Morgunblaðið - 13.05.1967, Blaðsíða 7

Morgunblaðið - 13.05.1967, Blaðsíða 7
jVLUKtíUJNBL.At)It), JL,AUGAKDAGUR 13. MAl 1967. 7 Erlendur Jónsson |p skriíar um BÓKMENNTIR TVÆR SKEMMTISÖGUR Arthur Hailey: HÓTEL,, 365 bls. Hersteinn Pálsson þýddi. Bóka- forlag Odds Björnssonar. Ak- nreyri, 1966. Sú var tíðin, ef einhver mik- ill maður í heiminum þóttist þurfa að ná sér niðri á einhverj- um öðrum miklum manni að handhægast var að bera á hann, að hann læsi reyfara. Af öllum meinlausum ásökunum var sú einna neyðarlegast. Slíkt hátta- lag þótti þá gefa til kynna hvort tveggja: takmarkaða ábyrgðar- tilfinning og lágkúrulegan smekk. Aftur á móti leit almenningur svo á, að t.d. stjórnmálamaður, sem hefði eirð í sér til að liggja yfir reyfurum, væri gædd,ur kaldrifjuðu sálaröryggi, sem áð sínu leyti væri nokkurrar að- dáunar vert. Auk þess voru þetta nú einu sinni hinar alþýð- legu bókmenntir þeirra tíma. Það hafði sín áhrif. Skáldsagan Hótel mun vera af flokki þess konar bóka, sem á ensku eru kallaðar best-sellers, en hafa á íslenzku verið kall- aðar metsölubækur. Saga þessi, sem er æði stór 1 sniðum og margslungin, telst ekki beint til reyfara, þar eð hún er ekki nema að litlu leyti sakamálasaga. En til afþreying- arbókmennta telst hún alla vega. Er það hvorki sagt henni til lofs eða lasts, heldur sem sjálfsagður hlutur einungis. Kannski má þó fremur segja það henni til lofs, því hún er hinn ákjósanlegasti skemmti- lestur og stendur, sem slík, framarlega í flokki, en gæti á hinn bóginn lent nokkuð aftar- lega á merinni, ef lagður væri á hana strangur fagurfræðileg- ur mælikvarði. Það hefur löngum verið aðal skemmtisagnahöfunda, að þeir hafa verið meistarar að skipu- leggja verk sitt. Á þeim vett- vangi hafa þeir hvergi gefið eftir höfundum fagurbókmennta, xiema síður væri. Arthur Hailey, höfundur Hótels, hefur skipulagt verk sitt með ágætum. Þessi saga hans gerist, eins og nafnið bend ir til, á hóteli einu; firnamiklu bákni í borginni New Orleans í Bandaríkjunum. Vera má, að stofnun eins og risahótel, sem saman stendur af óteljandi aðskildum einingum, þyki fullvíðtækur vettvangur fyrir skáldsögu. Arthur Hailey leysir þann vanda. Hótel, þó marghólfað sé, lýtur allt einni yfirstjórn. Og þar koma þræð irnir saman í sögu Haileys. Saga hans er í raun og veru margar sögur, sem allar enda í einni ©g sömu sögunni. Aðalsöguhetjan er þarna að- stoðarhótelstjóri, ungur efnis- maður með háskólapróf í sinni grein, en dálítinn blett á for- tíð sinni, því hann hafði, þar sem hann starfaði áður, lent á kvennafari í vinnutímanum óvárt náttúrlega. Það hafði gerzt þannig, að hótelgestur af veikara kyninu hafði krafizt af jþonum fullnáinnar þjónustu. Ög þá kröfu hafði hann ekki stað- izt. : Hneykslið er á góðum vegi að gleymast, enda ræður hann einn daglegri stjórn þessa hótels og er þar — í sahnleika sagt — ómissandi. Þá eru meðal ann- arra staðsettar á sögusviðinu kvenpersónur tvær, sem gera hosur sínar grænar fyrir aðstoð- arhótelstjóranum. Þar er sem sé til orðinn sá gamalkunni þrí- hyrningur, sem margfrægur er 1 bókmenntum allra alda: einn karl og trvær konur (geta eins verið tveir karlar og ein koaa) Þríhyrningurinn er auðvitað á svið settur til að koma af stað baráttu kvennanna um karlinn. Enda fer það svo, að konurnar tvær í sögunni Hótel — aðra þeirra mætti kalla stúlku, en hin er bara stelpa — taka að keppa um hylli aðstoð- arhótelstjórans, og verður sú keppni, áður en lýbur nógu hörð til að bera nafn með réttu í landi hinnar frjálsu sam- keppni. Auðvitað endar þetta með því, að önnur sigrar. Hvernig ætti öðru vísi að fara? En góður höfundur hryggir ekki góðar lesendur. Áður en önnur sigrar, hefur höfundur Hótels fært okkur heim sann- inn um, að hin sé hnossins alls ekki verð. Annars er saga Haileys, sem betur fer, væmnislaus. „Ég elska þig“, er að vísu sagt í sögulok. Sennilega eru þau orð sögð fyrir Ameríkumenn, sem tönnlast á þeim orðalepp í bók- um og kvikmyndum líkt og við íslendmgar segjum t.d. jæja eða það er nefnilega það. Hótel er ekki meiri ástarsaga en sakamálasaga. Að mestum hluta segir sagan frá daglegu lífi og starfi á hótelinu; atvik- um, sem fyrir koma, stórum og smáum; vandræðum, sem leysa þarf; samvinnu starfsfólksins innbyrðis, samskiptum þess við hótelgestina og svo framvegis. Síðast nefndi hópurinn, gest- irnir er, sem að líkum lætur, harla sundurleitur. Það er sann arlega margháttað líf, sem lif- að er í þessu ferlega bákni. Þarna eru t.d. brezk aðalshjón, stórauðug; og maðurinn á leið að verða sendiherra hennar há- tignar í Washington. Karlvesalingurinn norðan úr Kanada fær inni á hótelinu, veik ist þar og nýtur ekki aðeins góðrar aðhlynningar. Hann nýt- ur þar líka almennrar með- aumkunar sakir meintrar fá- tæktar. En sú meining reynist ekki alls kostar rétt. Karlinn er, þegar öllu er á botninn hvolft, ekki svo blankur, sem hann lít- ur út fyrir að vera. Þá er eigandi hótelsins, eldri herra, fremur geðfelld, og hreint ekki afleit mannlýsing. Vik- una, sem sagan gerist, á hann í miklum fjárhagsörðugleikum. Gjaldþrot vofir yfir honum. Auðjöfur nokkur, sem á hvorki meira né minna en heila hótelkeðju í landinu, heimsæk- ir hann ásamt fylgikonu sinni. Auðjöfurinn vill kaupa hótelið. Á eigandinn að gefast upp og selja honum fyrirtækið? Það er hin brennandi spurning. Þar eð margir munu lesa bók þessa sér til afþreytingar, skal hvorki leyst úr þeirri gátu né öðrum leyndarmálum bókarinn- ar hér. Þau eiga ekki að komast upp, fyrr en að þeim kemur 1 bókinni. til meira af list hins ritaða máls. Hersteinn Pálsson hefur snú- ið sögunni til íslenzks máls, og fullnægir þýðing hans nokkurn veginn þeim kröfum, sem gerð- ar eru til verks af þessu tagi. En hvað sem líður hugmynd- um Arthurs Haileys um dygð og skyldu, synd og forherðing, þá er svo mikið víst, að saga hans er fremur skemmtileg að lesa og kunnáttulega undir- byggð. Að öllu samanlögðu má segja, ef hliðsjón er höfð af efni og efnisskipan, að sagan Hótel minni á megnið af þeim alþýð legu kvikmyndum, sem fram- leiddar eru í Bandaríkjunum og dreift þaðan út um heiminn. En skáldsaga er * skáldsaga. Og kvikmynd er kvikmynd. Ég fyrir mitt leyti hika ekki við að taka skáldsög- una fram yfir þá tilgerðarlegu, sálarlausu vellu, sem framleið- endur kvikmynda hafa einatt geð í sér til að setja á svið. Skáldsagan er að minnsta kosíi skemmtilegri. Hvort sem það er hefðin eða hver sem ástæðan annars er, þá er svo mikið víst, að ætlazt er Franz Werfel: JACOBOWSKY OG OFURSTINN. 166 bls. Giss- ur Ó. Erlingsson þýddi. Skorri h.f. Neskaupstað. Þýzki herinn nálgast París. Pólskur Gyðingur, Jacobowsky að nafni, sér sína sæng upp reidda, lendi hann í klónum á nazistum. Á síðustu stund reyn- ir hann að komast til Spánar með flugvél. En vegabréfsáritun hans lend ir í undandrætti. Hann horfir á eftir síðustu flugvélinni fljúga til þess fyrirheitna lands. Skömmu síðar rekst hann á of- ursta nokkurn, landa sinn, og leggja þeir allir af stað í bíl áleiðis til spænskú landamær- anna, Jacobowsky, ofursti þessi og skósveinn hins síðarnefnda; aka að sönnu fyrst austur í gegn um víglínu Þjóðverja til að sækja ástkonu ofurstans. Sagan gerist í styrjöld — að vísu. Samt er þetta ekki eigin- leg stríðssaga. Þetta er saga um „indælt stríð“; skemmtunarsaga, eins og Konráð Gíslason hefði sennilega orðað það. Jacobowsky er einn af þess- um ráðagóðu mönruum. Hann finnur leið út úr öllum ógöng- um. Hann er líka einstakt góð- menni. Hann er vinur alls heimsins; bragðarefur í aðra röndina, að hinu leytinu sögu- leg fígúra. Ofurstinn er á hinn bóginn skemmtilega hryssingslegur. Hann minnir á prófessor Higgins í My fair lady. Þó er hann að því leytinu ólíkur pró- fessornum, að hann er harla kvensamur; getur ekki, nánast sagt, kvenmannslaus verið. Áhöld eru um, hvort það veld- ur honum meiri furðu eða reiði að uppgötva, að ferðafélagi hans, Jacobowsky, er kannski gædd- ur engu minni kvenhylli en hann sjálfur. íslenzk þýðing sögunnar sýn- ist vera viðunanlega af hendi leyst. Þó verður ekki varizt að álíta, að tilsvörin hljóti að vera mergjaðri á frummálinu, kát- legri, ísmeygilegri, tilfyndnarL Það er fulllítil veigur í sam- tölunum, eins og þau koma fyr- ir sjónir í þýðingunni. í bókinni eru nokkrar mynd- ir, sem virðast vera teknar út úr einhverri kvikmynd. Ekki fæ ég séð, að þær auki gildi hennar. Hitt mundi ef til vill eiribver telja til nokkurar nýlundu varð- andi bók þessa,' að hún er prent uð og útgefin austur í Neskaup- stað. Erlendur Jónsson. Reynið nýju RALEIGH filter sígarettuna Eíns og aðrir skemmtisagna- höfuridar varast Arthur Hailey að haga svo frásögn sinni, að nokkúrs staðar brjóti í bág við almennar hugmyndir um borg- aralegar dygðir. Að því leytinu gæti sagan öll verið ein útlegg- ing á greinum Helgakvers. Persónurnar eru að vísu breysk ar, En flestar bæta þær ráð sitt á einhvern hátt fyrir sögulok. Ög yfir hjnum, sem ekki bæta ráð sitt, vofa makleg máiagjöld. Ein spguheíjan mundi t.d. telj- ast — á máli Helgakvers — forhert. Og er þá ekki að sök- um að spyrja; ásigkomulag hennar verður, undir sögulok, „hið háskalegasta, sem hugsazt getur.“

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.