Morgunblaðið - 13.05.1967, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. MAÍ 1967.
sveitum. Ef hinsvegar hann lend-
ir á sjó, bíður hann rólegur eftir
,að þyrla komi og saeki hann.
Hann kveikir á sérstöku taeki
sem sendir út radiógeisla sem
þyrlurnar miða út. Auk þess
getur hann skotið reykblysum
og neyðarrakettum og litarefni
'dreifist um sjóinn. Annað björg-
unaráhald er svipaðra björgun-
arbát, því að það er byggt inn
d geimfarið í fullri stærð. f
neyðartitíelli skríður geimfarinn
um borð í það og skýtur því
lausu frá móðurskipinu. Lend-
indin fer svo fram á svipaðan
ihátt og í MOOSE. ' v
Þessi „sjálfsbj örgunartæki"
virðast um margt heppilegust tfl
að bjarga strönduðum geimför-
um. Ein ástæðan er að það kost-
■ar engar smáupphæðir að senda
annað geimfar upp til bjargar.
Auk þess verður að bíðá eftir
því að staða jarðarinnar verði
ihagstæð fyrir skotið, því það er
ekki eins og verið sé að skjóta
gamlárskvöldsrakettu út í busk-
ann. Björgunarfarið verður að
hafa góða möguleika til að finna
'hitt geimfarið og það verður að
gerast áður en áhöfn þessrferst
úr hungri. Me„an verið væri að
undirbúa og skjóta björgunarfar-
inu væru strönduðu geimfararn-
ir í miklum vanda.
'• Geimfari á leið til jarðar í MOOSE björgunarhylki. 1) Geimfarinn yfirgefur skipið klæddur plastbúningi. 2) Þeg
*r hann hefur rennt því upp hefst froðumyndunin. 3) Hann notar rakettubyssu til að beina sér niður á við. 4) Þegar hann
er kominn í rétta stefnu notar hann rakettubyssurnar til að komast niður í gufuhvolfið. 5) Svo bíður hann bara unz niður
kemur. Innskotsmyndin sýnirýmis önnur björgunartæki sem sagt er frá í greininni.
TÆKNJ
Ef geimfarið „strandar
HVAÐ myn.di geras.t ef geimfar
bilaði úti í himinhvolfinu?
Myndi geimfariinn enda þar
sevi sín.a?
Þetta eru spurningar sem mik-
ið hefur verið hugsað um frá því
að geimferðir hófust og margar
tillögur hafa komið um björg-
unartæki.
Hingað til hefur enginn banda
rískur geimfari lítið lífið í geim
ferð en í einu tilfelli a.m.k. varð
að grípa til neyðarráðstafana til
að koma geimfarinu aftur til
jarðar. Og hvað nú ef þessar
neyðarráðstafanir dyggðu ekki
til? Það hafa komið fram marg-
ar fullyrðingar um að Rússar
hafi misst einn eða tvo af sín-
um mönnum áður en Yuri Gag-
arin var fyrsitur manna til að
svífi enn um þöglan himingeim-
inn með lík þeirra innanborðs.
Og menn segja að fyrr eða síðar
komi að því að bandarískt geim-
far muni „stranda". Vísinda-
menn h afa komið fram með þó
nokkrar uppástungur um hvern
ig hægt væri að bjarga áhönf-
inni í slíkum tilfellum. Og að-
ferðinni má skipta í tvo aðal-
flokka.
f öðrum flokknum eru tæki
sem áhöfnin notar sjálf sér til
bjargar, en í hinum, björgunar-
för sem sækja hana.
Eitt af tækjunum, sem geim-
farar myndu nota sjálfir er
MOOSE, sem stendur fyrir
„Manned Orbital Operations
Safety Equipment". Það er
pakki, ekki ósvipaður litlum
gúmbjörgunarbát í lögun, gerð-
hinn ofsalega hita sem mynd-
ast þegar komið er í gufuhvolf
jarðar, og sem flýtur á vatni.
Ef geimfari lendir í vandræðum
fer hann fyrst í sérstakan bún-
ing, smeygir sér svo í „froðubát-
inn“ eins og svefnpoka og rennir
honum upp.
Þá yfirgefur hann geimfarið
og froðumyndunin /hefst. Á
nokkrum mínútum myndar froð
an skjöld utan um hann og
harðnar, en hann flýtur í geimn-
um á meðan. Þegar allt er tilbúið
skýtur hann af lítilli rakettu-
byssu og beinir sér niður til jarð
ar. Eftir það er allt sjálfvirkt.
Senditæki og endurkastsskífur
eru á nokkrum stöðum á björg-
unarhylikinu til að auðvelda rad
arstöðvum á jörðu niðri að fylgj
ast með ferðum mannsins. Þegar
hann er kominn í ákveðna hæð
innan gufuhvolfsins opnast fall-
hlíf og hann sígur rólega til
jarðar — eða í sjóinn. Bf hann
sigur til jarðar yfirgefur hann
einfaldlega björgunarhylkið og
röltir að næsta síma, eða sezt
niður og bíður eftir björgunar-
Vísindamenn hafa því komið
með uppástungur um það sem
þeir kalla „sumarbústað". Sum-
arbústaðurinn er uppblásanleg-
ur pakki. Þegar búið er að blása
hann upp er hann hnattlaga og
þar er að finna allt sem geim-
'fari þarf á að halda til að draga
fram lífið unz honum verður.
bjargað. Önnur tillaga gengur
út á að koma fyrir neyðarbirgð-
um í þrepum eldflauga sem skot-
ið er upp til ýmissa rannsókna.
Ef svo bæri undir gæti geimfari
reynt að nálgast eitthvert þess-
ara þrepa og ná i birgðimar,
jafnvel hafst þar við unz hann
yrði sóttur. Strand í geimnum er
nokkuð sem vissulega verður að
reikna með, en við getum samt
leyft okkur að vona.
TU-154
Nýjar rössneskar farþegaþotur
MIKIÐ er rætt og ritað um I
bandarískar, brezkar og fransk-
ar farþegaflugvélar en hins veg- I
ar heyrist rússneskra véla lítið
getið. Rússar vinna þó að sjálf-
sögðu að smíði fullkomnari véla
eins og aðrar stórþjóðir og hér
eru myndir og upplýsingar um
tvær þeirra. Báðum svipar þeim
til Boeing 727 að því leyti að
þær hafa þrjá þotuhreyfla aftan
til á bolnum.
lýsingar, nema hvað hún á að
vera langdræg mjög og taka 160
farþega. Hún hefur afturbeygða
vængi eins og flestar bandarísk-
ar farþegaþotur en Yak-40 hef-
ur hinsvegar beina vængL
ÞOTUBÁTUR
HRAÐBÁTAR eru geysivin-
sæl farartæki og því hrað-
skreiðari sem þeir eru, því
betra. í samræmi við það er
nú hafin þotuöld hjá hraðbáta
framleiðendum. — Aflvélar
þeirra eru þó alls ólíkar þeim
sem notaðar eru í flugvélar
og eldsneytið er alls ekki það
sama. 1 rauninni eru þessar
vélar sára einfaldar, eiginlega
ekki annað en pumpa sem
tengd er venjulegri hraðbáts-
vél. En þessir bátar hafa
marga kosti framyfir þá sem
knúnir eru áfram með venju-
legum utanborðsmótor. — í
fyrsta lagi er hraðinn meiri
(um 40 mílur á meðal bát)
og auk þess þurfa þeir mun
minna vatn undir kilinum.
Þeir geta hæglega siglt á
vatni sem er ekki nema
þriggja sentimetra (já, senti-
metra) djúpt. Myndin er tek
iin á flóðasvæði, þar sem þotu
bátur geysist áfram í ökla-
djúpu vatnL
Sú minni er Yak-40 og er ætl-
uð til stuttra flugferða inann-
lands í Sovétríkjunum. Yak-40
getur borið 24 farþega og þarf
ekki nema 300—350 metra langa
flugbraut til að komast í loftið.
Hæfilegur flughraði er um 700
km. og flugdrægni um 2000 km.
Sérstaklega er tekið fram að
þær geti athafnað sig á malar-
völlum en þurfi ekki steyptar
brautir. Yak-40 er teiknuð af
Alexander Yakvolev sem er
gamalreyndur í flugvélasmíði,
teiknaði meðal annars hinar
frægu Yak orrustuvélar Rússa
frá síðari heimsstyrjöldinni.
Stærri vélin er TU-154 og um
hana höfum við ekki miklar upp
Yak-40