Morgunblaðið - 13.05.1967, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. MAÍ 1967.
IDNÞROUN Á ÍSLANDI
EFTIR JÓHAIMN HAFSTEIN, IÐIMAÐARIVíALARAÐHERRÁ
Ræða Jóhanns Hafstein, nðnað-
- armálaráðherra, á fundi Sjálf-..
stæðisfélaganna á Akureyri ..
ÞBGAR ég var beðinn um það á
Landsfundi Sjálfstæðisflokksins,
sem haldinn var í síðasta mán-
uði í Reykjavík, að koma hingað
norður til Akureyrar á vegum
Sjálfstæðisfélaganna hér, var ég
að sjálfsögðu mjög fús til þess.
En þessu fylgdi, að ég átti að
halda hér ræðu á fundi ykkar
um Iðnþróun á íslandi.
Þegar ég svo fór að undirbúa
þessa ræðu, með afar takmark-
aðan tíma til ráðstöfunar, sá ég
fljótt, að vandi minn var meiri
en ég hafði gert mér grein fyrir.
Hér er að sjálfsögðu um mjög
vandasamt viðfamgsefni að ræða,
sem kostar mikla rannsókn og
yfirlegu, ef vel á að vera, en nú
-r.verður að lita á hlutina eins og
þeir raunverulega eru, við erum
í miðri kosningarbaráttu. Enginn
okkar, sem á oddinum eru, hef-
ur nema takmarkaðan tíma af-
lögu, og þið verðið því, góðir
fundarmenn, að taka viljann fyr
ir verkið.
Það er að vísu mjög æskilegt
að ræða þetta viðfangsefini hér á
Akureyri, sem vissulega hefur
sín séreinkenni sem iðnaðarbær,
þar sem iðnþróun hefur verið
meðal þeirra burðarása, sem
vöxtur höfuðborgar Norðurlands
hefur hvílt á. Ég hefi haft að-
stöðu til þess síðan ég kom í
morgun, að skoða hér nokkur
iðnfyrirtæki, og hefur það vissu-
lega verið mér mikið ánægju-
efini að verða svo greinilega var
við þrótt, framsýni og bjartsýni
hjá þeim iðnrekendum og iðnað-
armönnum, sem ég hefi haft að-
stöðu til að hitta og ræða við-
fangsefnin við.
Mjög miklar stökkbreytingar
Jiafa átt sér stað í íslenzku þjóð-
félagi á liðnum tíma, á löngu
liðnum áratugum, og einnig á
síðustu áratugum og árum, sem
óhjákvæmilega hljóta að hafa
sín veigamiklu áhrif á iðnþróun
hér á landi. Fyrst er þess að
gæta, að fyrir aldamótin erum
við nær einvörðungu landbúnað
arþjóðfélag. Síðan heldur skútu-
öldin innreið sína, og togaraút-
gerðin og vélbátaútgerðin breyta
á skömmum tíma lifnaðarháttum
og lífskjörum þjóðarinnar.
Seinna kemur svo iðnaður til sög
unnar, að vísu við erfið skilyrði
í upphafi, litla peningagetu og
kreppuástand. En smám saman
þokast þetta þó í betra horf og
sífellt fleira fólk streymir í iðn-
aðarframleiðsluna í þjóðfélag-
„inu, þannig að nú er talið, að það
fólk, sem hefur framfæri sitt í
einni eða annarri mynd af iðn-
aði, sé um 40% allra lands-
manna.
Nú skal saga þessara móla
ekki rakin nánar, heldur fyrst
og fremst að því vikið, að gera
sér grein fyrir, hversu komið er
iðnþróun 1 Iandinu og hvers
vænta megi í framtíðinni á sviði
þessarar atvinnugreinar.
STÖÐUGUR HAGVÖXTUR
Eg ætla fyrst að víkja að hin-
um svokallaða samdrætti í ís-
lenzkum iðnaði. Um samdrátt í
íslenzkum iðnaðd hefur ekki ver-
ið svo lítið rætt og ritað á und-
anförnum árum af stjórnarand-
stæðingum, og Framsóknarmenn
hafa ár eftir ár flutt þingsálykt-
unartillögu um nauðsyn þess, að
rannsókn fari fram á samdrætti
í islenzkum iðnaði. Ef einhver
iðngrein hefur átt örðugt og
barizt í bökkum, þá hefur verið
hlaupið til í blöðum stjórnar-
andstæðinga, grátið mörgum
krókódílatárum og fórnað hönd-
um yfir því, að þannig þurfi is-
lenzkur iðnaður að gjalda skiln-
ingsieysis og úrræðaleysis ís-
lenzkra valdhafa, ríkisstjórnar-
innar fyrst og fremst. En því
ekki að líta á staðreyndirnar?
Þá liggur það ljóst fyrir, að
stöðugur vöxtur hefur verið í
iðnaðinum á viðreisnartimabil-
inu, að árinu 1961 frátöldu. Hag-
vöxturinn síðari árin, eða fram-
leiðsluaukningin í íslenzkum iðn
aði, hefur að vísu verið lítil, en
þó vöxtur en ekki samdráttur.
Árið 1961 var samdráttur í fram
leiðslunni, sem talinn er hafa
numið 7%. Hinsvegar er fram-
leiðsluaukningin um 8% árið
1962, og 6% 1963. Við sjáum
bezt, hvað þessi vöxtur er í raun
og veru mikill, þegar haft er 1
huga, að framleiðsluaukningin 1
landbúnaði var á árunum 1955
til 1960 4%, og sömuleiðis 4% í
sjávarútvegi. Tölulegar upplýs-
ingar liggja ekki fyrir um niður-
stöðu framleiðsluaukningar síð-
astliðið ár, en um það segir for-
maður íslenzkra iðnrekenda í
ræðu á ársþingi iðnrekenda, sem
haldið var þann 16. til 18. marz
síðastliðinn:
„Af greinum iðnaðarins, þar
sem áætlað er að um framleiðslu
aukningu hafi verið að ræða, má
nefna framleiðslu á málningu,
ullarvöru, gólfteppum, húsgögn-
um og húshlutum. Þá er einnig
um að ræða aukningu á fram-
leiðslu matvæla og drykkjarvara
fyrir in-nlendan markað. í nokkr
um greinum var hinsvegar sam-
dráttur, aðallega í framleiðslu
veiðarfæra og ýmissa véla og
tækja fyrir fiskiðnaðinn og
sjávarútveginn. í öðrum grein-
um en þeim, sem hér hafa ver-
ið nefndar, virðist framleiðslan
nokkurn veginn hafa staðið í
stað miðað við árið áðuir“. Hér
hefir að vísu gleymst skipasmíð-
in, sem ég vík að síðar.
út af Hagstofu fslands, septem-
berhefti 1966, er yfirlit yfir iðn-
aðarvöruframleiðslu í landinu
frá 1961 til 1965. Og þar eru
óyggjandi upplýsingar til stað-
festingar því, að í heild hefur
verið um vöxt á þessu tímabili
að ræða í íslenzkum iðnaði en
ðkki samdrátt. Hitt er svo annað
mál, að framleiðslan er nokkuð
sveiflukennd. Stundum dragast
iðnfyrirtæki saman, þegar önnur
vaxa, en slík þróun er í sjálfu
sér ósköp eðlileg.
Jóhann Hafslein.
Ég mun nú vikja að ýmsum
einstökum þáttum, sem snerta
iðnaðinn og iðnþróunina í land-
inu almennt, og varpa nokkru
ljósi á, hvar við erum á vegi
stödd í þessum efnum.
LÁNSFJÁRAÐSTAÐAN HEFIR
STÖÐUGT BATNAÐ
Fyrst skal ég víkja að láns-
fjármálum iðnaðarins, sem ofit
eru gerð að umtalsefni. Iðnlána
sjóður, sem er stofnlánasjóður,
— fjárfestingasjóður iðnaðarins,
— hefur stóreflzt á undanförn-
um árum og aðstaða sjóðsins
tekið stökkbreytingum. Iðnlána-
sjóður hefur getað veitt 20 sinn-
um meiri lán á undanförnum 4
árum, en á fjögurra ára tíma-
bilinu 1956—59. Þá veitti hann
alls um 11 millj. króna, en á síð-
ustu fjórum árum 224,5 millj.
króna lán. Lánveitingar Iðnlána-
sjóðs á síðastliðnu ári námu 76,5
millj. króna, en áætlað er, að
ráðstöfunarfé Iðnlánasjóðs til út
lána á þessu ári geti orðið um
120 tii 130 millj. króna. Fyrir 10
árum var það um það bil 2
millj. króna árlega. Á síðustu 4
árum hefur útlánaaukning Iðn-
lánasjóðs numið 710%. Sett voru
ný lög um Iðnlánasjóð 1963, og
hafði Jónas Rafnar, alþingismað
ur, forgöngu um þá lagasetn-
ingu í samráði við þáverandi
iðnaðarmálaráðherra, Bjarna
Benediktsson. Með því verður
fLeiri orðum almennt, en ég hefi
talið ástæðu til þess, að byrja
mál mitt með því að víkja að
þessum stöðuga áróðri á póli-
tískum vettvangi um samdrátt í
íslenzkum iðnaði, vegna þess, að
ég tel iðnþróuninni í landinu
stafa mikil hætta af slíkum bar-
mjög róttæk breyting á aðstöðu
Um þetta skal ég svo ekki fara ^lðnlánasjóðs. Frá þeim tíma hef-
ur iðnaðurinn, eða iðnrekstur í
landinu, greitt hið svokallaða
iðnlánasjóðsgjald, sem hefur orð
ið til verulegrar eflingar Iðn-
lánasjóði og nemur nú á árs-
grundvelli 17 til 20 millj. króna.
Þá var einnig árlegt framlag
ríkissjóðs til Iðnlánasjóðs ákveð-
Eitt fegursta fiskiskip Islendinga, Sigurbjörg ÓF 1, sem Slippstöðin á Akureyri smíðaði fyr-
ir Magnús Gamalíelsson, útgerðarmann á Ólafsfirði. Fyrsta skip Slippstöðvarinnar, um 350
tonn, ársgamalt.
Samdráttur í framleiðslu veið-
arfæra á sánar sérstöku orsak-
ir, sem ég mun einnig geta, og
það er jafnfram teðlilegt, að
framleiðsla á vélum og tækjum
fyrir fiskiðnaðinn og sjávarút-
veginn minnki, þegar dregur úr
hinni miklu uppbyggingu síldar-
iðnaðarins, byggingu nýrra sild-
arverksmiðja, sem á undan-
förnum árum áttu sér stað, sér-
staklega á Austurlandi.
í Hagtíðindum, sem gefin eru
lómi og ósönnum staðhæfingum
um iðnþróun landsins. Slíkur
barlómur er líklegur til þess að
veikja trú almennings á vaxtar-
möguleika ísienzks iðnaðar og
gefa ranga hugmynd um hlut-
verk hans í þjóðarbúskapnum,
jafnframt því sem hann verkar
lamandi innan þessarar atvinnu-
greinar á þá, sem að henni
standa og bera hana uppi, iðn-
rekendur, iðnaðarmenn og iðn-
verkafólk.
ið 2 millj. króna. En rikisstjórn-
in hefur svo jafnframt hlutazt
til um það, að Iðnlánasjóði væru
veitt lán á undanförnum árum
í sambandi við framikvæmda-
áætlun og fjáröflunaráætlun rík
isstjórnarinnar til aukningar ár-
legu ráðstöfunarfé sjóðsins, og
hefur það numið um 20 millj.
króna, en á þessu ári 30 til 40
millj. króna. Á síðustu árum
hafa verið gerðar margar breyt-
ingar á iðnlánasjóðslögunum.
sem allar miða að eflingu hans.
Með löggjöf frá 1966 var árlegt
framlag ríkissjóðs til Iðnlána-
sjóðs hækkað í 10 millj. króna og
var það í sambandi við stofn-
un sérstakrar hagræðingarlána-
deildar í Iðnlánasjóði, sem hef-
ur það verkefni að stuðla að
framleiðniaukningu og aðstoða
iðnaðinn á aðlögunartímabili f
sambandi við tollalækkanir og
breytta viðskiptahætti. Samtím-
is var almenn lánsheimild Iðn-
lánasjóðs hækkuð úr 100 millj.
króna í 300 millj. króna og veitt
sérstök heimild til lántöku vegna
hagræðingarlánadeildarinnar,
allt að 100 millj. króna. Sérstakt
lánsútboð Iðnlánasjóðs til hag-
ræðingalánadeildarinnar hefur
farið fram á þessu ári, og er það
með mjög hagstæðum kjörum,
10% vöxtum og til 7 ára. Fyrsta
lántökuheimildin var takmörk-
uð við 25 millj. króna, og hafa
þegar aflazt 15 millj. af þessari
fjárhæð, en leggja verður kapp
á, að þessar 25 millj., að minnsta
kosti, komi allar til útlána frá
hagræðingarlánadeildinni á
þessu ári. Lausasikuldum iðnaðar
ins hef-ur með löggjöf verið
heimilað að breyta í föst lán, og
er nú unið að því. Herða þarf
framkvæmd þeirrar löggjafar,
eða reglugerðar, sem sett var á
grundvelli laganna, þannig að
iðnaðinum verði að þessu veru-
legt hagræði, og standa vonir til
þess.
Hafa ber í huga í þessu sam-
'bandi, að Iðnaðarbanki íslands
'hefur eflzt verulega á síðari ár-
um. Þannig hefur innlánsaukn-
ing í bankanum numið á síðustu
fjórum árum um 260% og aukn-
ing útlána á sama tíma um 230%
eða 57,5% að meðaltali á ári,
sem er mikil útlánaukning. Á
sama tíma hefur iðnaðurinn hald
ið hlutfalli sínu í útlánum í öðr-
um viðskiptabönkum landsins.
Iðnaðarbanki íslands hefur fært
út kvíarnar, sett upp útibú I
Hafnarfirði og hér á Akureyri,
og eitt útibú í Reykjavík, en inn
lánsaukning í bankanum var sú
mesta á síðastliðnu ári, miðað
við aðra banka, eða um 30%.
Enda þótt alls þessa sé gætt og
fleiri atriða, sem ég kem að síð-
ar, er mér ljóst, að iðnaðinum
er þörf á meira lánstfé, bæði
stofnlánum og rekstrarlánum,
enda hefur verið unnið að þvl
og er unnið að því, að svo megi
verða. í þessu sambandi vil ég
þó taka fram, að mönnum hættir
allotft til að vanmeta lánsfjárað-
stöðu atvinnuveganna, en það
stafar fyrst og fremst af því, að
við lifum í fjármagnslitlu þjóð
félagi, sem hinsvegar er ört vax
andi og allir gera krötfur til, að
mikið sé gert á skömmum tíma.
Stjórnarands'tæðingar tala oft
með mikilli vandlætingu um
það„ sem þeir kalla sparifjár-
frystingu Seðlabankans og mætti
oft af máli þeirra helzt skilja
sem sparifé viðskiptabankanna
sé dregið inn í Seðlabankann og
komið þar fyrir í kjallara bank-
ans undir lás og slá. Ef við lít-
um á spariinnlán viðskiptabank-
anna á viðreisnartímabilinu frá
1959 og þar til i desemberlok
sl., kemur í Ijós, að sparifjár-
aukningin á þessu tímabili nem-
rrr 5347 millj. króna. En útlána-
aukning viðskiptabankanna á
sama tíma nemur 5713 millj. kr.,
eða 366 millj. kr. meir en aukn-
ing spariinnlánanna. Þetta er
svolítil spegilmynd af hinni svo-
kölluðu sparifjárfrystingu, en
ástæðan til þess, að bankarnir
hatfa getað staðið undir meiri út-
lánum en nemur spariinnlánum
þeirra, byggist á því, að velti-
innlánin hafa á sama tíma aukizt
um það bil eitt þúsund millj. kr.,
og sumir bankarnir hatfa ef til