Morgunblaðið - 23.11.1967, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. NÓV. 19«?
Sveinn Ásgeirsson, hagfrœðingur:
Afgreiðslutími verzlana á
Norðurlöndum rýmkaður
1. JANÚAR 1967 gengu ný lög í
gildi í Svíþjóð um afgreiðslu-
tíma verzlana. Með þeim voru
þeir rýmkaðir, þanmg að verzlan
ir mega alm«nnt hafa opið frá
kl. 8 að morgni til kl. 8 að kvöldi.
Auk þess getur viðkomandi ráðu-
neyti veitt undanþágiu til frekari
rýmkunar afgreiðslutíma, þegar
um er að raeða vörur, sem sér-
stök eftirspurn er að á öðrum
tímum en þessum.
Hér er mörkuð skýr stefna.
Þörfin — eftirspurn neytenda —
er látin vera aðalmælikvarði
þess, hvenær heimilt er að selja
vörurnar. En þess ber einnig vel
að gæta, að bæjarfélögum er
óheimilt að setja neinar takmark
anir umfram það, sem lög
leyfa eða ráðuneytið heimilar.
Meginreglur um afgreiðslutíma
eru ákveðnar í lögum í Dan-
mörku, Svíþjóð og Finnlandi, en
bæjarstjórnir hafa aðeins nokkra
heimild til að veita undanþágur
— þ. e. til enn frekari rýmkunar.
En aftur á móti eru það það
bæjarstjórnimar, sem setja reglu
gerðir þar að lútandi í Noregi og
á Íslandi.
Fram að 1. jan. 1967 var al-
mennur afgreiðslutími verzlana
í Svíþjóð frá kl. 8 að morgni til
kl. 7 að kvöldi, en einn dag í
viku til kl. 8. í nefndaráliti 1965
lögðu 6 nefndarmenn af 7 það
til, að leyfilegur afgreiðslutími
yrði alla virka daga framlengd-
ur til kl. 8 að kvö’di. Var það
álit meirihlutans, að reynslan af
þeirri breytingu ætti að skera úr
um það, hvort stíga ætti skrefið
til fulls og afnema lögákveðna
tilhögun afgreiðslutíma.
í Finnlandi hefur sú almenna
regla gilt, að opnað skyldi kl. 8
en lokað kl. 6 e.h. ísl-endingar
kannast vel við það kerfi. Ðn nú
liggur fyrir frumvarp þess efnis,
að afgreiðslutímar verði rýmk-
aðir þannig, að heimilt væri að
hafa verzlanir opnar milli kl. 8
að morgni til kl. 8 að kvöldi, en
þó leyft að hafa opið einu sinni
í viku til kl. 9 að kvöldi.
í Noregi var lagt fram stjóm-
arfrumvarp í vor, en þar heyra
mál þessi nú undir hið nýstofn-
aði Fjölskyldu- og neytendamála
ráðuneyti, þar sem gert var ráð
fyrir grundvallarbreytingum um
alla til'högun varðandi afgreiðslu
tíma. Þar er sú meginregla upp
tekin, að þörf almennings og eft-
irspurn eigi að skera úr um það,
hvaða vörur séu á boðstólum og
hvenær.
í greínargerð fyrir hinu norska
frumvarpi er margs getið, sem
íslendingum og þá sérstaklega
ráðamönnum þeirra er rétt að
hugleiða, þegar við verðum senn
orðnir aftur úr öllum nágranna-
löndum vorum, hvað reglur
snertir um afgreiðslutima veirzl-
ana. í fyrsta lagi er það ofan-
greind, svarletruð setming.
Þar er lagzt gegn allri mis-
munun jafnt á tegundum verzl-
ana sem vara, þótt ekki sé nema
af framkvæmdarástæðum, hvað
þá öðrum enn veigameiri. í
Noregi hafa dómstólarnLr orðið
að taka afstöðu til þess, hvort
„átsúkkulaði" nái eiminig yfir
„suðusúkkulaði“, marsipan eða
bollur með súkkulaði á yfírborð-
inu, og hvort gosduft falli undir
gosdrykki. Ef við lítum á gild-
andi lista í samþykkt Reykja-
víkurborgar um vörur, sem söiu
turnar mega hafa á boðstólum
gegnum göt er von að menn
brosi.
Þá segir einnig, að það hljófi
að stangast á við almenna réttar-
meðvitund, að selja megi á
kvöldin og á helgidögum tóbak,
gosdrykki og slíkar vörur, en
bannað sé að verz'a með mjólk,
brauð og aðrar nauðsynjavörur.
Hér höfum við þó verið Norð-
mönnum skárri, hvað sunmudaga
snertir varðandi mjólkur- og
brauðbúðir. Svo slæmt var
ástandið orðið með frændum vor
um). Með frumvarpinu var gert
ráð fyrir, að heimild bæjarfélaga
til að leyfa sölu á tóbaki o.s.frv.,
en ekki á öðrum vörum, væri
úr gildi numinr. Stjórnir bæjar-
félaga hefðu aðeins heimild til
að ákveða, hvort verzlun mætti
fara fram eða ekki.
Þá er einnig í greinargerðinni
rætt um það vandamál, sem mjög
hefur verið flíkað í umræðum
um þessi mál hérlendis af hálfu
ýmissa aðila: Hvort af þessari
rýmkun muni leiða aukinn kostn
að og þar með hækkað vöruverð.
Sagt, er, að svo geti út af fyrir
sig farið samfara aukinni velmeg
un. Ráðuneytið telji það þó ekki
hlutverk bæjarstjórna að hafa
hönd í bagga um það, að hve
miklu leyti aukinnar velmegun-
ar og bættra lífskjara í framtíð-
inni sé notið í formi meiri og
betri þjónustu í verzlun meðal
annars með þægilegri og hent-
ugri afgreiðslutímum fyrir neyt
endur. Og enda þótt viðurkenna
verði hugsanlega hækkun kostn-
aðar, sé það engan vegin víst, að
svo þurfi að verða. Breytt og
betri nýting verzlunarhúnæðis
og hagkvæmari vimnutilhogun
geti komið þar á móti til lækk-
unar. í þessu sambandi beri einn
ig að hafa í huga, að kostnað-
ur vegna verzlunar sé ekki ein-
ungis búðarmegin heldur og hjá
neytendum. Og með heimild til
kvöldsölu geti verzlanir auð-
veldað og miðað starfsemi sína
við þarfir neytenda.
Vegna mikillar andstöðu sam-
taka afgreiðslufólks var frum-
varpið drpgið til baka — í bili.
Loks hafa þessi mál mjög ver-
ið til umræðu undanfarin ár í
Danmörku, þar sem talsmenn
sjónarmiðs neytenda fyrst og
fremst hafa borið fram eindregn
ar óskir um breytingar á gild-
andi lögum um afgreiðslutíma
verzlana, þar sem hliðstæð sjón-
armið væru höfð í huga og þau,
sem lýst hefur verið hér að ofan,
og ríktu að baki núgildandi lög-
um í Syjþjóð og frumvörpunum
í Finnlafidi og Noregi.
Það varð úr, að ákveðið var
að fela félagsfræðistofnun við
háskóla einn þar í landi að rann-
saka, hverjar væru þarfir neyt-
enda í þessum eflnum, og hvaða
tilhögun væri líklegust til að
mæta þeim. Verður þvi beðið nið
urstaða þeirra athugana.
Að sjálfsögðu er það ekki ætl
un neinna þeirra, sem túlka sjón
armið neytenda og þjóðfélags-
ins í heild, hvað þessi mál varð-
Vcrzl unarhúsnæði
Verzlunarhúsnæði við Laugaveg og Langholt óskast
til leigu eftir áramót. Tilboð sendist Mbl. merkt:
„332.“
ar, að gengið sé á nokkurn hátt
á hlut afgreiðslufólks, sem reynd
ar hvatvetna á Norðurlöndum
hafa með sér öflug hagsmuna-
samtök. Og í Svíþjóð fékk af-
greiðslufólk því framgengt, að
þvi var tryggð 5 daga vinnuvika
— án þess þó að verzlunum vær:
lokað á laugardögum þess vegna.
Neytendasamtökin hafa frá
stofnun þeirra barizt fyrir þeim
sjónarmiðum, sem liggja að baki
ofangreindum lögum og frum-
vörpum til laga, og bókstaflega
beitt öllum þeim meginrökum,
sem tilfærð eru i greinargerð
fyrir hinu norska frumvarpi og
eru í aðalatriðum hin sömu fyr-
ir þeim sænsku og íinnsku. Ljóst
er, að ný stefna hefur rutt sér
til rúms á Norðurlöndum og
reyndar víðar, þótt þörfin væri
orðin einna brýnust þar á al-
gjörri stefnubreytingu. Það er
sannarlega tími til komimn, að
mál þetta verði tekið föstum tök
um hér á landi, þótt við því mið
ur að sjálfsögðu séum síðastir
allra, þegar um meðhöndlun
slíkra vandamála sem þessara
er að ræða.
Hið síðasta, sem gerzt hefur í
þessum málum í borgarstjórn
Reykjavíkur, er það, að Óskar
Hallgrímsson bar þar fram til-
lögu 6. okt f.á. um r.iðurfellingu
gildandi samþykktar um af-
greiðslutíma verzlana í Reykja-
vík. Eims og sjá má af ofansögðu,
var sú tillaga ekki eins fráleit,
eins og hún virtist mörgum í
fyrstu. Að vísu þyrftu lög að
koma í staðinn frá Alþingi, þar
sem tryggt væri eðlileg verzlun-
arþjónusta, þannig að hvorki
bæjarfélögum né öðrum aðilum
væri heimilt að takmarka af-
ÞAU leiðu mistök urðu í blaðinu í gær, þar sem greint var
frá því, að fólki í Breiðafjarðareyjum fækaði, að með fréttinni
birtist önnur mynd en átti að fylgja. Birtum við þvi hina réttu
mynd, en hún er af Jakobi Jónssyni, þar sem hann er nýkom-
inn til Stykkishólms til að sækja vistir.
greiðslutíma inman ákveðins
ramma.
Tillaga Óskars var send stjórn
Neytendasamtakanna til umsagn
ar, og segir svo í bréfi samtak-
anna til borgarráðs:
„Afstaða samtakanna í máli
þessu hefur verið skýrt mörkuð
í ítarlegum álitsgerðum til borg-
arstjórnar og skal sérstaklega
bent á bréf frá 4. febr. 1963. Hér
skal þó bent á þann kjarna máls
ins, að vér teljum, að hinir
kjörnu fulltrúar borgarbúa megi
á engan hátt með samþykktum
sínum koma í veg fyrlr það, að
umbjóðendum þeirra verði veitt
viðunandi þjónusta varðandi
kaup á almennum nauðsynja-
vörum.
Stjórn samtakanna samþykkti
á sínum tima fyrir sitt leyti það
kerfi, sem fólst í skiptiverzlun
innan hverfa, í trausti þess, að
með því yrði neytendum gefinn
kostur á þeirri þjónustu, sem
þeim er nauðsyn í nútímaþjóð-
félagi. Með því að fella það
kerfi niður er í meginatriðum
kippt undan grundvelli núgild-
andi reglugerðar. Þar með telj-
um vér fulla ástæðu til að fella
úr gildi þau ákvæði hennar, sem
takmarka á nokkurn hátt þá
þjónustu við neytendur, sem
kaupmenn kunna að vilja veita.
Ekki er ástæða til að ætla, að
samtök afgreiðslufólks kuwni
síður en önnur stéttarsamtök að
semja um kaup og kjör, og er
því á engan hátt verið að skerða
rétt þeirra með afnámi þeirra
ákvæða reglugerðarinnar, sem
takmarka sölu á nauðsynjavör-
um“.
Til þess hefur grein þessi ver-
ið skrifuð, að þessar upplýsingar
um gang mála á Norðurlöndum
megi flýta fyrir því, að augu
ráðamanna um þessi mál opnist
fyrir þvi, að vandamálið er ekki
óleysanlegt heldur orðið fremur
auðvelt, þegar nágrannaþjóðir
vorar hafa lagt lausnina upp í
hendur vorar. Þarf ekki annað
en að súna frumvörpunum og
greinargerðunum yfir á íslenzku,
staðfæra þau og breyta þeim i
ýmsum atriðum, þótt það verði
hvergi til bóta og gera þau að
lögum á íslandi. Og ei þau verða
ekki verr þýdd úr dönsku en
Lög um lausafjárkaup (kauplög-
in) nr. 39 frá 1922 eða Lög um
varnir gegn óréttmætum verzl-
unarháttum nr. 84 frá 1933, þá
þurfum við engu að kvíða.
Vel unnið að veiðimálum
Athugasemdir og leiðréttingar við
grein Einars Hannessonar
ÁN ÞESS á nokkum hátt að
vilja blanda mér í blaðadeilur
eða skrif get ég ekki orða bund-
izt eftir að hafa lesið grein Ein-
ars Hannessonar „Vel unnið að
veiðimáluim", sem birtist í Morg-
unblaðinu 10. þm. og langar því
til að koma á framfæri nokkrum
athuigasemdum og leiðréttingum
við hana.
Líklega finnst E.H. þetta vera
slettirekuskapur úr mér og mér
sé þetta „óviðkomandi", en ég vil
spyrja: Hvaða áhuga.manni um
fiskirækt er það óviðkomandi
þegar um er að ræða brautryðj-
endastarf á þessu sviði eins og
„þessir menn hér um slóðir“ eru
að hefja?
E.H. egir í grein sinni: „Má í
því sambandi vekja athyg’i á
þeiim sérkennilegu myndaseiíam,
sem undanfarið hafa birzt í dag-
blöðum. Sýna þær aðallega
Jakob þennan í hvítum slopp
norður í Húsavík í klak og eldis-
stöð, sem menn þar um s óðir
eiga að reka og er Jakobi ovið-
komandi".
Ekki veit ég hvaða meininga
E.H. leggur í orðalagið „eiga að
reka“ en hér um slóðir mundi
þetta orðalag vera talið mein-
fýsið; og lögð sú merking í það
að E.H. hafi heyrt að eitthvað
slíkt væri að gerast þar norður
á Húsavík, en hann leggði nú
ekkj meir en svo trúnað á að svo
sé. Ég býst við að Þór Guðións-
son veiðimálastjóri geti sannfært
E.H. um það að_Klak og eldisstöð
Húsavíkur er raunveruleiki, því
hann var svo vinsamlegur að
koma hingað norður í sumar, en
þvi miður á þeim tíma, sem ekk-
ert var að gerást í stöðinni. Hann
hafði tal af forstöðumönnum
hennar; og miðlaði þeim af þekk
ingu sinni og reynslu í þenum
efnum.
Nei, E.H. þarf ekki að vera í
neinum vafa um að þessir menn
reka kJlak og eldisstöð, en eiga
ekki að reka hana fyrir nemn
annan aðila.
í öðru lagi vil ég taka það
fram að Jakobi Hafstein er því
betur, þessi stöð alls ekki ovið-
komandi Allt frá því að byrjað
var að reka hana hefur Jakob
verið þessum mönnum framúr-
skarandi velviljaður og hjálpfús
á alla lund, oft hafa þeir leifað
til hanns og aldrei farið bónleið-
ir frá búð hans. — Síðast í surn-
ar er leið gaf Jakoo stöðinni
þrjár hrygnur úr Laxá í S.-Þing.
að þyngd 14—18 pd. og getur
E.H., sem fræðimaður 4 þessu
sviði, því það hlýtur hann að
vera, reiknað út hvers virði þær
geta orðið stöðinni. Ef ekki, þá
get ég sagt 'honum það. Þessar
hrygnur gefa vægilega áætlað, ca.
5. 1. af hrognum eða 35—40 þús.
hrogn. Þó reiknað sé með mestu
hugsanlegum afföllum, verða
þetta 20—24 þúsund sleppiseiði
næsta sumar. Með því verðlagi,
sem á slíkum seiðum var síðast-
liðið sumar eru þetta 100—120
þús. krónur.
í þriðja lagi finnst mér E.H.
vera í meira lagi gdámskygn, ef
hann, sem sérfræðingur í fisk-
eldi, sér aðallega „þennan Jakob
á hvítum slopp“ á áðurnefndum
myndaseríum. Á myndunum eru
fleiri á hvítum slopp en Jakob,
því hreinlæti og góð umgengni
hefur verið frá upphafi fyrsta
boðorð þeirra er stöðina reka.
E.H. virðist ekki skilja þann
framúrskarandi velvilja og á-
huga, sem Braigi Eiríksson fonm.
Félags áhugamanna um fiski-
rækt, og Jakob Havstein sýna,
með því að koma að vetrarlagi
frá Reykjavík norður til Húsa-
víkur, til þess að fylgjast með
þessu etarfi hér, en betur væri
að fleiri áhrifamenn sýndu á-
huga í stað þess að vera með
tortryggni og ónot í garð þessara
manna. Og ég er viss um það, að
þessir menn, eru þessum vinum
sínum báðum, mjög þakklátir
fyrir áhuga þeirra og hjálpsemi,
og vildu gjarnan sjá þá, sem oft-
ast á mynd með sér, við þessi
störf.
Húsavík 13. nóv. 1967.
Snorri Jónsson.
Þrándheimi 14. nóv. NTB.
Vörubílstjóri nokkur í Þránd-
heimi hefur verið dæmdur fyrir
ölvun við akstur í 45 daga fang-
elsi. Hann hafði stöðvað bil sinn
á gatnamótum á rauðu ljósi og
sofnaði við stýrið, áður en grænt
ljós kom og vegurinn opnaðist.
Síðan svaf hann, á meðan ljósin
skiptust þó nokkrum sinnum og
þrátt fyrir það, að bílarnir á
eftir honum þeyttu flautur sínar
mörgum sinnum, vaknaði hann
ekki. Urðu menn loks að ganga
að honum í bíl hans og vekja
hann.