Morgunblaðið - 01.10.1967, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. OKT. 1967
21
FRAMKVÆMDIR í VEGAMÁLUM
— eftir Garðar Sigurgeirsson
Á FYRSTA landsþingi Fé-
lags íslenzkra bifreiðaeng-
enda, sem haldið var í Borg-
arnesi 23. og 24. september
1967 vorn vegamálin. ofar-
lega á baugi og fiutt nokk-
ur erindi um þau mál.
Hér á eftir fer erindi Garð
ars Sigurgeirssonar, við-
skiptafræðings, en hann var
ernn framsögumanna um
þetta mál.
í FÁUM löndium heims ríikir
jatfn mikil og almenn veknegun
og hérlendis. Þetta er kunnara
en að frá þu-rfi að segja. Allt
í kringum okkur eru rnerki
þessa: Við búum í betri og
rýmri húsakynnium en aðrar
þjóðir. Fullkomin heimdlistæki
eru á langflestum heimilum;
Veitingahúisiin fyllast út úr dyr
um um hvexja helgi; Sfcemmti-
ferða'fólk þyrpdst til útlanda í
þotum og tígulegium farþega-
skipum; Meira að segja bifreið
in er orðin aknenningseign,
þrátt fyrir óheyrileg aðiflutn-
ingsgjöld. — fer ekki fram hjá
neinum, að fslendingar eru ekki
á nástrái.
En þrátt fyrir öll þessi ein-
kenni vellystinga, er hér á
landi svo bágfborið vegatoerfi,
að ætla mætti. að hér byggi
sveltan-cti þjóð. — Þannág er ís-
land land andstæðnanna jafnt
í efnahagslegu sem náttúrulegu
tilliti.
Skilningsleysi á þýðingu vega
m-álanna hefur til s-kamms tíma
verið hér landlægt. Þó hefur
skilningur manna á þéssum mál
um batnað á allra síðustu árum,
ráðm-an-na því mdður þó m-eira
í orði en í verki.
En sú trú, að við hefðum
ekki efni á að kioma veg-um okk
ar í viðunandi og mannsœmandi
horf, ætlar að vera æðd langlíf.
Samt liggur að sjálfsögðu í aug
um uppi, að það er dýrt fyrir
þjóð-ina — það er rán-dýrt —
að misþyrma sívaxandi og stöð
ugt batn-andi bílakosti sínum á
þeim ve-gum, sem við búum
við.
Við erum fám-enn þjóð í til-
tölulega stóru la-ndi. Veganet
okkar er víðfemt og við eigum
lengri vegi á hvern- ifbúa lands-
ins en almennt geri-st. Þannig
eru hér um 16 ibúar á hvern
kílómetra vegar, en til dæmis
í Noregi, sem á evrópskan mæli
kvarða er strj'áibýlt lan-d. eru
þeir um 70.
Um sex fslendingar eru n-ú
um hverja fóliksbifreið eða svip
að og í Danmörku og Bretlandi
— en það er meira en í Noregi,
Finnlandi og Vestur-Þýzka-
lan-di. íslendingia-r eru því m-ik
il bílaþjóð, end-a er það eðli-
ltegt, því að hér eru en-gar járn-
brau-tir.
Um sl. áramót vorui hér á
1-andi 39.278 bifre-iðar, og gert
er ráð fyrir, að fjöldi þeirra
tvötfal-dist fram til 1980.
Þessar staðreynd-ir sýna okk-
ur ótvírætt, hve snar þáttur
vega-málin eru í íslenzku þjóð-
lífi. Opinberlega hefur verið
lý.sft. yfir því, að viðhald veg-
anna væri þegar orðið óviðráð
a-nl-egit. og með hliðsjón af töl-
u-num hér að f-raman ætti eng-
um að bl-an-dast huigur um það,
hve bráðnauðsynlegt það e-r
þjóðinni, a-ð snör handtök séu
höfð við að koma vegamáiun-
um í gott h-orf.
L.a-gning góðra veg.a- á ísl-andi
er arðbær fjárfesting. Eina átak
ið, sem gert hefur verið í þess
um efnum á undanförnum ár-
urn, er Reykjanesbrau't, og það
fé, sem til hennar fór, skiltar
góðu-m arði. Efcfc-i ætl-a ég að
giera- ve-ggjaldið a-ð -umtalsef-ni,
heldur að ræða um þjóðhags-
legt g-ildi vegarin-s.
Reykjanesbrauitin kostaði
eins og k-unnugt e-r, u«n 270
millj. kr. þegar ákveðið var af
notagjald a-f henni, var það á-
kveðið helmingur þess sparn-
aðar, samkvæmt norskri
reynslu, sem bíleigendur nytu
við a-ð aka hana miðað við m-al
arveg.
Inntoomið veggjald af braut-
inmi varð fyrsta árið 14,2 millij.
króna, en það á að vera helm-
ingur hagnaðarins, og má því
tvöfalda þá tölui til að finna
samsvarandá þjóðhagslegan
h-a-gnað, þ.e. 28,4 mili-jónir kr.
Til að finn-a arðsemi fjárfest-
ingarin-nar má ennfremur bæta
við þessar 28,4 milljónir spör-
uðum viðhaldsfcostnaði. — Norð
rmemn telija sína veg-i ekki góða,
en árleg-ur viðhaldskostnaður
þa-r er um 32 þúsund ísd. krónur
á hvern- kíiómetra vegar. Sé sú
tala marigtfölduð með 37,5, sem
er lengd Reyktjanesbra-utar, fiást
1,2 milljónir króna, sem segja
má, að sparist fyrsta árið. —
Nemur þá s'amamla-gður hagn-
aður 29,6 milljónum króna.
Nú kann einhver að segja, að
tffl á-rlegs viðhalds á gömlu
Reykjan-esbrautinni hafi þessari
upphæð ekki verið varið áður,
ajrnJk. ekki síðustu árin og þvi
nemi sparmaðu-rinn ekki þessari
upphæð. Þá er því til að svara,
að þjóðairbúið spa-rar ektoi á við
haldsleysi þjóðvega. Ríkissjóð-
ur kan-n að spara þa-nmigi, en
rekstrarkiostnaður bifreiða, sem
sllíka vegi aka, verður bara
þeilm mun hserri, og þá erui það
bílaeigendur í stað ríkissjóðs,
sem greiða kastnaiðinn-.
Við útreikning á arðsemi fjár
festingar í Reyfcjanesbr-aut er
fleir-a að athuga. Það er viðu-r-
kenrnt, að fulln-ægijaindi hefði
verið að malbika -Reykjanes
braut, en m.a. vegna Sements-
verksmiðju' -ríkisirus vair ráðist í
að steypa toama. Með malbikun
hefð-u sparast um 52 milljónir
krón-a, og kostnaður hennar
niumið um 218 milljónum en
hagnaður samkvæmt ofan-
greindu 29,6 milljónum króna
fyrsta árið, eða 13,6, sem þykja
dágóðir vextir. í þessum út-
reikmmgi er ektoi- tekið tillit til
afs'krift-ar né viðhalds vegairi-ns,
en fleri abriði koma einnig til
greina teknamegdn.
Umferðin um Reykjanes-
bra'ut, og þar af leiðandi tekj-
ux vegarins, hefur stóraukizt
með sívaxandi notkun Keflavik
urfluigvalla-r, nú síðast með til-
toornu þotu Flugfélagsins. Veru
leg umferð er einnig- um veg-
inn milli' Strau-msvíkur og Hafn
arfjarðar og Áiftanesaifleggjara,
og sömulei-ðis víða annars stað-
ar á veginum, þar sem umferð
in sl-eppur við veggjaldið.
Þá er eftir að meta til pen-
inga þægindi fólks atf því að
aka s-lífkan veg, mdðað við hra-un
ið áðlur, sömudeiðis h-reinliætis-
aukann og síðast en e-kki sízt
hið- aukn-a öryggi, sem veginum
er samfar-a.
Niðurstaða þes-sa nn-áls er ó-
uimde-ilanlega sú, að Reykjanes
brautin var góð fjárfesting, sem
þegar skilar góðum airði og með
s-ívaxan-di umferð kemur hún
tfl með að færa þjóðarbúinu
stórfelldain gróða í fram-tíðinni.
Á undangengnum árum hefur
allt kapp verið 1-aigt á að koma
öllu-m landsnnön-num í vegasam-
band, og segja má, að nú hafi
það tekizt. Eins og alþjóð er
kun-nu'gt hef-ur þetta hins vegar
verið gert óþyrmilega á kos-tn-
að vi-ðhalds þeirra vega, sem
fyrir voru og mesta umferð
bera. Enda sýna athu-ganir, sem
gerðar haf-a verið af sérfræð-
in-gum, að viðhaldiskostnaðu-r
veganna er hér miklum mun
lægri á fcílómetra en eðlflegt
getur talizt, enda- h-efúr fátt í
þe'ssu þjóðfél'agi verið vanrækt
aira en- viðhald veg-anna.
Útreikningar Vegamálaskrif-
sitotfu'nna-r sýna enntfremur, að
viðhaldskostnaður á hvern kíló
metra hetfux farið liækfcandi á
tímabiliniu 1949—-1962, og þótt
notfcun véla sé til lækkunar á
tím-abil-inu', verðuir hiin stór-
aukna umferð á tíimabiilinu mikl
um mun þyngri á metaskálun-
um.
Tfl að komast út úr þeim vita
hring, sem vegamálin eru toom-
in í, er vart önnuT leið fær en
sú, að einbeita öflum okkur
toröftum í að leggja varanlegt
sfltlaig á vegina og hætta um
sinn að þenja út peningakeTfið.
Við þessar framfcvæmdir verð
ur fyrst og tfremst að gæta þess,
að vertoin séu unnin með þeirn
emu'l!sion“, og virðist getfa olíu-
mölinni mikið etftir að gæðum.
Kiostnaðurinn við að leggja
olíumöl á þessa vegi, án þes® að
undirbyggja þá sérstakltega,
nema í undantekningartilfell-
um, er tiltölulega- mjög lágur,
og sparnaður í viðhaldi þessara
vega réttlætir víðtæka notfcun
odlíumalar á vegum, sem bera
umfexð undir 1060 bílum á dag.
Ötflun fjár til þessara fram-
kvæmda er hin hið málisins. ÖIl
um er .kunnuigt, að ríkissjóður
hetfúr árlega toatft hundruðir
milljóna 1 tekjur aif bifreiðum
og rekstrarvörum til þeirra, um
tfram það, sam lagt hefur verið
dál vegamála.
FÍB hefur í mörg ár bent á,
að nauiðsynlegt væri að verja
um nokkurma ára skeið, öflium
tekjum ríkis-sjóðs af bifreiðum
og rekstrarvörum til vegafiram-
fcvæmda. Með þessu- fyrirkomu-
lagi mælir öfl sanngirná, ekki
-sízt, þegar hatft er í huiga, að
það er -gott íleiri en bdtfreiða-
eilgendur, sem njóta góðis af þvi,
að vegimir séu í góðu á srtandi.
Hrökkvi aðrar tekjur ríkis-
sjóðs aftur á móti ekki fyrir
öðrum gjaldaliðum, er það ann.
að miál ,sem að sjálfisögðu verð
ur að lagfæra. Koma þar til,
greina margar leiðir, og þótt
það ætrti ekki að vera mál bátf-
reiðaeigenda, sem sltíkrai, að
l'eysa það, he-fur FÍB. ofit komi-
ið með vinsamlegar ábending-
ar í þeim efnum.
Síðu-stu árin höfum við ár-
ilega fjárfest í þjóðvegamann-
'virkjuim. um 1% þjóðartekna
okkar. Á sama táma hefiur við-
hal-d vegan-na verið undir 14%
-af þjóðartekjunum. Tfl þjóðveig
anna hötfum við því s-amtals
varfð undanfarin ár innan við
'114 % af þjóðartekjum.
Vestur-Þjóðverjar og Banda-
ríkjamienn verja um 2,5% þjóð
■airtekna sinna til þjóðveg-a, og
ber að hafa hugfast, að þessar
iþjóðir búa þegar við tiltölulega
mjöig fuflkomin vega-toerfi. Jap-
anir gera sér eánnig grein fyr-
ir því, að vegirnir eru undir-
staða iðniþróuinar og eyða nú
um 314% þjóðartekna hinna til
iþjóðvega og munu í framtíðinni
verja 5%,
ísland er m-iklu- s-trjálbýfla en
þessi lönd og því væri eðlilegt,
að við verðúm mun hænri hluta
þjóða-rtekna til vegamála. Enn-
fremur ber aið hafa í huiga, að
’vegamálin hafa hér á undan-
tförnum árum verið sett mjög
é hakann.
Ef við verðum árlaga 314%
þjóðartetonanna til þjóðveg-
anna, nasmi sú -upphæð um 853
mifljónum króna, og þá myndu
ekki Hða mörg ár, þar tfl veg-
dr okkar yrðu til fyrirmyndar,
•einis og þeir fyllilega verð-
'skul-da hjá nútíma menninga-r-
þjóð.
Garffar Sigurgeirsson.
hætti og í þeirri röð, að fjár-
m-agn og tæki nýtist sem bezt
og gefi þjóðinni sem mest í
aðna hönd.
Talið hefur verið, að um 30%
allrar umferðar á landinu hvílá
á aðeins 114 % vegakerfisáns, og
að um hedmingur umferðari-nn
a® hvíli á aðeins 4% ve-ganrua.
Vegirnir sem bera þannig
helming U'mferðarinnar, eru:
Reytoj anesbr aut,
Veguirinn írá Reykjavík að
Þjórsá,
Vegurinn frá Reykjavík að
Dalsmyn-ni,
Vegarik'aflar við Akureyri,
Vegurinn mflli Egil-sstaða og
Lagarfljótsbrúar,
Vegurinn að Akranesi,
Vegurinn að Bongarnesi,
Ve-gurinn milli R-eykjavíkur
og Þin'givalla.
Þe-ssir vegir munu samtals
vera um 1400 teilómetrar, oig að
eins Reykjanesbraut er með
varanlegu slitlagi, eins og kunn-
ugt er..
Samfcvæmt verkfræðilegum
útreik-ningum ættu ofangreind-
ir vegir allir að malbák-ast,
nema kaflinn frá Reykjavík að
Þingvallaaflieggjara, sem hag-
kvæma-st yrði að sleppa.
Nú er taásvert um það nætt
af opinberum aðilum að láta
vinna þessar framkvæmdir á
skömmum tíma með útboði verk-
anna. Virðist það vera heppileg
ráðstöfun. Hins vegar er það
mjög miður, að því sem næst eng
ar fraimkvæmdir hafa verið
unnar í surnar, á sama tima og
tæki, sem til eru í landinu', eru
illa nýtt og almenn atvinna-
minni en undanfardn ár.
Samtímis því sem ofagreind-
ar fraimkvæmdir væru unoar af
verktökum kæmi- mjöig til
'greina, að Vegagerðin hæfis-t
handa við laigndngu olíumalar
í stórum s-tíl á aðrar fijöllifamr
ar leiðir, t.d. frá Dalsmynni til
'Akureyrar- og frá Þing-vöiluim
'til Akureyrar og frá Þinigvöll-
um til Ölfuss.
Oflumalartilrauindn, á Hjeflis-
heiði, sem gerð var í fyrra við
óheppilegar aðstæðú-r, hefur
þegar sannað fram'tíöarmögu)-
leika þess-a efnis hérlendis. —
Ekki má í þessu samfoandi rugla
sam-an olíumaia'rbornum kaflan
um þarna og framhaldi þess
katfla, sem er lagður „as-falt
Sinnuleysi fullorðinna
VENJULEGUR ferð-alangur af
hvaða þjóðerni sem er, fær tak-
markaðar huigmyndir og reynslu
af stúttum ferð-um sínum til ann-
arra landa. Og ekkert af þ-essu
fær upprætt þá upprun-alegu
sannfærinigu hans, að ekkert
annað land sé í grundivallarat-
riðum a-lveg eins siðmenntað, al-
veg eins siðfágað eða framsækið
og hans eigið land. En sá sem
náð hefu-r fullum þroska og setzt
að í öðru landi að eigin ósk, verð-
ur að takmarka þessa sannfær-
ingu sína, því þlá fæx han-n ólíka
yfiir sýn yfir bæði löndin, sem
endiist honum alla ævi.
En ef hann eftir þrjátíu ára
veru í því 'landi getur enn orðið
furðu lostinn, hef-ur hann -a-nnað
hvort aldrei samlaga-st sínu nýja
landi eða að hann er eitthvað
skrítinn í koflinum.
Fynir skömmu héldu nokkrir
myndhöggvarar fyrstu högg-
myndasýningu undir berum
himni hér á landi. Skemmdar-
varigar komu eirtt kvöldið eftir að
dimmt var orðið og eyðilögðu
gjörsamlega eina myndina. Því
mdður hefur s-ams konar athæfi
átt sér etað í öðrum löndum.
Blöðin birtu almenningi þennan
ósóma undir eins og það gerðu
þau reyndar líka fiyrir nókkrum
árum, þegar svipað atvik kom
fyrir. En svö skeði það nokkrum
dögum síðar, um siðdegið á mið-
vik-udag 27. þ. m. mflli klukkan
17,30 og 18,00, að fjórir d-rengir
á aldrinum sjö til tíu ára klifr-
•uðu upp á fiótstaiflinn undir
myndasrtyttunni í alm-ennings-
garðinum <vdð Lækjangötu. Full-
orðið fólk sat á bekikjum fáein
skref á bak við þá og hópur af
tfólkí beið á gangs'téttinni eftir
tstrætiavögnunum. En aflur þessi
hópur lét þetta -afskipta-laust eins
-og þetta væri sjálfsaigður 'hlútur,
þó öflum ih-efði átt að vera ljóst,
að efckert listaverk gæti þolað
slíka meðferð til lengdar. Undir-
ri'tuð fór þá á stúfana, mótmæl-ti
aðför drengjanna, bað þá með
góðu- og hótaði þeim hörðu.
Drengirnir klifruðu þá niðu-r og
hl-upu í burtu. Fjór-um mínútum
síðar fór strætisrv-agninn mi-n-n af
teta'ð, en þá var s'tærsti og þyngsti'
drenguninn kominn -aftur upp á
fióts-tallinn, hékk á handlegg
myndastyttunnar og sveiflaði sér
með fæturna út í lof-tið, en sá
minnsti skaut að myndinni úr
leikfangalbyssu. Enn sátu menn
á bekkjunum og sleiktu sólskinið
án þess að hreyfa legg eða lið.
Lögneglan var víðsfjarri, of upp-
tekin af að vernda líf manrulegra
fórnarlamfoa til að líta eftir högg-
myndum bongarinnar.
Mér otfbauð þetta svo, að ég
hætti við að aðh-afast nokkuð
fleira. Sinnuleysi hinna fullorðnu
hneykslaði mig langtum meira
heldur en óknyttir strákanna. En
sá sem gagnrýnir ætti fyrst að
lita í eigin barm.
Hvers vegna að gagnrýna nokk
urn hlut? „Það kemur mér ekki
við.“
Ef þú finnur að við barn, þá
er þetta viðkvæðið: „Þetta eru
bara börn.“
Ef þú gagnrýnir fullorðna, þá
er srvaraði: „Hann var bara full-
ur, greyið.“
Það væri skynsamara að gagn-
rýna sjáifa mig: „Ég er bara út-
lendingur — og þar að auki —
vitlaus!"
Kópavogi, 28. sept. 1967.
Barbara Árnason.
Til leigu
íbúð 4 herbergi og eldhús til leigu. Fyrirfram-
greiðsla ekki nauðsynleg, en tryggingu þarf að
setja fyrir skilvísri greiðslu. Tilboð merkt: „Leiga
— 663“ sendist afgreiðslu blaðsins fyrir 5. okt.
Laugavegur
Lítið verzlunarhúsnæði við Laugaveg tii leigu strax.
Upplýsingar í síma 21815.