Morgunblaðið - 01.10.1967, Page 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. OKT. 1967
MÉR hafði lengi leikið hugur
á að kynnast nútímasíldveiðum
okkar. Ég ólst upp á snurpuifoáta-
tímanuim, reri lengst af á út-
borða, en það var einskonar
galeiðuþrælkun og helzt valdir
í það starf menn, sem meiri
þóttu til líkamans en sálarinnar.
Það var stutt róið í þann tíma
og farið meira með löndum en
nú, enda skip smærri. Hvernig
fóru þessar veiðar fram í dag?
Hvernig voru aðstæður til veið-
anna þarna norður í hundsrassi.
Hvernig var líf mannanna um
borð? Hvernig var að ferðast á
fullhlöðnu síldarskipi um þenn-
an reginveg?
Ég dró að kynna mér þetta
þar til haustaði að. Það kynnist
enginn lífi sjómannsins með því
að fara út um hásumarið, þegar
björt er nótt og bliðust veður.
Það mætti segja'að ég hafi verið
fullsnemma á ferð, .vetrarveður
séu ekki kornin — mér lánaðist
þó að lenda í fyrstu haustbræl-
unni — en síldin færðist óðum
nær landinu en ég vildi hitta
hana norður í höfunum. Þegar
því ritstjóri Morgunblaðsins
gaf mér kost á að fara með skipi
Fyrsta grein
sínu! Erninum RE 1 á dögunum,
axlaði ég vaðsékkinn og hélt
til skips og segir nú frá ferð
minni þessari og næstu grein
um. Örn RE 1 er rúmlega þrjú
hundruð tonna skip. brúttó, nýtt
skip, rekið af myndarskap ög
hefur reynzt happaskip.
Skipstjórinn Sævar Brynjólfs-
son, er Keflvíkingur, vestfirzkur
í báðar ættir, en fluttist ungur
til Keflavíkur. Þeir eru þrír
bræðurnir skipstjórar í síldveiði
flotanum. Það eru Vestfirðingar
í brúnni á öðru hverju skipi
flotans og hefur svo jafnan verið
frá upphafi vega í útgerð okkar.
Hér eru allt ungir menn um
borð, aldursforsetinn, kokkur-
inn, er þrjátíu og fimm ára
gamall, og er þessu öfugt farið
við það, sem áður var, að roskn-
ir menn voru yfirleitt fjölmenn-
ari um borð í skipunum.
Ber hér margt til, og það helzt
að það er jafnan svo, þegar
miklar breytingai verða skyndi-
lega á veiðiaðferðum, skiptir
jafnframt um kynslóð á skipun-
um og er það eðlilegt að ríg-
fullorðnir menn veigri sér við
að læra allt uppó nýtt, og
treysti sér þá illa til að stand-
ast samkeppni við yngri menn-
ina sem alast upp með hinum
nýju tækjum. Það ber og einnig
til, að sjómennsku er þannig
háttað almennt í dag, að útivist
er löng og miklar fjarvistir frá
heimilum, konu og börnum, og
eldri mennirnir þreytast fyrr á
slíkri útivist.
— Og mannanna börn eru
villurátfandi (á Vopnafirði) í
svartnættisþoku og rigningar-
sudda, en guðs útvalið tæki,
ratarinn mun leiða þau milli
skerja (þó ekki blindskerja, þau
verða að standa aðeins uppúr)
— og útá reginhaf, þar sem þau
verða að bjarga sér sjáltf.
Það er margt, sem vekur
þeim furðu, sem vanir eru eldri
starfs- eða siglingaaðferðum,
þegar þeir koma um borð í nú-
tíma fiskiskip.
Það er margt, sem vekur
þeim furðu, sem vanir eru
eldri starfs- eða siglingaaðferð-
um, þegar þeir koma um borð
í nútíma fiskiskip.
í þeirri svartaþoku, sem var
á þegar skipstjórinn kallaði
— sleppa — kl. 5 á miðviku-
dagsmorguninn, 20. sept. hefði í
gamla daga öll skipshöfnin stað-
ið útkikk hér og þar um skipið.
Þoka var svo svört, að það rétt
grillti í hvalbakinn, en út fyrir
borðið sást ekki neinn. Siglinga-
leið um V opn af j arðarihöf n er
óhrein sker og boðar og eyjar
að krækja fyrir. Það þarf góðar
taugar til að færa tuttugu
milljón króna skip án þess að
sjá útúr augunum, svo óhreina
leið og þrönga, enda sagði skip-
stjórinn:
— Ekki dugir að byrja á því
að stranda skipinu fyrir Matt-
híasi og hann rýndi í þetta al-
sjáandi tæki, ratarinn, útum
gluggana þýddi ekkert að líta,
— gaf rórmanninum skipanir,
bakkaði og snerist eins og hann
væri að leggja frá í glaðasól-
skini. Hann hnikaði til stefn-
unmi nokkrum sinnum, þver-
beygði síðan í stjórnborða og
eftir nokkra stund aftur í bak-
borða og setti síðan á fulla ferð
um leið og hann sagði:
— Nú eigum við að vera
komnir útúr þessu.
— Já einmitt það, hugsaði ég,
því að maður talar ekki við
skipstjóra uppí brú á hans eigin
skipi, nema með gát og mikilli
kurteisi, að minnsta kosti til að
byrja með.
Bretar fundu upp ratarinn í
síðasta stríði um líkt leyti og
sónarinn, og byggist annað tæk-
ið á rafseguibylgjum en hitt á
hljóðbylgjum, og endurkasti
þeirra, og þó að svo ólíklega
skyldi vilja til að mér væri
sjólfum ljóst eðli þessara tækja,
er mér ekki svo illa við lesar-
ann, að ég útskýri þetta frekar.
Þá vorum við sem sagt lausir
við land og búnir að setja stefn-
una til hafs á Erninum RE 1,
sem Matthjas segir að sé tignar-
legustu einkennisstafir flotans,
og má það til sannsvegar færast,
þó að mér finnist ÍS 1 fallegra.
Matthías ritstjóri og skáld Jó-
hannessen er nefnilega útgerð-
armaður að þessu skipi. Að vísu
kemur þarna annar maður við
sögu, og Matthías verður að
sætta sig við að Einar Sigurðs-
son sé nefndur á undan honum
í útgerðarsögunni og verður
Matthías að vinna upp mismun-
hías einn hluthafanna og má
vel vera að það lukkist, en mér
er í hug útgerð tveggja ann-
arra skálda þjóðfrægra og ég
held að það sé óráðlegt að selja
skáldum hlutabrétf í félögum,
sem eiga að skila ágóða.
Fuglinn og Bjarni
Ekki höfðum við langt farið til
hafis, þegar einn skipverja kem-
ur uppí brú og fer varlega.
Hann er með örlítinn fugl í
— eftir Ásgeir Jakobsson
hendinni og hafði fundið hann
frammi á dekki. Það er svo und-
arlegt með sjófugla, að þeir
verða ósjálfbjarga, ef þeir lenda
um borð í skipi. Þetta var að
Þetta er hann Bjarni,
inn í bókmenntasögunni.
Hér er um almenninigshluta-
félag að ræða, sem heitir líkast
til Hið almenna fiskveiðiihluta-
félag, eða eitthvað svoleiðis.
Þetta er hin merkasta tilraun,
segja þeir sem vit hafa á, hverj-
ir sem það nú eru, og er Matt-
Aoalaostandendur skipsms: Sævar skipstjori og kona hans og Einar Sigurðsson.
vísu ekki sjófugl, heldur ein-
hver þrastartegund, sjómenn
eru ekki glöggir á skógarfugla,
og hefur hann sennilega villzt
eða einhver ótímgan verið í hon-
um. Mér varð öllu starsýnna á
Bjarna en fuglinn. Þetta var
myndarpiltur, en mikil saga í
andlitinu á honum. Það kom
líka á daginn að höfuðið á hon-
um hafði orðið fyrir ýmsu mis-
jofnu.
Bjarni tók nú til að hjúkra
fuglinum og lét hann i pappa-
kassa í kortaklefanum. Færði
honum mat og drykk (sveskjur
og rúsínur og hálft fransk-
brauð). Þessi fugl var illur í sér
meðan hann var og hét. Þetta
litla kvikindi vildi allt drepa,
sem nálægt því kom, en brast
til þess getuna.
Nú voru tveir fuglar um borð
en örlögum þeirra og líðan var
misskipt. Annar var dapur og
ólund í vömbinni, þegar hann
kom um borð, en sjóaðist fljótt
og hresstist, en hinn var
sprækur og hress í fyrstu en
dapraðist með hverjum klukku-
tímanum. Sjóveikin hafði hel-
tekið hann. Hann bólgnaði allur
upp og stakk hausnum undir
væng og þrátt fyrir vonzku og
illt innræti hafði hann ekki rænu
á að gogga í þann, sem handlék
hann. Skipshöfnin hafði miklar
áhyggjur af þessum fugli eink-
um Bjarni, sem eiginlega bar
ábyngð á lífi hans. Það þýddi
ekki að sleppa honum, hann
hefði aldrei fundið land.
— Hann vantar spýtu til að
sitja á, þetta er skógarfugl,
sagði Bjarni
— Taktu slá úr herðatré,
sagði skipstjórinn, sem horfði
áhyggjufullur á fuglinn, og
stingdu henni í gegnuim kass-
ann..
Bjarni lét ekki segja sér þetta
tvisvar, en fuglinn reyndist
ófær um að sitja í veltingnum.
Hann kunni ekki sjóstöðuna.
— Hann étur ekkert hjé þér,
sagði skipstjórinn. Fuglinn hafði
ekki litið við öllum kræsingun-
um, sem Bjarni hafði borið í
hann. Bjarni tók nú fuglinn upp
og stakk goggnum á honum á
kaf otfan í franskbrauðssneiðina.
Þetta var mislukkuð tilraun,
enda stakk hann goggnum svo
d'júpt í franskbrauðið, að fugl-
inn gat ekki með nokkru móti
opnað gogginn.
— Þú verður að viðra hann,
sagði skipstjórinn.
— Já, auðvitáð, sagði Bjarni,
það verður að viðra hann, og
hann hljóp með fuglinn út á
brúarvæng og héit bonum þar
á móti golunni, en líklega hefur
fuglinn átt örðugt um andar-
drálttinn í hendi Bjarna, sem
hélt dauðahaldi utan um hann,
því að hann kom jafnaumur til
baka eftir viðranina.
Nú var ekki um annað að
ræða, en búa sem bezt um fugl-
inn og var látið loga á vasa- •
ljó,si niðri í kassanum, svo að
honum leiddist ekki myrkrið.
Fréttir atf fuglinum þóttu nú
meiri tíðindi, en síldarfréttirn-
ar.
Saga þessa fugls, sem kom
þarna um borð óforvarandis
varð stutt og dapurleg. Hann dó
á fyrsta degi og Bjarni kastaði
honum fyrir borð. Það var eng-
inn við nema Bjarni, þegar and-
lát fuglsins bar að höndurn, og
höfðu menn á orði, að fuglinn
hefði sofið og Bjarni þá myrt
hann í svefni. Hlutust af þessu
löng og tvísýn málaferli, vegna
þeirrar vangá Bjarna að lóta
ekki einhvern skipverja stað-
festa andlátið með sér. Einkum
var kokkurinn harður á því, að
Bjarni hefði myrt fuglinn í ógáti,
hins vegar bar einn skipverj-
anna, að hafa séð Bjarna vera
að gera lífgunartilraunir á fugl-
inum, með svonefndri „munnur
til sýnku Bjarna, en þó bjó
að munn aðferð", og leiddi þetta
lengi grunur með mönnum.
Hvað sem rétt er í þessu máli,
er hitt víst að Bjarni reyndist
hinum fuglinum um borð hinn
þarfasti maður, reyndar flögraði
að honum að kasta honum líka
fyrir borð, en það varð þó ekki,
heldur studdi Bjarni með ráðum
og dáð, að því að ég fengi sem
gleggsta yfirsýn yfir það, sem
væri að gerast á hafinu og ræsti
mig í hvert skipti og skip fó"
framhjá og jafuvel rekadrumb-
ur ag þótti mér árvekni Bjarna
næstum úr hófi fram, einkum
eftir að hann tók við stjórn
myndavélarmnar.
Það gerðist með þeim hætti,
að Bjarni ræsir mig sem oftor,
en ég svaf inn í stýrimainnsklef-
OG ÞEIR Sdnu UM ÖLL HÚF Á
ÞESSUM LITLU SKIPUM SÍNUM