Morgunblaðið - 01.10.1967, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. OKT. 1»67

Útgefandi: Hf. Áryakur, R'eykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar; Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Jphannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri: Björn Jóhannsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Rifstjórn og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Auglýsingar: Aðalstræti 6. Símj. 22-.4-80.
í lausasölu: Kr. 7.00 eintakið.
Áskriftargjald kr. 105.00 á mánuði innanlands.
ERFIÐLEIKAR í PERÚ
'ið íslendingar höfum beð
ið miklar búsifjar síðustu
mánuði vegna verðhrims á
mikilvægum útflutningsvör-
um okkar svo sem síldar- og
fiskimjöli og lýsi. Hin nei-
kvæða verðlagsþróun hefur
stöðvað um skeið það mikla
uppbyggingartímabil, sem
hér hefur staðið um nokkurt
árabil. En þetta hefur orðið
hlutskipti fleiri fiskveiði-
þjóða.
Á síðustu árum hafa Perú-
menn komið fram á sjónar-
sviðið sem stórframleiðendur
á fiskimjöli. Hin gífur-
lega framleiðsla þeirra hefur
að dómi kunnugra manna átt
þátt í verðfallinu á þessari
framleiðsluvöru, þótt fleira
komi þar raunar til svo sem
mikil uppskera af sojabaun-
um.
Nú er hins vegar svo kom-
ið að Perú á í alvarlegum
efnahagserfiðleikum vegna
verðhrunsins á fiskimjölinu
og hefur það þegar haft víð-
tækar afleiðingar þar í landi.
Framleiðendur þar telja fram
leiðslukostnað á hverju tonni
fiskimjöls 130 Bandaríkjadali
meðan söluverð er einungis
100 dalir tonnið. Önnur aðal-
útflutningsvara Perú er ull
og hefur einnig orðið verulegt
verðfall á henni.
Erfiðleikar Perúmanna
munu að vísu ekki verða til
þess, að þeir örðugleikar, sem
við eigum við að etja verði
léttbærari. En það er hins
vegar lærdómsríkt fyrir þá,
sem reyna nú að láta svo sem
ekki sé orð á gerandi því
verðfalli, sem orðið hefur á
helztu útflutningsvörum okk-
ar, að fleiri þjóðir hafa orðið
fyrir þungum búsifjum af
þessum sökum.
Sú atburðarrás, sem ræður
verði á hráefnisvöru eins og
fiskimjöli á heimsmarkaðnum
er vafalaust mjög flókin. Hið
mikla framboð á fiskimjöl,
aukið framboð á sojabaunum
og fleiri slík tilvik ráða hér
vafalaust nokkru. En enginn
skyldi ganga þess dulin að
stórar og öflugar viðskipta-
samsteypur sem hagnast á
verðfallinu á fiskimjölinu
géta einnig átt hér hlut að
máli.
Sú spurning hlýtur því að
vakna, hvort unnt væri að
koma á einhverri samvinnu
milli framleiðsluþjóðanna um
sameiginlega hagsmuna-
vörzlu á hinum alþjóðlega
markaði. Hér er svo mikið í
húfi fyrir framleiðsluþjóðirn
ar að ástæða er til að það
verði athugað gaumgæfilega,
hvort þess sé nokkur kostur.
OSTAGERÐ Á
NÝJU STIGI
F
*• yrir aðeins tveimur ar-
um var fátæklegt um að lit-
ast á ostamarkaðinum hér á
landi. Sömu, einföldu tegund-
ir osta höfðu verið framleidd
ar hér um áratugaskeið og litl
ar framfarir virtust verða í
þessari framleiðslugrein. Út-
lendir ostar þóttu hið mesta
lostæti fyrir þá, sem áttu
þess kost að afla þeirra.
Nokkrir bændur og aðrir á-
hugamenn á Suðurlandi tóku
sig svo saman um að koma á
fót ostagerð í Hveragerði und
ir forustu ungs manns, sem
numið hafði ostagerð í út-
löndum. Fyrirtæki þetta var
algjörlega stofnað af einkaað-
ilum, naut einskis tilstyrks
frá opinberum aðilum og eig-
endur þess hættu fjármunum
sínum til að sýna fram á að
ekki væri síður hægt að fram
leiða gómsæta osta hér á
landi en í Danmörku. Nú
bregður svo við, eftir að fyrir
tæki þetta hefur starfað
nokkra hríð og gefið lands-
mönnum kost á að neyta osta
tegunda, sem áður voru að-
eins á borðum þeirra, sem sér
staka aðstöðu höfðu til að
afla þeirra, að aðrir og fjár-
sterkari aðilar fylgja í kjöl-
farið.
Það er ánægjulegt að einka
framtakið hefur í þessum efn-
um rútt brautina ekki sízt
þar sem hér er á ferðinni nýj
ung í framleiðslu landbúnað-
arafurða. En er þetta ekki
einkar glöggt dæmi um það,
að þegar samkeppnin er ekki
íyrir hendi sofa menn værum
blundi og hugsa lítt um hag
neytenda?
HVERS VEGNA
EKKI MJÓLK?
M
1Tmjólkurdreifing á Reykja-
víkursvæðinu hefur nú um
þriggja áratuga skeið verið í
höndum eins og sama aðila.
Mjólkin hefur verið seld í
sérstökum verzlunum og þótt
kaupmenn hafi boðizt til að
hafa hana til sölu án þóknun
ar hefur þess ekki verið kost
ur af hálfu Mjólkursamsöl-
unnar. Þetta fyrirkomulag
kann að hafa verið fullnægj-
andi þegar því var komið á
laggirnar en þá Voru aðstæð-
ur aðrar, bærinn minni og ef
til vill ekki gerðar jafn harð-
ar kröfur um þjónustu við
nevtendur oe nú.
Engar breytingar í
norsku kosningunum
Stjorn borgaraflokkanna hefði haldið
velli ef um þingkosningar
hefði verið að rœða
STJÓRN borgarafLokkanna í
Noregi hefði haldið velli, ef
bæjar- og sveitarstjórnar-
kosningarnar á dögunum
hefðu jafnframt verið al-
mennar þingkosningar. Hlut-
faílLið milli borgaraflokíkanna
og verkalýðsflokkanna hefur
breytzt sáralítið, aðeins um
0.1 til 0,2 af hundraði, ef bor-
ið er saman við stórþingskosn
ingarnar fyrir trveimur árum,
en ef miðað er við bæjar-
fallið milli borgaraflokkanna
arnar 1963, hefur að heita má
engin breyting átt sér stað.
Bæjar- og sveitarstjórnar-
kosningarnar urðu ekki sá
áfellisdómsur um störf stjórn-
arinnar, sem Verkamanna-
flokkurinn hafði vonazt eft-
ir, en úrslitin hafa heldur
ekki treyst aðstöðu sam-
steypustjómar borgaraflokk-
anna. Ennþá einu sinni hef-
ur komið í ljós, hversu mik-
ið jafnvægi ríkir í norskum
stjórnmálum og að mjög litl-
ar breytingar á fylgi flokk-
anna geta haft úrslitaþýð-
ingu.
Næstu kosningar tvísýnar.
Fullvíst er, að barátta
flokkanna var dræm kosn-
ingaþátttaka það sem mesta
athygli vakti í sambandi við
bæjar- og sveitarstjórnar-
kosningarnar að þessu sinni,
en þetta átti einkum við í
stærri bæjum, þar sem kosn-
ingaþátttakan var 5% minni
en 1963. Bæðx Verkamanna-
flokkurinn og Hægri flokk-
nrinn fengu 15.000 atkvæðum
færra nú en 1963. Hér er
greinilega um að ræða kjós-
endur, sem hafa viljað Láta
í ljós óánægju sína með því
að sitja heima. Þeir hafa ekki
árætt að skipta um flokk, en
viljað veita flokkum sínum
alvarlega áminningu til þess
að sýna fram á óánægju
sína.
Úrslit kosninganna í stærri
bæjum ollu borgaraflokkun-
um, en einkum þó Hægri
flokknum, vor.brigðum. Þeir
töpuðu meirihluta sínum í
Stafangri. í Þránheimi og
Bjöngvin héldu verkalýðs-
flokkarnir meirihluta sínum,
svo og í Osló, þratt fyrir
ákafa tilraun Miðflokksins,
flokks Per Borten fiorsætis-
ráðherra, til að £á fulltrúa
í borgarstjórninni.
Ekkert kosningabandalag.
Miðflokkurinn hefur mest
fylgi í sveitunum, en nú átti
að reyna að tryggja flokkn-
um örugga fótfestu í stærri
bæjum. Þessi tilraun bar
ekki árangur, og haLda má
því fram, að atkvæði þau,
sem greidd séu Miðflokkn-
um, fari tii spiilis og hafi
þau áhrif að sósíalísku
flokkarnir haldi meirihiuta
sínum. f norskum stjórnmál-
um geta fiokkar, sem hafa
svipaðar skoðanir, ekki gert
með sér kosningabandalag
eins og stjórnmálafiokkar í
Danmörku gera oft.
Annars stóð Miðflokkur-
inn sig vei í kosningunum.
Fylgi flokkanna í kosning-
unum var sem hér segir
(nokkrar tölur voru enn ó-
komnar):
Verkamannaflokkuriinn
Sósíalistískur þjóðfi. (SF)
Kommúnistar
Hægri
Vinstri
Miðflokkur
Kristiiegur þjóðfl.
Sa-mlistar
Per Borten.
Borgaraflokkarnir stóðu að
mörgum hinna sameiginlegu
lista eins og í síðustu stór-
þingkosningum, en þá buðu
til dæmis Hægri flokkurinn
og Kristilegi þjóðflokkurinn
fram sameiginlega í Björg-
vin.
Hinir þrír sósíalísku flokk
ar hafa alls fengið 50.8%
greiddra atkvæða í kosning-
unum, og er það engin breyt
ing miðað við bæjar- og
sveitarstjórnarkosningarnar
fyrir fjórum árum. Miðað
við stórþingkosningarnar fyr
ir tveimur árum hefur fylgi
hinna þriggja sósíalisttísku
flokka minnkað um 0,2%.
Staðbundin mál.
Staðbundin mál settu mjög
svip sinn á kosningarnar svo
að landsmál hunfu í skugg-
ann, og kann það að vera
skýringin á því, að kjósend-
ur höfnuðu áskorun Verka-
mannaflokksins, um að nota
tækifærið í kosningum og
lýsa vanþóknun sinni á
stjórn borgaraflokkaanna. Úr-
slitin urðu ekki sú van-
traustsyfirlýsing, sem Verka
mannaflokkurinn vonaðist
eftir.
Verkamannaflokknum hef-
ur ekki tekizt að halda því
fylgi, er hann hlaut 1963, en
honum hefur tekizt að bæta
við það fylgi, er hann hlaut
í síðustu þingkosningum.
Ekki er hægt að segja, að
straumurinn hafi legið til
Sósíalíska þjóðtflokksins í
kosningunum. Reynsla jafn-
aðarmanna í Danmörku olli
þvi, að norskir jafnaðarmenn
44.4% -5-1.6 +0.8
5.2% 4-2.3 +0.8
1.2% 4-0.7 -f-0.2
18.8% 4-0.7 -4-1.0
9.8% + 1.2 -4-0.3
9.6% + 0.8 -4-
7.1% 4-0.1 •4-0.7
3.9% -r-1.5 +2.1
óttuðust, að sú yTði raunin
en staða þeirra er mjög
traust. Kosningarnar hafa
því verið Verkamannaflokkn
um uppörvun, en heldur
ekki meira. Flokknum tókst
ekki að fá var.traustsyfirlýs-
ingu á stjórnina frá kjósend-
um. SF bauð fram á fleiri
stöðum en í kosningunum
fyrir fjórum árum, og í
mörgum bæjum hvílir meiri
hluti Verkamannaflokksins á
atkvæðum SF, til dæmis í
Osló.
Hægri menn vonsviknir.
Á norskan mælikvarða er
fylgistap Hægri flokksins all
verulegt. Hægri menn hafa
bundið miklar vonir við
stjórnarsamvinnu borgara-
flokkanna og trúað því, að
hún gæti valdið straumhvörf
um í Noregi. Þetta hefur
ekki gerzt, að minnsta kosti
ekki enn sem komið er. Leið
togar Hægri flokksins hafa
einnig verið óánægðir með,
að stjórnin skuli ekki hafa
gert meira af þvi að benda
á afrek sín. En hægri menn
benda á, að þeir hafi tvö ár
til þess að ná sér aftur á
strik og það sé síður en svo
hægt að tal um fylgishrun.
Kosningaúrslitin eru í
heild viðunandi með tilliti til
áframhaldandi stjórnarsam-
vinnu. Minni stjórnarflokk-
arnir hafa staðið sig bezt,
einkum Miðflokkurinn og
Vinstri flokkurinn.
Miðflokkurinn getur þakk
að velgengni sína þeirri stað
reynd, að forsætisráðherrann
er Miðflokksmaður, og
Vinstri flokkurinn hefur
hagnazt á stjórnarsamvirm-
unni. Kristilegi þjóðarflokk-
urinn óttaðist kosningarnar,
en að ástæðulausu. Flokkur-
inn stóð sig tiltölulega vel.
Framhald á bls. 31
Nú er óldin önnur, borgin
vex óðfluga, ný hverfi rísa
upp og neytendur gera á-
kveðnar kröfur um lágmarks-
þjónustu. Þeir spyrja t.d.
hvers vegna ekki sé hægt að
fá mjólkina senda heim eins
og tíðkast í öðrum löndum.
Er ekki kominn tími til að
taka mál þessi öll upp til
rækilegrar endurskoðunar. —
Nýjar og fullkomnar verzlan-
ir hafa risið upp, sem selja
nær allar þær vörutegundir,
sem heimilið þarf á að halda.
Hvers vegna ekki mjólk?