhverjir finnast,
sem betur njóta skáldverkanna
með annarlegri stafsetningu,
má telja að hún eigi rétt á
sér, af fagurfræðilegum, list-
rænum ástæðum."
Ég get ekki séð að úr þess-
um orðum sé hægt að lesa það
að ég telji allt leggjandi upp
úr stafsetningunni. Fullyrðing
ar Sigurðar um það gagnstæða
hafa því við engin rök að styðj
ast.
Sigurður víkur að því bair-
áttumáli Fjölnismanna að
nema zetu og ypsilon úr mál-
inu og telur þó enn nauðsyn-
legra að nema burt ypsilonið.
Það myndi þó ekki leysa allaa
vanda, því að enda þótt ein-
faldara væri að læra réttrit-
un ef ypsilon hyrfi er á hitt
að líta, að merking margra
orða hverfur eða breytist ef
ypsilon er fellt burt. Eða hef-
ur Sigurður ekki heyrt það
sem Jón Ólafsson sagði við
Bjarna frá Vogi, er þeir þref-
uðu um þessi mál? 1 fram-
haldi af umræðum um þessa
tvo stafi segir Sigurður: „Þvi
miður náði þessi stafsetningar-
breyting Fjölnismanna ekki
fram að ganga, því þá kynni
svo að vera, að mál hinna svo-
kölluðu menntamanna væri
ekki jafn rislaust og andlega
snautt, eins og raun ber vitni.“
Þessi fullyrðing hefði þurft
nánari rökstuðning og gott
hefði verið að vitna til dæma.
I öðru lagi verður ekki annað
séð af þessu en að Sigurður
telji, að stafsetningarbreyting
sé þess ein megnug að gefa
málinu nýtt líf og nýja reisn.
Fleiri atriði í grein Sigurð-
ar hefðu þurft nánari athug-
unar við, en þar sem þau
snerta ekki það mál, sem ég
ræddi upphaflega, læt ég hjá
líða að fjalla um þau. En þeg-
ar öllu er á botninn hvolft
hygg ég að okkur Sigurði beri
ekki eins mikið á milli og virð
ast kynni við fyrstu sýn.
,Rabb“ mitt fjallaði um nauð-
syn þess að halda þá stafsetn-
ingu, sem er í gildi og
i sinni grein kemst Sig-
urður að orði á þessa leið:
„Því ber ekki að neita, að ein-
hvers konar lögboðin stafsetn-
ing verður að vera til staðar
á hverjum tima.“ Þessi orð get
ég tekið undir og þarna erum
við Sigurður alveg sammála.
En hann hefur misskilið eigin
viðbrögð er hann las „Rabb“
mitt. Þess vegna verður það
honum ekki hvöt til að koma
á framfæri jákvæðum tillög-
um, heldur tilefni til árásar á
mig, sem hann er þó í megin-
atriðum sammála. Báðir vilj-
um við hafa lögboðna stafsetn
ingu og ég vil aðeins bæta þvl
við, að handahófskennd frá-
vik einstakra manna frá gild-
andi rithætti, eru fremur til
þess fallin að vinna tjón en
gagn.
Jón Hnefill Aðalsteinsson.
Koparpfpur eru óðum að ryðja sér til rúms í sam-
bandi við hita- og vatnslagnir. — Koparpípur era
sérstaklega einfaldar í notkun með tin eða silfur-
lóðuðum koparfittings.
Þessar ágætu vörar höfum vér ávallt í miklu úr-
vali í verzlun vorri.
EINFALT ~ ÖRUGGT
Auk þess höfum vér í stóru úrvali alls konar vatns-
Ioka.
Vér framleiðum einnig eins og undanfarin 20 ár,
hina viðurkenndu mótstraums- og baðvatnshitara
(koparspírala).
Munið! — Aðeins það bezta er nógu gott.
lun/í
VERZLUN — HITALAGNIB — VERKSTÆÐI
Brautarholti 4 — Pósthólf 167 — Sími 1 98 04.
Reykjavík.