Morgunblaðið - 13.05.1967, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. MAÍ 1967.
11
þjóðina af allri spillingu og
sora. Þeir neita því að þeir
vilji fjarlægja alla öfga-
menn til vinstri í stjórnmál-
um — segjast aðeins vilja
breyta stjórnarskrá landsins
á þann veg að tryggt sé að
kommúnistar geti ekki beitt
henni fyrir sig til þess að ná
völdum í landinu. Þeir eru
svo hægrisinnaðir að í þeirra
augum er lítill sem enginn
munur á „vinstrisinna" og
„kommúnista". En þeir eru
ekki hlynntir konungsveldi,
þótt þeir hafi að vísu lýst
því yfir að konungurinn sé
nauðsynlegur eins og nú
standi á.
Það er svo að sjá sem her-
foringjarnir hafi sagt við
Konstantín konung eitthvað
á þessa leið: „Farðu ef þú
vilt, en sitjir þú hér um
kyrrt verður þú að fylgja
okkur að málum“. Sviptur
ráðgjöfum sínum ( sem voru
teknir höndum) og svefn-
vana í mar'gar nætur ræddi
Konstantín konungur við
sendiherra Bandaríkjanna í
Aþenu og ákvað að vera kyrr
í landinu og reyna að hafa
einhver áhrif á herforingj-
ana í þá átt að snúa aftur til
þingbundis lýðræðis. Hefði
hann farið úr landi var hætta
á að herinn klofnaði í tvær
fylkingar. En herforingjarnir
höfðu greinilega gert ráð
fyrir því að koma sínum mál-
um fram hvort sem konungs
nyti við eða ekki,
Spilling hvert sem litið er
Engum yrði stætt á því að
fullyrða að grískt lýðræði sé
neitt sérlega upbyggilegt í
framkvæmd. Stjórnmálum
hér tröllríður spillingin og
sjálfselskt lýðskrumið. Grísku
blöðin, sem nú eru háð
strangri ritskoðun, voru
sennilega einhver svívirð-
ingasömustu blöð í heimi. En
þó spyrja Grikkir nú og vita
ekki hvaðan á þá stendur
veðrið, hvort heldur þeir eru
hægrisinnar eða vinstrimenn:
„Var ekki hægt að kippa
þessu í lag án þess að her-
inn kæmi til skjalanna?
Og var raunverulega hætta
á því að kommúnistar tækju
völdin í sínar hendur? Her-
foringjarnir töluðu mikið
um það nú í vikunni að fund
izt hefðu 70 þriggja-smálesta
vöruflutningabifreiðar fuUar
af sakfellandi sönnunar-
gögnum og jafnvel vopnum
er komið hefðu í
leitirnar á skrifstofum EDA-
flokksins, stjórnmálaflokks
þess sem er skjálkaskjól
kommúnista. Þeir segja líka
að fara verði yfir sönnunar-
gögn þessi og kanna þau til
hlítar áður en hægt sé að
sýna þau almenningi eða
birta niðurstöður rannsókn-
anna á þeim.
Herforingjarnir óttuðust
sigur Miðflokkasambandsins
í kosningunum sem fram áttu
að fara í næsta mánuði (28.
maí) og töldu þá Papan-
dreou-feðga hlynnta komm-
únistum. Á því voru reyndar
allar líkur að Miðflokka-
sambandið færi með sigur
af hólmi í kosningunum, en
hitt aftur heldur ólíklegra
svo ekki sé meira sagt.
Giorgios Papandreou, hinn
aldni stjórnmálaleiðtogi, neit
aði skorinort allri samvinnu
við kommúnista 1963 og árið
1964 vann hann og flokkur
hans 174 þingsæti en komm-
únistar fengu þá aðeins 22 og
má hafa það til nokkurs
marks um fylgi kommúnista-
flokksins í Grikklandi.
Andrés Papandreou, sonur
Giorgiosar, sem er sagður
snjall hagfræðingur og er
lærður í Bandaríkjunum hef-
ur að sönnu talað um „nauð-
syn byltingar“ í Grikklandi
— en ekki átt þar við bylt-
ingu kommúnista.
Sjálfir hafa herforingjarn-
ir nú mjög á orðin eigin
„byltingu“ gegn spillingu í
öllu landslífi. Það sem gerði
konungi bilt við og hernum
— og þá ekki síður Banda-
ríkjunum — var andstaða
Andrésar gegn konungsveldi
og hlutleysistefna hans, sem
leitt hefði til þess, hefði hann
fengið að ráða, að Grikk-
land hefði sagt sig úr Atlants
hafsbandalaginu.
Gengið á bak orða konungs
í Grikklandi er minningin
um grimmd kommúnista og
hryðjuverk í borgarastyrjöld-
inni enn öllu öðru yfirsterk-
ara og skyggir meira að
segja á hernám Þjóðverja.
Þetta er mikilvæg staðreynd
í Grikklandi í dag, þvi þótt
hún að vísu dragi úr hætt-
unni á því að kommúnistum
tækist að ná í sínar hendur
völdum í landinu grundvall-
ast einnig á henni hinn
ákafi ótti almennings við
kommúnismann sem varð til-
efni • til aðgerða herforingj-
anna í síðustu viku. Meint
aðild Andrésar Papandreous
að samsæri vinstrimanna
innan hersins (Aspida-málið)
í fyrra er honum líka mjög
í óhag.
Ekki er enn útséð um hvað
verði um Konstantín konung
og mál hans öll. Hann hefur
neyðzt til þess að ganga á
bak orða sinna tvívegis á tíu
dögum, því hann hafði heitið
þjóð sinni kosningum í maí-
mánuði og hann er verndari
stjórnarskrárinnar. Stjórn
Grikklands sem nú situr
hefur numið úr gildi öll borg
araleg réttindi i trássi við
hann. Auk þessa alls er svo
það að Konstantín nýtur
ekki sérlega mikils álits
landsmanna nema meðal
sumra hægrisinna og innan
hersins.
Honum mun vaxa álit að
mun ef tekst að koma aftur
á í landinu þingbundnu lýð-
ræði mjög bráðlega. Annars
er fólk þegar farið að hvísla
um það sín í milli að þótt
honum kunni að falla miður
hvatvísi herforingjanna hljóti
hann að vera því harla feg-
inn í aðra röndina að þeir
hafi orðið fyrri til að taka
völdin í sínar hendur en
Papandreou-feðgar og sé
konungur því í raun og veru
og bandi herforingjanna þótt_
ekki hafi það farið ýkja hátt.
Gríska hásætið vegur nú
einu sinni enn salt á vogar-
skálum almenningsálitsins.
Um hæfileika herforingjanna
til að stjórna landinu getur
tíminn einn sagt til um. Þeir
hafa boðað ákveðnar þjóð-
félagsumbætur og nú er eftir
að sjá hverjar þar verða
efndir á. Hér áður fyrr hafa
Grikkir, þrátt fyrir með-
fædda elsku sína á lýðræði
— sem þeir lögðu heimstung-
unum sjálfir til orð yfir —
oftlega umborið sterka stjórn
og töluvert aðhald lengur en
nokkurn gat órað fyrir ef í
móti komu bætt lífskjör og
áþreifanlegur efnahagslegur
ábati.
Konungurinn og ofurstarnir
Elvernig valdatakan fdr
Grein þessa ritaði Henry Kamm fyrir blað
sitt „The New York Times“ viku eftir bylting-
una í Grikklandi. Var hann þá staddur í Aþenu.
KLUKKAN rúmlega eitt að-
faranótt föstudagsins 21.
apríl hringdi síminn í grísku
konungshöllinni í Tatoi.
Ráðherrann George Rallis
skýrði Konstantín konungi
frá því að skriðdrekar og
flutningabifreiðir hlaðnar
hermönnum streymdu um
götur Aþenu, og að yfirmenn
úr hernum væru að leggja
undir sig ráðuneyti og aðrar
opinberar byggingar. Upp-
reisnin var hafin.
Nákvæm skýrsla um valda-
töku hægrisinnuðu herfor-
ingjaklíkunnar, undirbúning
byltingarinnar, mennina sem
skipulögðu hana og fram-
kvæmdu, og um ríkisstjórn-
ina, er mynduð var, fékkst
í gær frá opinberum starfs-
manni í nánum tengslum við
herforingjanna, sem aðild
áttu að atburðunum.
Þegar Rallis hringdi til
konungs voru skriðdrekar,
með umbúðir á beltunum tií
að draga úr hávaða, að slá
hring um Aþenu. Innan þess
hrings kom annar hringur
fótgönguliða, og Aþenu var
lokað.
HANDTÖKUR
Skriðdrekarnir komu frá
æfingastöð skriðdrekasveit-
anna, undir stjórn Stylianos
Pataikos, hershöfðingja. Það
var þessi fimmtugi herfor-
ingi, sem skipulagði hernað-
araðgerðirnar, og gengu þær
snurðulaus. Hann er nú inn-
anríkisráðherra. Hefur hann
yfirstjórn hins fjöknenna
her og lögregluliðs, sem
tryggir valdasetu nýju stjórn-
arinnar.
Innan hringsins, sem skrið-
drekar og hermenn höfðu
slegið um Aþenu, tóku for-
ingjar og hermenn með að-
stoð ðryggislögreglu höfuð-
borgarinnar að handtaka þús-
undir kommúnista og stuðn-
ingsmanna þeirra, og þá leið-
toga mið- og hægriflokk-
anna, sem óttazt var að gætu
orðið merkisberar andstöð-
unnar.
Fyrri ríkisstjórnir höfðu
haldið skrá yfir alla komm-
únista til öryggis ef hætta
steðjaði að landinu, og voru
þessir listar notaðir við
handtökurnar. Aðra stjórn-
málamenn, sem handteknir
voru, vísuðu leiðtogar bylt-
ingarinnar á.
KONUNGURINN
EINANGRAÐUR
Eftir að konungurinn hafði
lokið samtalinu við Rallis,
hringdi hann til einkaritara
síns, Michaels Arnaoutis
majórs, og fyrirskipaði hon-
um að koma tafarlaust til
konungshallarinnar, sem er
25 kílómetra frá Aþenu.
Arnaioutis var handtekinn
áður en hann komst út í bif-
reið sína.
Meðan hann beið eftir
einkaritara sínum reyndi kon
ungur að hringja til stjórn-
málaráðgjafa síns, Demetrios
Bitsios. Þá hafði sími hans
verið tekinn úr sambandi,
eins og allir símar höfuð-
borgarinnar nokkrum klukku
stundum seinna.
Þessar örlagastundir var
konungur einangraður frá
þeim viðburðutn, sem voru
að gerast í konungsriki hans.
Þegar byltingin var gerð var
konungur einn og sambands-
laus við ráðgjafa sína. Rallis
ráðherra var handtekinn
nokkrum minútum eftir að
hann hafði skýrt konungi frá
byltingunni.
VIDRÆÐUR UM
STJÓRNARMYNDUN
Fyrsti gesturinn sem heim-
sótti konung morguninn eftir
fram
var forseti herráðsins, Gre-
gory E. Spandidakis hers-
höfðingi. Hann var ekki einn
hinna upphaflegu skipulegg-
enda byltingarinnar, en virð-
ist snemma hafa heitið henni
stuðningi. Hann er nú vara
forsætisráðherra og varnar-
málaráðherra.
Sagt er að „spenna“ hafi
ríkt í viðræðum þeirra.
Konstantín konungur krafð-
ist þess að fá að ráðgast við
Bitsios, stjórnmálaráðgjafa
sinn, og hélt af stað til heim-
ilis hans í Aþenu. Ók kon-
ungur sjálfur bifreið sinni
og fór Spandidakis með hon-
um.
Bitsios var hinsvegar ekki
heima. Einnig hann hafði ver
ið handtekinn. Héldu konung-
ur og herráðsforsetinn þá til
konungshallarinnar í Aþenu
og þaðan til varnarmálaráðu-
neytisins, sem Grikkir nefna
Pentagon þótt ebki sé húsið
fimmhyrningur.
Þar hitti konungur bylt-
ingarleiðtogana — Patakos
hershöfðingja, George Papa-
dopoulos ofursta, Nicholas
Makarezos ofursta og fleiri.
Gengu viðræður erfiðlega og
stóðu yfir í rúmar fjórar
klukkustundir. Krafðist kon-
yngur þess strax að ráð-
gjafar hans tveir yrðu látn-
ir lausir, og var það gert.
Umræðurnar snerust fyrst
og fremst um stjórnarmynd-
un. Konstantín krafðist þess
að forsætisráðherra yrði val-
inn úr hópi óbreyttra borg-
ara og herforingjarnir, sem
sóttust eftir viðurkenningu
konungs, lögðu til að vara-
forseti Grikklandsbanka,
Demetrios Galensis, yrði
skipaður í embættið. Var
hann boðaður til fundarins,
en neitaði að taka embættið
að sér á þeim forsendum að
kona hans hafði látizt deg-
inum áður.
KOLLIAS FVRIR VALINU
Samkomulag náðist þá um
að fela Constantin Kollias,
saksóknara hæstaréttar, em-
bættið. Heimildarmaður var
að því spurður hvort nýi for-
sætisráðherrann væri leppur
í höndum herforingjanna, og
svaraði:
— Hann er traustur maður,
en hvað getur hann gert með-
an skriðdrekarnir eru á
næsta horni?“
Stjórnin var síðan full-
skipuð og hlutu nokkrir
óbreyttir borgar minni hátt-
ar ráðherraembætti. Voru
flestir þeirra algjörlega
óþkktir, ekki aðeins meðal
almennings í Grikklandi,
heldur einnig í opinberu lífi,
og jafnv. ókunnugir hver öðr
um. Sumir voru úr lögfræð-
ingastétt, og var það nýi for-
sætisráðherrann sem út-
nefndi þá. Landbúnaðarráð-
herrann er sagður vera bók-
haldari og mágur nýja efna-
hagsmálaráðherrans, Mak-
arezos ofursta, og aðstoðar
efnahagsráðherrann er sagð-
ur gamall vinur ofurstans.
Meðan byltingarleiðogarn-
ir voru að ná tökum á stjórn-
inni, tryggðu þeir sig einnig
gagnvart hernum. Þeir hrintu
byltingunni í framkvæmd
eftir að hafa tryggt sér
stuðning fimm æðstu ofurst-
anna úr herráði hvers her-
svæðis í landinu. Engrar and
stöðu varð vart innan hers-
ins, og virtust hershöfðingj-
arnir beygja sig fyrir skjót-
um sigri ofurstanna.
„AF HVERJU HANDTAKA
MIG?“
Einhverra bjrrjunarerfið-
leika varð vart varðandi
flugherinn og flotann. Þegar
byltingarforingjar komu til
að handtaka yfirmann flug-
hersins, George Antonakos
hershöfðingja, sagði hann:
„Af hverju handtaka mig?
Ég geng í lið með ykkur.“
Svo náði hann í æðstu for-
ingja sína, sem einnig gengu
í lið með byltingarmönnum.
Á sunnudag tryggðu bylt-
ingarleiðtogarnir sér algjör
völd í hernum eftir að fimm
fulltrúar í æðsta herráðinu
viku úr sætium. Höfðu þeir
ekki verið andvigir bylting-
Framhald á bls. 23